Skessuhorn - 04.03.2009, Blaðsíða 12

12 MIÐVIKUDAGUR 4. MARS
Bjarni Mar in ós son bóndi á Skán­
ey í Reyk holts dal er sex tug ur í dag.
Af því til efni var hann sótt ur heim
í lok Þorra og sest til skrafs með
hon um dag part á kaffi stof unni í
reið höll inni á Skán ey. Rætt var um
störf hans sem bónda en mest þó
um hrossa rækt ina sem ver ið hef ur
hans líf og yndi alla tíð. Bjarni er
hæg lát ur mað ur, orð var dugn að ar­
fork ur. Hann læt ur hvim leiða syk­
ur sýki, sem fylgt hef ur hon um síð­
ustu árin, ekki hindra sig frá bú­
stör f un um eða fé lags starfi hrossa­
rækt enda á Vest ur landi. Þannig
er hann sí vinn andi frá morgni til
kvölds og rek ur með sínu fólki eitt
stærsta bú hér aðs ins með mynd ar­
brag. Þar eru hátt í hund rað naut­
grip ir á fóðr um, á ann að hund rað
hrossa auk nokk urra tuga kinda.
Skán ey er í Reyk holts dal norð an­
verð um, bæj ar hús in eru í 100 metra
hæð yfir sjó, í hlíð inni í skjóli við
Skán eyj ar bung una sem ber hátt í
upp sveit un um. Skán ey er land góð
jörð, ríf lega 800 hekt ar ar að flat­
ar máli, og á gæt lega grös ug þó holt
sé þar að finna. Jörð in nær allt frá
Hvítá í norðri að þjóð veg in um um
Reyk holts dal í suðri. Sól skín þar
nær allt árið, þó fjöll skilji dal ina í
sund ur frá austri til vest urs. Jörð­
in hef ur ver ið í eigu sömu ætt ar í
rétta öld og er Bjarni þriðji ætt lið­
ur Skán eyj ar bænda. Nú hill ir und ir
að næsta kyn slóð taki við, en Bjarni
hef ur ekki tek ið á kvörð un sína enn,
og seg ir því best að bíða með um­
ræðu um slíkt þar til síð ar.
Þriðja kyn slóð
„Ég er fædd ur og upp al inn hér
á Skán ey þar sem for eldr ar mín ir
bjuggu með bland að bú. Þannig er
ég þriðji lið ur á bú enda frá 1909, því
afi minn Bjarni Bjarna son og Helga
Hann es dótt ir amma mín keyptu
Skán eyj ar jörð ina þá og bjuggu þar
sína bú skap ar tíð. For eldr ar mín ir
voru Mar inó Jak obs son og Vil borg
Bjarna dótt ir. Þau hófu bú skap á
jörð inni vor ið 1943 en pabbi hafði
kom ið sem vinnu mað ur nokkru
áður norð an úr Mið firði og starf­
aði hér í hér að inu. Mest var hann
þó á Sturlu Reykj um þar sem hann
var með al ann ars refa hirð ir, en
áður hafði hann ver ið á skól an um á
Hvann eyri. For eldr ar mín ir bjuggu
hér á Skán ey með bland að bú allt til
árs ins 1980 en þá hafði ég búið fé­
lags búi með þeim frá 1976. Reynd­
ar hafði ég ver ið við loð andi bú skap­
inn alla tíð frá því ég var barn, var
hálf gerð ur heimaln ing ur og hef t.d.
aldrei ver ið leng ur en sex mán uði
sam fellt að heim an,“ seg ir Bjarni á
Skán ey í upp hafi sam tals okk ar.
