Skessuhorn - 09.09.2009, Blaðsíða 17

17MIÐVIKUDAGUR 9. SEPTEMBER
Af ýms um or sök um má segja að
sveit ar fé lag ið Borg ar byggð sé að
fara verr út úr hruni fjár mála mark­
aða og krepp unn ar sem fylgdi í
kjöl far ið, en mörg önn ur sveit ar fé­
lög. At vinnu líf hafði á síð asta ára­
tug þró ast í að verða frem ur ein­
hæft þar sem bygg ing ar tengd ur iðn­
að ur hafði far ið hlut falls lega stækk­
andi en dreg ið hafði úr ýmsu öðru,
svo sem úr vinnslu land bún að ar vara.
Út flutn ings grein ar þrífast hvað best
nú um stund ir en sveit ar fé lag ið er
eins og kunn ugt er án sjáv ar út vegs
og ­ vinnslu og nýt ur því ekki góðs
af þokka legu gengi þess ara elstu at­
vinnu greina lands manna. Við hrun
í bygg ing a iðn aði og vand ræði í fyr­
ir tækj um á svæð inu tengd um því
bæt ist við að Spari sjóð ur Mýra­
sýslu varð gjald þrota en hann hef­
ur á liðn um árum og ára tug um ver­
ið eitt helsta stolt hér aðs búa; sjálf­
ur horn steinn inn sem alltaf stóð þó
ann að félli. Ekki verð ur dreg in fjöð­
ur yfir þá stað reynd að hrun SPM
hafði djúp stæð á hrif á marga íbúa og
sjálfs mynd þeirra beið hnekki. Ýms­
um þeirra finnst að koma hefði mátt
í veg fyr ir hvern ig fór fyr ir spari­
sjóðn um og krefj ast skýr inga og
jafn vel að menn verði dregn ir til
á byrgð ar. Slíkt á stand, þar sem í bú­
ar eru ó sátt ir og upp tekn ir af um­
ræðu um það sem mið ur hef ur far ið,
get ur haml að eðli legri fram þró un
og upp bygg ingu nýrra at vinnu tæki­
færa. Það trufl ar sam fé lag ið og fer
illa með þær per són ur sem tengd­
ust rekstri sjóðs ins á einn eða ann­
an hátt. Eft ir í búa fund sem hald inn
var fyr ir um hálf um mán uði í Borg­
ar nesi komu upp ósk ir þess efn is
að Skessu horn leit aði enn á ný eft­
ir skýr ing um á því af hverju svo fór
sem fór fyr ir Spari sjóði Mýra sýslu.
Það að kalla eft ir út skýr ing um gæti
hugs an lega róað ó á nægju radd ir sem
ver ið hafa uppi. Á kveð ið var að gera
til raun til að verða við þess ari beiðni
og kall að ir til fund ar þeir stjórn ar­
menn í SPM sem síð ast komu að
stjórn un sjóðs ins. Þetta eru þeir Óð­
inn Sig þórs son í Ein ars nesi og Þor­
vald ur T Jóns son í Hjarð ar holti.
Átti að byggja upp
öfl ug an sjóð á ný
„Það er ljóst að hrun Spari­
sjóðs Mýra sýslu trufl ar sam fé lag­
ið, fer illa með alla þá sem tengd ust
rekstri sjóðs ins og þar á með al fyrr­
um stjórn ar menn. Per sónu lega hef­
ur ver ið veg ið að ýms um að ósekju
og þar á með al fyrr um spari sjóðs­
stjóra og eft ir launa samn ingi sem
hann hafði. Stað reynd in er hins veg­
ar sú að gerð ur hafði ver ið við hann
ráðn ing ar samn ing ur á sín um tíma
þeg ar hann hóf að starfa fyr ir sjóð­
inn og því var í einu og öllu ver ið að
fara að samn ings bundn um kjör um
hans. Þá er ljóst af um ræðu manna
á með al und an far in miss eri að svara
þarf ýms um á leitn um spurn ing um.
