Skessuhorn - 14.03.2012, Blaðsíða 66

66 MIÐVIKUDAGUR 14. MARS
Það þyk ir hin mesta náð ar gáfa að
geta sagt sög ur. Sagt er að fólk hafi
hrein lega fram fleytt sér hér áður
fyrr með því að ganga milli bæja
og segja sög ur. Það fékk í svang inn
að laun um og margt þetta sagna­
fólk var víða eft ir sótt og öðl að ist
vin sæld ir. Sagna fólki hef ur fækk að
mjög síð ustu ára tug ina og marg ir
ótt ast að list in að segja sögu sé að
deyja út. Sum s stað ar hef ur þó ver­
ið reynt að sporna við þessu, eins og
t.d. á Akra nesi. Frá haustinu 2008
hef ur einn kenn ari við Grunda­
skóla á Akra nesi haft tvo tíma á viku
í stunda töflu sem sagna þula. Þá fer
hann í alla bekki skól ans og seg­
ir börn un um sög ur. Einnig hvet­
ur hann nem end ur til þess að end­
ur segja sög urn ar heima. Kenn ar­
inn sem sinn ir þessu göf uga hlut­
verki er Ragn heið ur Þóra Gríms­
dótt ir, en hún er jafn framt einn af
sér kenn ur um skól ans.
Ragn heið ur Þóra, sem titl ar
sig sem sér kenn ara og sagna þulu
í síma skránni, seg ir að þessu hafi
ver ið mjög vel tek ið af nem end um
og starfs liði skól ans. For eldr ar hafi
oft sam band og hæli sög un um sem
börn þeirra hafi kom ið með heim.
„Það eru ekki síst eldri nem end­
urn ir sem finnst sög urn ar spenn­
andi og þeir spyrja stund um hvort
röð in fari ekki að koma að þeim aft­
ur, en ég skipti því á milli að fara í
bekk ina.“
Ungt sagna fólk
að verða til
Ragn heið ur Þóra á lít ur að hún
sé eini kenn ar inn á land inu sem fái
borg að fyr ir að segja sög ur. Víða
er lend is sé það við ur kennt starf að
vera sagna þul ur.
„Þeg ar það var á kveð ið í Grunda­
skóla að ég fengi tvo tíma á viku til
að segja börn un um sög ur, fannst
mér það á kveð in við ur kenn ing.
Ég tel mig vera heppna að starfa í
skóla þar sem stjórn end ur og sam­
starfs fólk ber skyn bragð á mik il­
vægi þess fyr ir nem end ur að hlusta
á sög ur og læra að segja sög ur. Ég
er sann færð um að það er hægt að
læra mik ið af góð um sög um, því
góð saga hef ur einatt ein hvern
boð skap. Alltaf þeg ar ég hef lok­
ið sögu fer ég í gegn um það með
nem end um mín um hvaða boð skap
sag an hafði að geyma, hvað hún var
að segja okk ur. Þá er oft rætt um
sögu per són urn ar og sögu þráð inn.
Ég þjálfa þau í að end ur segja sög­
una og hvet þau til að miðla henni
á fram, segja hana heima hjá sér og
sem flest um í kunn ingja hópn um.
Það er nefni lega á þessu sviði sem
öðru að æf ing in skap ar meist ar ann.
Ég held það sé að bera ár ang ur að
búa til sagna fólk í skól an um því
að for eldr ar eru að láta mig vita af
því að barn ið þeirra hafi bara ver­
ið að segja ansi skemmti lega sögu
heima.“
Aðra við ur kenn ingu sem sagna­
kona seg ist Ragn heið ur Þóra hafa
feng ið núna ný ver ið. „Ég fékk styrk
frá Menn ing ar ráði Vest ur lands,
til að fara á hjúkr un ar­ og dval ar­
heim ili aldr aðra í lands hlut an um
og segja sög ur. Ég er þeg ar búin að
fara á E­deild ina á sjúkra hús inu á
Akra nesi en hana á að leggja nið­
ur á næst unni. Þar fékk ég dá sam­
leg ar við tök ur, all ir svo á nægð ir og
glað ir.“
Sög urn ar henn ar
mömmu
Sú saga sem Ragn heið ur Þóra
hef ur sagt einna oft ast, er sag an af
Haga­ Lalla. Það er æv in týri sem
seg ir frá því er eld ur inn dó í koti
karls og kerl ing ar og þau þurftu að
senda dæt ur sín ar til tröll karls ins
Haga­ Lalla eft ir eldi.
„Móð ir mín, Mar grét Odd­
geirs dótt ir, sagði okk ur krökk un­
um gjarn an sög ur fyr ir hátt inn
og Haga­ Lalli var hvað vin sælust
þeirra. Að al heið ur móð ir henn­
ar og amma mín hafði kennt henni
þessa sögu og ég hef grun um að
amma hafi hrein lega búið hana til.
