Skessuhorn - 24.08.2011, Page 17

Í til efni árs tím ans fylg ir Skessu­
horni í dag lít ið sér blað sem við
kjós um að nefna; Það sem nátt úr an
gef ur. Haust ið er jú tími upp skeru.
Þó sýnt þyki að berja spretta verði
seinna á ferð inni nú en und an far­
in ár er eng in á stæða til að ör vænta
fyr ir á huga fólk um berja tínslu.
Berja spretta á Vest ur landi virð­
ist al mennt ætla að verða í þokka­
legu með al lagi og lík lega hlut falls­
lega best á land inu hér og á sunn an­
verð um Vest fjörð um. Tíð inda menn
Skessu horns hafa und an farna daga
kann að berja sprettu all víða, með­
al ann ars í Döl um, Borg ar firði og á
Snæ fells nesi. Á þess um stöð um eru
kræki ber svört en frem ur smá en
blá ber eru nokk uð á eft ir í þroska
en lofa engu að síð ur góðu eink­
um þar sem lyng eru á skjól góð um
stöð um, svo sem í djúp um böl um
mót suðri og við birkikjarr. Í fyrra
var metár í blá berja sprettu á Vest­
ur landi. Þó gerði birki feti óskunda
í berja landi t.d. í Döl um, en svo
virð ist sem minna sé um hann nú,
þó dæmi sé um hann svo sem í ná­
grenni Stykk is hólms. Væta og milt
veð ur í þess ari viku gæti gert það að
verk um að um næstu helgi eða um
mán aða mót in verði blá ber al mennt
búin að taka lit og til bú in til tínslu.
Dæmi er um góða berja sprettu nú
þeg ar og því ekk ert að van bún aði
að arka út í móa eða upp til fjalla.
Nefna má vest asta hluta Snæ fells­
ness, upp sveit ir Borg ar fjarð ar,
sunn an og norð an Skarðs heið ar, og
Dali í því sam bandi. Hreyf ing in ein
og sér rétt læt ir slík ar ferð ir og síð­
an er af rakst ur inn hreinn bón us ef
svo má segja.
Fleira en bara ber
Þeg ar fólk fer til berja er ekki
úr vegi að vekja at hygli á ýms um
jurt um og grös um sem nýt an leg
eru í kring um okk ur í nátt úr unni
og henta vel til tínslu með berj un­
um. Blóð berg, mjað urt, fjalla grös
og hvönn eru dæmi um jurt ir sem
hafa í gegn um ald ir og fram á okk ar
daga ver ið not að ar í lækn inga skyni
og sem krydd í mat ar gerð.
Fjalla grös
Fjalla grös er best að tína þeg­
ar rakt er á. Þau vaxa best upp til
heiða en dæmi er um að þau vaxi
á stöku stað neð ar í land inu. Þeg ar
fjalla grös hafa ver ið tínd er best að
hreinsa þau rök og breiða síð an vel
út til þerr is. Þeg ar þau hafa ver ið
þurrk uð geym ast þau best í taupoka
(lé refti eða ein hverju slíku). Fjalla­
grös in hafa í gegn um tíð ina að­
al lega ver ið not uð gegn kvefi,
lungna kvefi, astma og berkl um. Þá
eru þau sögð virka vel gegn ýsm­
um kvill um í melt ing ar vegi svos em
melt ing ar trufl un um, hægða tregðu
auk þess að vera lystauk andi. Auk
þess að fólk hef ur búið sér til fjalla­
grasa mjólk hafa grös in einnig ver­
ið not uð í smyrsl við ex emi, þurrki í
húð og á sár sem gróa illa.
Hvönn
Hvönn er hægt að nýta á marga
vegu, stilk arn ir eru þó ekki væn­
leg ir til nýt ing ar þeg ar langt er lið­
ið á sum ar, en blöð in þykja lost æti
í salöt og þurrk uð sem krydd. Þá
eru fræ in góð þurrk uð í te og sem
krydd. Sem lækn inga jurt er hvönn­
in sögð vera góð gegn slím mynd un
í önd un ar vegi, brjóst himnu bólgu,
lifr ar kvill um, melt ing ar trufl un­
um og gegn hvers kon ar smiti og
eitr un um. Rót hvann ar inn ar hef­
ur frá gam alli tíð haft víð tækt nota­
gildi. Í Evr ópu er unn in olía úr rót
hvann ar inn ar og not uð sem bragð­
efni í ýmsa á fenga drykki svos em í
Pern od, Vermouth og Chartreu­
se­ líkjör að ó gleymdu Hvann ar­
rót ar brenni vín inu ís lenska. Þá hafa
fersk ir sykrað ir stilk ar ver ið not að­
ir í brauð bakst ur og til sæl gæt is­
gerð ar.
Blóð berg
Blóm blóð bergs ins eru góð í te
og sem krydd í mat ar gerð. Í lok
á gúst er þó lík legt að jurt in sé orð in
full sprott in en með an hún ber blóm
er hægt að tína hana. Blóð berg ið á
sér aldagamla sögu sem lækn inga­
jurt. Blóð berg ið er sagt vera gott
við flensu, kvefi og ýms um lungna­
sjúk dóm um þar sem losa þarf um
slím í önd un ar vegi. Þá er blóð berg­
ið sagt gott við hin um ýmsu melt­
ing ar kvill um. Vin sæld ir blóð bergs­
ins sem krydds hafa ver ið að aukast
jafnt og þétt und an far in ár og þá
þekkt sem Tim i an.
Mjað urt
Mjað urt, eða mjað jurt, er góð í
seiði. Hana er auð velt að finna en
hægt er að taka hana með stöngli
og hreinsa blöð in af þeg ar heim
er kom ið. Hún er sögð vera góð
við maga verkj um og slær á mikl ar
maga sýr ur. Auk þess er hún sögð
vera góð við gigt ar kvill um og lið­
bólg um hvers kon ar og al mennt
verkja still andi.
Hér er að eins dreypt á því helsta
sem er að finna í berjamón um eða
upp til fjalla. Ó grynni upp lýs inga
er að finna um nýt an leg ar jurt ir í
ís lenskri nátt úru á inter net inu og
eru á huga sam ir hvatt ir til að nýta
sér það og „ gúggla“ áður en far ið er
til berja á kom andi dög um.
ksb/mm
Það sem
nátt úr an
gef ur
Kjarr og berja lyng auk blóð bergs.
Blóð berg ið hef ur í gegnum ald irn ar
ver ið not að í seiði og mat ar gerð og
talið allra meina bót.
Nóg er af kræki berj um í Hval firði eins
og blaða mað ur komst að um ný liðna
helgi en þau eru enn í minna lagi. Fjalla grös in tínd.
Mjað urt er góð með al ann ars við
gigt og lið verkj um.
Margt nýti legt í berjamón um