Stað reynd máls ins er hins veg ar sú
að banka leynd úti lok ar að hægt sé
að svara þeim öll um og það verða
menn að virða. Við Þor vald ur, sem
kom um að stjórn SPM í á gúst 2008,
get um hins veg ar báð ir full yrt að
ekk ert var gert af hálfu stjórn ar og
stjórn enda SPM sem er ó lög legt,“
seg ir Óð inn Sig þórs son.
Þeir Þor vald ur og Óð inn rekja í
stuttu máli að komu þeirra að stjórn
SPM frá á gúst 2008: „Okk ar meg­
in hlut verk í stjórn SPM var að verja
hags muni sveit ar fé lags ins þeg ar nýir
fjár fest ar komu að sjóðn um í á gúst
2008 og byggja upp spari sjóð inn
með nýj um eig end um. Þá hafði ver­
ið samið við fyr ir tæk ið Straum borg
auk Kaup þings um að þessi fé lög
kæmu með nýtt stofn fé inn í sjóð­
inn sem fram að því hafði ver ið í
fullri eigu Borg ar byggð ar. Við vor­
um í minni hluta í stjórn en vor um
samt tveir sem gætt um 20% hlut­
ar Borg ar byggð ar á móti 80% hlut
nýju stofn fjár eig end anna. Á þeim
tíma punkti sáu menn ekki fram á
þá at burði sem áttu eft ir að ger ast í
októ ber,“ segja þeir Óð inn og Þor­
vald ur.
Fjar að hafði und an
spari sjóða kerf inu
Eft ir hrun fjár mála mark aða í
heim in um síð ast lið ið haust og gjald­
þrot ís lensku bank anna varð ljóst að
skoða þyrfti til fram tíð ar fyr ir komu­
lag banka mála hér á landi. Marg­
ir höfðu ver ið fylgj andi því að við­
halda þyrfti spari sjóða kerf inu í land­
inu enda stjórn un þeirra næst al­
menn ingi og fyr ir tækj um.
„ Fleiri spari sjóð ir lentu í djúp stæð­
um vanda mál um í hrun inu og jafn vel
var í um ræð unni síð ast lið ið haust að
Kaup þing yrði ekki leng ur starf andi
á inn an lands mark aði. Í það minnsta
gat Kaup þing ekki fullnustað gamla
samn ing inn sem gerð ur hafði ver ið
við Borg ar byggð í á gúst þeg ar bank­
inn og Straum borg ætl uðu að koma
að rekstri SPM. Það voru því ýms ar
leið ir rædd ar og með al ann ars skoð­
að með þá ver andi stjórn að end ur­
reisa Spari sjóð Mýra sýslu. Það átti
síð an eft ir að koma í ljós þeg ar öll
kurl voru kom in til graf ar að staða
sjóðs ins var það veik að ekki reynd­
ist fram kvæm an legt að fjár magna
end ur reisn hans, það voru bók staf­
lega lok að á all ar leið ir til þess. Þá
blasti og blas ir enn við að vanda mál
spari sjóð anna í land inu hafði stækk­
að við að Byr og Spron fóru úr sam­
starfi spari sjóða, en það veikti spari­
sjóða kerf ið í heild veru lega mik ið,“
seg ir Óð inn.