Skóli lífs ins
Skóla ganga Bjarna var stutt en
þess lengri þátt tak andi hef ur hann
ver ið í skóla lífs ins sem dug að hef ur
á gæt lega mörg um mann in um. „Ég
hafði alltaf ætl að að fara á Bænda­
skól ann á Hvann eyri en það ein­
hvern veg inn æxl að ist þannig að ég
kom því ekki í verk. Ég tók fyrsta
barna skóla próf ið mitt í Sam túni,
var um tíma í skól an um í Skrúð og
þrjá vet ur í gamla hús inu á Klepp­
járns reykj um sem kennt var við
„Hæl ið“ þar sem Ólöf í Kalm ans­
tungu og Guð rún frá Skálpa stöð­
um kenndu. Síð ustu tveir vet ur
barna skól ans voru svo í ný byggð­
um Klepp járns reykja skóla. Eft ir
það var skóla gang an lít il. Ég fór að
vísu í í þrótta skól ann í Hauka dal um
tíma vet ur inn 1964­65 en síð an hef
ég nán ast al far ið ver ið á Skán ey og
geng ið þar í lífs ins skóla.“
Kýrn ar burð ar stoð
Bjarni seg ist snemma hafa á kveð­
ið að stunda kúa bú skap og kveðst
hafa upp lif að þrjár meg in breyt­
ing ar. „Ég byrja um 12 ára ald ur­
inn að mjólka þeg ar mjalta vél ar
komu árið 1961. Síð an var byggt
nýtt fjós hér árið 1975 og þá færð­
ist þetta úr mjalta véla föt un um og í
rör mjalta kerfi. Árið 2002 breyti ég
síð an fjós inu úr bása fjósi í lausa­
göngu, byggi mjalta bás og hlöð­
unni breyti ég í mötu neyti fyr ir
kýrn ar. All ar þess ar breyt ing ar báru
með sér mikla fram för og auð veld­
uðu bú störf in, þó sú síð ast talda hafi
auð veld að þau mest. Ég ætla hins­
veg ar að láta meiri breyt ing ar eiga
sig,“ seg ir Bjarni og þver tek ur fyr­
ir að til standi að fjár festa í mjalta­
þjóni eins og svo víða eru komn ir á
stærri kúa bú um.
Hann seg ir að kýrn ar hafi alla tíð
ver ið á kveð inn burða rás í bú rekstr­
in um hjá sér og reynd ar í bú skap­
ar tíð föð ur hans líka. Sauð fé hef­
ur þó alltaf ver ið í ein hverj um mæli
á Skán ey, mest um 230 fjár, en því
var snar fækk að um 1980 og kjöt­
kvót an um þá breytt í mjólk. Frá
þeim tíma hafa ver ið um 40 kýr á
Skán ey auk geld neyta og fáir tug ir
fjár. Að spurð ur um hvort ekki hefði
ver ið til þæg inda við rekst ur inn að
leggja sauð fjár bú skap inn al veg af,
seg ir Bjarni: „Það hefði á marg an
hátt ver ið þægi legra að hafa eina
bú grein, kýr eða kind ur, en ég hef
alltaf haft gam an af fénu en fannst
kýrn ar ör ugg ari til tekju öfl un ar. Ég
þekkti kind urn ar all ar með nöfn­
um þeg ar þær voru flest ar. Nú geri
ég það ekki leng ur og legg minna
upp úr því. Ég hef hins veg ar alltaf
flétt að tamn ing ar sam an við ýmis
verk sem fylgdu kind un um og ver­
ið svona að temja um leið og rag ast
var í fénu. Til dæm is var hér áður
fyrr ver ið að beita fénu síðla vetr ar
og þurfti þá að smala því. Þá not aði
ég hross in mik ið og tamdi í leið­
inni.“
Var ós ink ur á góð hross
til barn anna
Bjarni tek ur al far ið við bú skapn­
um af for eldr um sín um og stofn­
ar til fjöl skyldu árið 1980. Þá flytja
for eldr ar hans í Borg ar nes þar
sem þau komu sér vel fyr ir í skjóli
Skalla gríms garðs ins við sam nefnda
götu. Þá hefja þau bú skap á Skán­
ey, Bjarni og Mar grét Birna Hauks­
dótt ir sem þá flutti úr Reykja vík en
er ætt uð úr Kjós inni. Birna kem­
ur með dótt ur sína Bryn dísi sem
er fædd er árið 1967. Þeim Bjarna
og Birnu fæð ist síð an son ur inn
Hauk ur árið 1981 og dóttir in Vil­
borg tveim ur árum síð ar. „Bryn­
dís býr á Suð ur eyri með manni sín­
um Bjarna Jó hanns syni og eiga þau
eina dótt ur, Þór unni Birnu. Vil­
borg er lærð ur hár snyrti meist ari og
rek ur hár snyrti stof una „Í hár sam­
an“ í Reykja vík með frænku sinni
Erlu Eyj ólfs dótt ur frá Kópa reykj­
um. Hún er í sam búð með Jóni
Kristni Vals syni. Hauk ur er nú á
síð ustu önn í hrossa rækt ar námi við
Há skól ann á Hól um. Unnusta hans
er Randi Hola ker frá Nor egi, sem
út skrif að ist s.l. vor úr sama námi á
Hól um. Þau eru nú far in að temja
hross hérna hjá okk ur á Skán ey og
mér þyk ir lík legt að þau munu búa
og setj ast hér að. Ætli megi ekki
segja að Randi sé í æf inga búð um
enn þá,“ seg ir Bjarni bros andi og
bæt ir við að einnig fari hún er lend­
is til reið kennslu.