Það voru þess ar sög ur sem mamma
kenndi mér sem komu mér á spor ið
og ég rek til þess að ég hef alla tíð
haft mik inn á huga á að hlusta á og
segja sög ur og að við halda þess um
menn ing ar arfi.
Ég viða að mér sög um frá ýms­
um lönd um, kaupi gjarn an er lend ar
bæk ur sem ég frétti af að séu góð­
ar. Þannig keypti ég t.d. norska bók
sem er ein besta sagna bók sem ég
hef kom ist yfir.“ Ragn heið ur Þóra
seg ir að list in við það að segja sög­
ur, sé að segja sög una af inn lif­
un og á stríðu. Á heyr and inn skynji
það fljótt ef ekki fylgi hug ur máli.
„Ég finn fyr ir á kveð inni stemn ingu
þeg ar ég er að segja sög ur, það eiga
sér stað ein hverj ir töfr ar. Oft þeg­
ar ég er búin að segja þeim yngstu
sög ur, þá spyrja þau hvort að þetta
sé sönn saga. Þá svara ég gjarn an að
ef þér finn ist hún vera sönn, þá sé
hún það.“
Kom fjög urra ára
á Akra nes
Ragn heið ur Þóra fædd ist á Hlöð­
um á Greni vík í húsi móð ur ömmu
og ­afa. Fyrstu fjög ur árin bjó fjöl­
skyld an í Reykja vík með an fað ir inn
lauk námi. „Fað ir minn er tann­
lækn ir og þeg ar hann lauk námi,
vildu hann og bekkj ar bróð ir hans
kaupa sitt hvorn tann lækna stól inn.
Þá þurfti að sækja um slík kaup til
land lækn is. Hann heim il aði þeim
stóla kaup in ef þeir sett ust að utan
höf uð borg ar inn ar, taldi að í höf uð­
borg inni væri nóg af tann lækn um.
Vin ur pabba var fljót ari til og á kvað
að setj ast að í Hafn ar firði. Pabbi
leit á landa kort ið og sá að Akra nes
var ekki langt frá Reykja vík. Það
var á stæð an fyr ir því að við flutt um
til Akra ness og hing að kom ég árið
1952, fjög urra ára göm ul.
Það var frá bært að al ast upp
hérna á Akra nesi, alls stað ar hægt
að leika sér. Við krakk arn ir vor um
út um allt og upp um allt. Til dæm­
is mik ið á skaut um á vet urna. Ég var
ekk ert spennt fyr ir að fara í fram­
halds nám, en áður en ég vissi af var
Ó laf ur Hauk ur Árna son skóla stjóri
gagn fræða skól ans bú inn að fylla út
um sókn fyr ir mig í Kenn ara skól­
ann. Ég stend hon um í ævar andi
þakk ar skuld fyr ir það.“
Fyrsta vet ur inn í kennslu var
Ragn heið ur Þóra í Grund ar firði,
það var 1970­’71. Frá ‘72­’75
kenndi hún við Breiða gerð is skóla í
Reykja vík og afl aði sér á þeim árum
sér kennslu rétt inda.
Mik ið menn ing ar líf
fyr ir vest an
Eft ir þenn an tíma í Reykja vík
á kváðu Ragn heið ur Þóra og þá­
ver andi mað ur hann ar Hall ur Páll
Jóns son að flytja út á land. „ Elsta
dótt ir okk ar, Rann veig Jóna, var
fædd þeg ar ég fór í Grund ar fjörð til
að kenna og þann vet ur lauk Hall­
ur stúd ents prófi. Ég taldi nauð syn­
legt þeg ar við á kváð um að flytja út
á land, að þar væri góð ur tón list­
ar skóli. Ég lærði á pí anó þeg ar ég
var krakki og tel tón list ar nám mjög
þrosk andi. Val ið stóð milli Eg ils­
staða og Ísa fjarð ar. Ísa fjörð ur varð
fyr ir val inu vegna legu bæj ar ins. Ég
gæti senni lega ekki búið þar sem
ekki er auð velt að ganga til hafs.