Rang ar sög ur á kreiki
„All ar sögu sagn ir um að menn
í hér aði sem tengd ust Spari sjóði
Mýra sýslu hafi átt stór kost leg lán
í gegn um SPM vegna Ice bank eru
rang ar. Að því leyti get um við sleg­
ið á sögu sagn ir sem ver ið hafa ó trú­
lega lífs seig ar,“ seg ir Óð inn og Þor­
vald ur bæt ir við: „Það var ekk ert
ó heið ar legt eða ó lög mætt í gangi í
rekstri Spari sjóðs Mýra sýslu. Þeir
sem stýrðu sjóðn um og störf uðu þar
voru ekki að veita lán til skyldra að­
ila á vafasöm um for send um. Það
er nauð syn legt að þetta komi skýrt
fram vegna þeirra sem um ræð an
hall ar á.“
Óð inn og Þor vald ur eru sam mála
um að það sem raun veru lega varð
Spari sjóði Mýra sýslu að falli var þró­
un á hluta bréfa mörk uð um sem varð
til þess að eigna safn sjóðs ins rýrn aði
til muna. Þeg ar síð an leita þurfti eft­
ir end ur fjár mögn un og fyr ir greiðslu
vegna þess reynd ist lok að fyr ir allt
slíkt hjá er lend um lán ar drottn um
sem sjóð ur inn hafði mynd að sterk
tengsl við á und an gengn um árum.
„Á vel gengn is ár um sjóðs ins klöpp­
uðu all ir SPM lof í lófa enda var af­
kom an þannig að sjóð ur inn gat veitt
mynd ar lega styrki út í sam fé lag ið
og skil að góðri af komu. Þá fögn uðu
all ir því að spari sjóð ur inn hafði tek­
ið þá stefnu að fara í út rás og verða
ekki leng ur lít ill van mátt ug ur sjóð­
ur ein ung is í heima hér aði. Eft ir á að
hyggja geta menn þó séð að þetta
við skipta mód el að blanda sam an
fjár fest inga banka og við skipta banka
var rangt. Það fengu all ar hér lend ar
banka stofn an ir að finna þeg ar hrun­
ið varð og er Spari sjóð ur Mýra sýslu
þar eng in und an tekn ing.“
Bank ar urðu að stækka
Þor vald ur og Óð inn rifja upp að
stækk un ar ferli SPM hafi haf ist á tí­
unda ára tugn um. Bank ar urðu að
stækka ­ það var á vís un á hnign un
að stækka ekki og um það var tek­
in með vit uð á kvörð un í hér aði að
láta Spari sjóð Mýra sýslu vaxa. Það
er hins veg ar stað reynd að á nýj­
um slóð um hirða bank ar ekki upp
bestu við skipta vin ina. Sú gríð ar­
lega háa upp hæð sem bók færð var
sem tap í síð asta árs reikn ingi Spari­
sjóðs Mýra sýslu er að hluta til kom­
in vegna við skipta við fyr ir tæki sem
höfðu veik ari til veru rétt en við
fyrstu sýn virt ust. Fjár fest ing ar eins
og í fyr ir tækj un um á borð við Ex ista
og Kistu reynd ust þannig í sjálfu sér
ban eitr að ur strúkt ur ­ en sem marg­
ir spari sjóð ir voru þátt tak end ur í. Þó
að SPM hafi náð að selja öll sín bréf
fyr ir rest í til dæm is Ex ista, þá var
búið að byggja upp efna hags reikn­
ing sem grund vall að ist á eig in fjár­
stöðu vegna ó inn leysts hagn að ar af
Ex ista. Þannig var í raun og veru að
koma til baka tap sem mynd að hafði
stór an hluta þess hagn að ar sem varð
árin áður. Hnign un in gerð ist hins
veg ar hratt upp úr miðju ári 2007
þeg ar hluta bréf tóku að falla í verði
og fjár magns kerf ið fór að láta und­
an síga. Þetta geta menn sann reynt
með að skoða af komu SPM fyrri
hluta árs 2007 í sam an burði við af­
komu árs ins í heild.