Það fer ekki dult að Bjarna er
kært um börn in sín. Hann seg­
ir að fljótt hafi hann á kveð ið að
gefa þeim efni leg hross og byggt
með því móti und ir á huga þeirra
á hesta mennsk unni, rétt eins og
Mar inó bóndi gerði á sinni tíð með
hann sjálf an. Þetta mættu reynd­
ar aðr ir taka sér til fyr ir mynd ar því
segja má að auð veldasta leið in til
að fæla börn frá hesta mennsku sé
að láta í hend ur þeirra slöku hross­
in, þau sem aðr ir vilja ekki ríða. Að
sama skapi kveikja góð hross á hug­
ann. Þau fengu að ríða þeim hross­
um sem þau treystu sér til hverju
sinni. „Ein skemmti leg asta og lík­
lega besta hryssa sem ég hef átt hét
Rönd. Hauk ur fékk syst ur henn­
ar í tann fé þeg ar hún var fol ald,
en við tamn ingu reynd ist hún ekki
nógu góð að mér fannst og skipt um
við Hauk ur á systr um, hann fékk
Rönd en ég hina. Hef ur hann feng­
ið nokk ur fyrstu verð launa hross út
af henni, með al ann ars dótt ur son­
inn stóð hest inn Sól on, sem er hæst
dæmda hross frá Skán ey. Sama ár
skipti ég líka við Vil borgu á henn­
ar fyrsta fol aldi og fékk hún fyrstu
verð launa hryss una Hviðu sem var
líka fædd hér og upp al in. Þau eign­
ast því strax með skömmu milli bili
góð ar kyn bóta hryss ur. Gerðu þau
það sér til leiks á tíma bili þeg ar þau
voru krakk ar að fara í tölv una og
para þess ar hryss ur sín ar við ýmsa
stóð hesta og met ast góð lát lega sín
á milli um ár ang ur inn.“
Tamdi fyrsta hross ið
átta ára
Hug ur Bjarna sjálfs féll snemma
til hross anna sem á fram þró að ist í
að hann fór ung ur að temja. „For­
eldr ar mín ir voru með tals vert af
hross um og stund uðu hrossa rækt
sam hliða öðr um bú skap og á gerð­
ist það með ár un um í þeirra tíð. Ég
eign ast mína fyrstu hryssu árs gam­
all. Hét hún Ála og var bleik álótt.
Hún var aldrei tam in en ég átti
hana til full orð ins ár anna. Ég fékk
margt und an henni en á ekk ert af­
kom enda henn ar í dag. Lík lega hef­
ur skort ur á gang hæfi leik um ráð ið
því auk þess sem ég var ekki nógu
hepp inn með hryss ur sem und­
an henni komu. Ég átti hins veg ar
mjög góð an reið hest til full orð ins­
ár anna sem var und an Álu.“
Bjarni seg ist fyrst hafa byrj að
að reyna fyr ir sér með tamn ing­
ar átta ára gam all. „Ég byrj aði á að
temja rauð bles ótt mer fol ald inn­
an húss í kannski svona fimm fer­
metra rými, fékk mér gaml ar stang­
ir og kað als spotta. Lík lega er þetta
ekki ó svip að og gert er í dag með
nú tíma tamn inga að ferð um. Ég lét
hana ganga í hringi og fór ber bakt
á hana. Tamn ing in heppn að ist og
var þessi hryssa seld seinna meir til
Fær eyja. Þá man ég að ég var 13 ára
þeg ar ég tók fyrsta að komu hross­
ið til tamn ing ar. All ar göt ur síð an
þá hef ég haft þetta sem auka vinnu
með bú skapn um. Það má eig in lega
segja að hross in hafi alltaf ver ið ein
af bú grein un um hér á Skán ey.“
En Bjarni hef ur ekki alltaf starf að
við tamn ing arn ar á Skán ey, hleypti
heim drag an um tíma og tíma í senn.