Þar fædd ust okk ur tvær dæt ur til
við bót ar, Mar grét Huld og Sig ríð­
ur Heiða.“
Ísa fjörð ur reynd ist stór kost leg ur
menn ing ar heim ur. „Það var rosa­
lega gott að búa fyr ir vest an. Á
þeim tíma sem við vor um þar var
mik ið menn ing ar líf á Ísa firði, næst­
um eins og í er lendri stór borg; tón­
list ar líf, bók mennta klúbb ar, skáld
nán ast á hverju götu horni, leik­
list og ým is legt að ger ast. Mörg­
um sem kom í heim sókn til okk­
ar fannst fjöll in svo lít ið yf ir þyrm­
andi, en mér fannst þau um faðm­
andi og vernd andi. En árin á Ísa­
firði urðu þó ekki nema níu hjá
okk ur, því við Hall ur skild um og
héld um hvort sína leið. Hann fór
með elstu stelpuna til Reykja vík ur
og ég flutti á Akra nes með tvær þær
yngri. Ég þekkti þar fólk og fannst
gott að koma aft ur á Skag ann þótt
þar hafði margt breyst frá því ég fór
það an burt í nám á ung lings aldri.
Ég fékk kenn ara stöðu í Grunda­
skóla hjá Gutta og ekki löngu eft­
ir að ég kom hing að kynnt ist ég svo
mann in um mín um sem ég hef nú
búið með í rúm an ald ar fjórð ung,
Jens B. Bald urs syni nú ver andi að­
stoða skóla meist ara Fjöl brauta skóla
Vest ur lands.“
Sagna þul ir hitt ast
Ragn heið ur Þóra seg ir að ís lenskt
sagna fólk haldi hóp inn og taki líka
þátt í þing um nor ræns sagna fólks
sem hald in eru ár hvert til skipt­
is á Norð ur lönd un um. Þing in eru
alltaf hald in í 30. viku eða í lok júlí.
„Ég var í und ir bún ings nefnd fyr­
ir Nor ræna sagna þing ið sem hald­
ið var hér á landi síð asta sum­
ar. Það var hald ið á Núpi í Dýra­
firði. Á þess um þing um eru nám­
skeið all an dag inn og svo kvöld vök­
ur. Þá kepp ist fólk við að segja sög­
ur. Við vor um tutt ugu og fimm ís­
lensk ir þátt tak end ur á Núpi. Næsta
þing verð ur hald ið í bæn um Ry í
Dan mörku. Ég er á kveð in í að fara
þang að og ég veit um tvo aðra héð­
an frá Ís landi sem ætla líka að fara.
Þar næsta þing verð ur svo í Nor­
egi sum ar ið 2013. Sagna þul ir á Ís­
landi hitt ast svo alltaf fyrsta þriðju­
dags kvöld í mán uði á Hót el Vík­
ingi í Hafn ar firði. Þang að eru all­
ir vel komn ir og jafn an eitt hvað um
að nýtt fólk bæt ist í hóp inn, þannig
að ég er ekk ert hrædd um að sagna­
hefð in sé að deyja út á Ís landi.“
Kepp ir í sögu slammi
Ragn heið ur seg ir að ís lensk­
ir sagna þul ir hafa tvisvar sinn um
stað ið fyr ir ,sögu slammi hér á landi
en það er keppni í að segja sög­
ur þar sem þátt tak end um eru gef­
in stig. „Það er nokk uð stremb ið
því sag an þarf að vera sögð á ekki
lengri tíma en sjö mín út um. Tveir
efstu sögu menn eru síð an send ir til
þess Norð ur land anna sem held ur
Nor rænt sögu slamm. Ég var send
út í bæði skipt in. Fyrst til Nor egs
og svo til Finn lands í fyrra. Í bæði
skipt in hafn aði ég í fimmta sæti af
tíu og tel það bara vel af sér vik­
ið. Þarna eru sagna menn á heims­
mæli kvarða og það er alltaf erf ið ara
að segja sögu á öðru tungu máli en
móð ur mál inu.“
Ragn heið ur er þeirr ar skoð un ar
að sagna hefð in sé að glæð ast aft ur.
„Það er ein hvern veg inn eins og allt
gangi í hringi í líf inu. Það kem ur
allt aft ur sem einu sinni þótti gott.
Nú er sagna hefð in að verða vin sæl
aft ur. Það er sér stak lega á ber andi
með al ungs fólks á hin um Norð ur­
lönd un um. Þó við köll um þá sem
eru með uppi stand kannski ekki
sagna þuli eða ­þul ur þá má segja að
það sé einn angi af sagna mennsku.
Að mínu mati má sagna hefð in alls
ekki deyja út hjá okk ar ást kæru
sagna þjóð,“ seg ir Ragn heið ur Þóra
að end ingu.
þá
Börn in segja skemmti leg ar sög ur heima hjá sér
Ragn heið ur Þóra sagna þula er að búa til nýtt sagna fólk í Grunda skóla
Ragn heið ur seg ir sög ur á Brák ar há tíð­
inni 2010.
Ragn heið ur Þóra heima á Dal braut á Akra nesi.
Sag an magn ast upp í keppni í sögu slammi.
Í sögu leið angri með yngstu börn in í Grunda skóla.