Ekk ert sem braut
í bága við lög
En geta í bú ar og fyrr um eig­
end ur stofn fjár í Spari sjóði Mýra­
sýslu ver ið þess full viss að ir að lög­
um hafi ver ið fram fylgt í einu og
öllu? Þeir Óð inn og Þor vald ur svara
því: „Fjár mála eft ir lit ið fylgd ist með
mál um SPM all an tím ann og það
löngu áður en stóru bank arn ir fóru í
þrot. Hafi eitt hvað ó heið ar legt ver­
ið í gangi hefði það kom ið fram og
eigi það eft ir að koma í ljós mun það
ör ugg lega verða rann sak að. Við get­
um hins veg ar full yrt að síð asta stjórn
SPM kynnti sér mál efni sjóðs ins ofan
í kjöl inn og þar urð um við ekki á
nein um tíma punkti var ir við nokk uð
ó eðli legt eða ó lög mætt.“
Við mynd un svo kall aðr ar „þjóð­
stjórn ar“ í bæj ar stjórn Borg ar byggð­
ar sl. vor var færð til bók ar ósk sveit­
ar stjórn ar um að or sak ir hruns SPM
yrði rann sak að ar líkt og ann arra fjár­
mála stofn ana. „ Þessi yf ir lýs ing sveit­
ar stjórn ar var ó þörf. Þessi rann sókna­
skylda hvíl ir á Fjár mála eft ir lit inu og
hef ur alltaf gert. Það var frá upp hafi
krafa þá ver andi eig enda og nú ver­
andi eig anda, sem er Kaup þing, að
ferl ið við skoð un og upp gjör sjóðs ins
yrði gegn sætt. Það var engu reynt að
leyna enda ekki hægt að leyna neinu
í rekstri banka stofn un ar,“ segja þeir
Þor vald ur og Óð inn.
Þeir eru sam mála um að auð vit að
hafi marg ar á kvarð an ir sem tekn ar
voru í rekstri SPM ver ið um hugs un­
ar verð ar og alltaf sé hægt að vera vit­
ur eft ir á. „All ar þær á kvarð an ir sem
stjórn SPM tók í gegn um tíð ina voru
tekn ar í ljósi þeirra að stæðna sem þá
ríktu. All ar for send ur fyr ir rekstri
sjóðs ins hurfu síð an haust ið 2007
þeg ar lok að ist fyr ir fjár mögn un er­
lend is frá. Þetta stend ur upp úr. Svo
má auð vit að gagn rýna eft ir á að það
hefði get að ver ið far sælla fyr ir Borg­
ar byggð að fá fag fólk til setu í stjórn
spari sjóðs ins, þó auð vit að sjá ist nú
líka dæmi þess að „fag fólki“ hafi
skjátl ast. Það var hins veg ar hefð
fyr ir því að fyrr um sveit ar stjórn ar­
fólk tæki að sér þessa stjórn ar setu
og lit ið á hana sem á kveðna virð ing­
ar stöðu frem ur en að stjórn in væri
mjög virk við rekst ur sjóðs ins,“ segja
þeir Óð inn og Þor vald ur.
Fékk stofn féð
end ur greitt
Eitt veiga mik ið at riði í þessu sam­
hengi, þeg ar enda lok Spari sjóðs
Mýra sýslu eru skoð uð, er að fyrr­
um eig andi alls stofn fjár, sveit ar fé­
lag ið Borg ar byggð, slapp án beins
fjár hags legs skaða út úr hruni sjóðs­
ins, þar sem það fékk stofn féð end­
ur greitt og ríf lega það þeg ar eign­
ir SPM voru seld ar til Kaup þings á
grund velli sam komu lags sem gert
var við helstu lána drottna sjóðs ins.
Þessi gjörn ing ur hef ur ekki far ið
hátt en má þó lesa út úr árs reikn ingi
Borg ar byggð ar.