„Árið 1968 var ég með Reyni Að al­
steins syni við tamn ing ar á Hvít ár­
bakka um fjög urra mán aða skeið en
Hrossa rækt ar sam band Vest ur lands
rak þar tamn ing ar stöð og aft ur árið
1972. Við gát um kennt hvor um
öðr um ým is legt. Árið 1972 voru að
ryðja sér til rúms allskyns í þrótta­
mót. Þá gerðu þeir til raun ir, Reyn ir
og Eyjólf ur Ís ólfs son, með allskyns
reið tygi og reið bún að. Gjör bylt ing
varð þarna um og upp úr 1970 þeg­
ar Feld mans feðgarn ir halda reið­
nám skeið í Reykja vík og kenndu
margt, sumt til bóta en ann að ekki.
Reið mennsk an fer engu að síð­
ur að batna upp úr þess um árum.
Árið 1972 fer ég síð an í einn mán uð
norð ur í Þing eyj ar sýslu og er þar
við tamn ing ar á samt öðr um fyr ir
hesta manna fé lag ið í Að al dal. Það
var einn skemmti leg asti mán uð ur
sem ég hef upp lif að,“ seg ir Bjarni.
Hall ast meira að
kyn bóta sýn ing um
Hross in hafa alla tíð ver ið á ber­
andi í bú skapn um hjá Bjarna á
Skán ey, þó að hann hafi aldrei vilj­
að veðja á að hafa þau ein göngu,
kýrn ar voru burða rás inn eins og
áður seg ir. Bjarni seg ist und an far­
in ár hafa átt um 100 hross. „Strax
og ég fer að búa fæ ég tölu vert af
ung um hryss um frá föð ur mín um
og hef ur þeim fjölg að stig af stigi
síð an.“ Eft ir að grunn skóla göng­
unni lauk hjá Bjarna fór hann strax
að stunda tamn ing ar af al vöru. „Ég
sýndi fyrsta kyn bóta hross ið í úr töku
vor ið 1965 og kom því inn á Fjórð­
ungs mót. Að vísu var ann ar knapi
feng inn til að sýna það þar, lík lega
hef ur ver ið talið að þannig næð ist
meiri ár ang ur. Það var Hösk uld ur
Eyj ólfs son á Hofs stöð um sem tók
það til kost anna á mót inu. Upp úr
því fer ég sjálf ur að sýna kyn bóta­
hross in, hef alltaf hall ast meira að
Bjarni bóndi á Skáney hefur sam ein að á huga mál sitt og vinnu í hrossa rækt inni
„Hef alltaf verið hálfgerður heimalningur“
Bjarni á Skán ey held ur hér í fimm vetra hryss una Þrá, en hún fékk 8,57 í bygg ing ar dóm í fyrra sum ar. Bjarni legg ur á herslu á
fríð leik ann í rækt un eins og glögg lega má sjá á þess ari fal legu hryssu.
Birna og Bjarni á Skán ey á samt börn um, tengda börn um og barna barni.
Bjarni og Hauk ur barn ung ur tví menna
hér og sýna kosta hryss una Rönd
frá Skán ey á Faxa borg. Hauk ur fékk
hryss una ung ur og gaf hún nokkra
fyrstu verð launa gæð inga, enda
skemmti leg asta hross sem Bjarni á
Skán ey hef ur átt.
Ljósm. Valdi mar Krist ins son.