Gott úr því sem
kom ið er
Banka kerf ið hér á landi reynd­
ist hafa ver ið mjög á hættu sæk ið,
eins og ber lega kom í ljós í hrun­
inu í fyrra haust. Til að geta stækk­
að þurfti að taka á hættu, sem eft­
ir á séð reynd ist allt of mik il. Þeg­
ar efna hags reikn ing ur Spari sjóðs
Mýra sýslu var gerð ur upp og rekst­
ur sjóðs ins felld ur und ir Kaup þing
reynd ist tap árs ins 2008 hafa ver­
ið 21 millj arð ur króna. Sam kvæmt
heim ild um Skessu horns var strax
við upp gjör SPM tek in á kvörð­
un um að finna út sem næst raun­
veru legt virði sjóðs ins. Það þýddi að
„taka varð til“ í lána safni spari sjóðs­
ins. Enn eru starf andi spari sjóð­
ir sem hafi ná kvæm lega sam bæri leg
eigna söfn og SPM hafði en mun ur­
inn er sá að ekki er búið að af skrifa
í þeim lána söfn um líkt og gert var
með SPM. Þannig er það ekki til­
vilj un að hægt geng ur með end ur­
fjár mögn un ým issa þeirra spari sjóða
sem enn eru starf andi í land inu.
Við svo krappa efna hagslægð sem
nú ríð ur yfir verð ur ekki hjá því
kom ist að fjöldi ein stak linga og fyr­
ir tækja mun ekki eiga fyr ir skuld um.
Þeg ar slíkt ger ist eru það banka­
stofn an ir sem tapa og þurfa því að
ganga á eig ið fé sitt. Þessi fjár mála­
lega end ur reisn sam fé lags ins er því í
raun eft ir þrátt fyr ir að nær ár sé lið­
ið frá hruni bank anna. Kostn að ur
vegna þess ara gjald þrota á að mestu
leyti eft ir að bók fær ast í efna hags­
reikn ing um bank anna. Í ljósi þess
mætti því segja að það sé lán í ó láni
fyr ir Borg firð inga að nú er banka­
stofn un starf andi í hér að inu sem
hef ur burði til að taka á sig slík á föll.
Enn eru nokkr ar fjár mála stofn an­
ir hér á landi van bún ar til að koma
til móts við sína við skipta menn sem
þurfa á því að halda og má þar nefna
fjár mögn un ar fyr ir tæki og spari sjóði,
eins og áður seg ir.
„Það er stað reynd að eng inn hef­
ur bor ið bein an skaða af að stofn fé í
Spari sjóði Mýra sýslu tap að ist. Eft ir
höf um við Borg firð ing ar sterka fjár­
mála stofn un sem get ur stutt fyr ir­
tæki og ein stak linga í gang í þeirri
upp bygg ing ar vinnu sem framund­
an er. Þessi staða sem við erum í er
þannig ekki af leit nið ur staða mið að
við það sem hefði get að gerst,“ seg ir
Óð inn Sig þórs son.
Þor vald ur T Jóns son bæt ir við:
„Auð vit að sjá all ir eft ir spari sjóðn­
um, sem var í nærri heila öld öfl ug
og nauð syn leg stofn un í eigu heima­
manna. Það vilja að sjálf sögðu líka
all ir að stað an á fjár mála mörk uð­
um væri eins og hún var árið 2006,
en því er bara ekki að heilsa. Það
er ekk ert ann að að gera í stöð unni
en kyngja von brigð un um og horfa
fram á veg inn. Borg firð ing ar hafa
eft ir sem áður alla mögu leika til að
byggja upp öfl ugt sam fé lag og at­
vinnu líf,“ sagði Þor vald ur.
mm
„Ekki hægt að sjá að neitt ó lög mætt
hafi ver ið í gangi hjá SPM“
Rætt við síð ustu tvo full trúa Borg ar byggð ar í stjórn SPM
Óð inn Sig þórs son og Þor vald ur T Jóns son fara í stuttu spjalli yfir á stæð ur erf ið leik anna sem leiddu til hruns Spari sjóðs Mýra­
sýslu. Þeir voru síð ustu full trú ar Borg ar byggð ar í stjórn sjóðs ins en þeir tóku sæti í á gúst 2008.