Akureyri - 27.11.2014, Page 18

18 44. tölublað 4. árgangur 27. nóvember 2014
AÐSEND GREIN BENEDIKT SIGURÐARSON
Húsnæðisöryggi er mikilvægasta mál okkar allra
Á Íslandi 20.aldarinnar tóku hús-
næðismálin verulega mikið aðra
stefnu en í flestum ef ekki öllum
V-Evrópulöndum. Þegar stein-
steypan varð aðgengilegt bygging-
arefni og þéttbýlismyndun var
komin á skrið varð húsnæðisþörfin
gríðarleg. Ekkert boðlegt leiguí-
búðafyrirkomulag á vegum stærri
iðjuhölda var til staðar og mold-
arkofar og timburhjallar gátu ekki
hýst vaxandi verkalýðsstétt við
heilsusamleg skilyrði. Verkamann-
bústaðir fóru af stað í Reykjavík
1929 – og strax sem eignaríbúðir.
Byggingarsamvinnufélögin sem
komið var á fót í þéttbýlinu frá
1938 voru líka sjálfseignaríbúðir.
Á þessu kann að vera sú pólitíska
skýring að Borgarstjórn Reykjavík-
ur var í höndum embættismanna
og kaupmannavaldsins sem var
staðráðið í að hleypa ekki af stað
„kommúnískum-leigublokkum“
fyrir verkamenn og þaðanafsíður
að fallast á „SÍS-blokkir“ fyrir að-
komna sveitamenn. Engin almenn
húsnæðissamvinnufélög komust
á legg hérlendis fyrr en undir lok
8.áratugarins og enginn almennur
leigumarkaður hefur enn orðið til.
Sveitarfélögum hefur verið lögð sú
skylda á herðar að útvega/byggja
íbúðir fyrir fátækt fólk – með mis-
jöfnum árangri - og virðist veru-
lega skorta á að þeirri skyldu sé
sinnt eins og þörf er. Verkamanna-
bústaðakerfið var skömmtunarkerfi
alla tíð – og fljótlega eftir að verð-
trygging íbúðalána varð allsráð-
andi fór virkilega að halla undan
fæti fyrir því kerfi og að lokum
varð gjaldþrot þess ekki umflúið.
Við stofnun Íbúðalánasjóðs 1998
var kerfinu lokað með allt að 16
milljarða skuldahala.
Byggingarstarfsemi er þannig
ekki neytendadrifin eða samfélags-
drifið verkefni. Markaðsaðilar í
byggingarstarfsemi og fjármálafyr-
irtækin reka sinn business með há-
marksarðsemi og lágmörkun eigin
áhættu í huga. Það er þess vegna
hvorki sanngjörn né eðlileg krafa
til byggingaverktaka að ætlast til
að þeir standi að tilraunum og þró-
unarstarfi sem hefur það markmið
sérstaklega að lækka framleiðslu-
kostnað – eða lækka húsnæð-
iskostnað; - þeirra þróunarstarf
miðar að því að hagkvæmnin skili
sér í aukinni framlegð og þegar vel
gengur í arðsömum rekstri.
Sveitarfélögin hafa í alltof
miklum mæli gengið leynt og
ljóst í bandalög með verktök-
um um skipulagsmálin – og út-
fært byggingarskilmála og túlkað
byggingarreglur með hagsmuni
þessa öfluga hóps og lobbýista á
þeirra vegum í huga. Fulltrúar
neytenda - almenningur – hefur
tímunum saman reynst raddlaus
í þessarri umræðu og ekki feng-
ið virka aðkomu nema helst sem
„kaupendur“ íbúðarhúsnæðis. Í
mörgum nágrannalöndum virðist
þessu vera þveröfugt farið. Þar
eru meirihluti almennings á flest-
um svæðum „ekki kaupendur“
íbúðarhúsnæðis – heldur ann-
að hvort leigjendur á almennum
íbúðaleigumarkaði - sem er undir
ströngu eftirliti um verðmynd-
un – eða sem eigendur í húsnæð-
issamvinnufélögum og búsetu-
réttarfélögum sem rekin eru án
hagnaðarkröfu. Þótt húsnæðis-
verðbólga sé algeng í stórborgum
þá er slík verðbólga yfirleitt tak-
mörkuð við miðborgarnándina og
drifin áfram af „ríkramanna-um-
svifum“ sem kaupa frítímaíbúðir
eða lúxushreiður. Borgarstjórnir
t.d. í London og Vancouver ræða
skattlagningu á íbúðir sem ekki
eru í lögheimilisnýtingu og algengt
er að fela húsnæðissamvinnufé-
lögum að slá niður hörðustu hagn-
aðarþensluna í stórborgum t.d. í
Þýskalandi. „Community-landtr-
ust“ eru samtök sjálfseignarfélaga
með Bandarískar rætur sem hafa
það eina markmið að framleiða og
reka húsnæði fyrir svæðisbundnar
þarfir með lágmarkskostnaði fyrir
notendur á hverjum tíma.
Verðtrygging húsnæðislána
á Íslandi og viðvarandi vaxta-
okur afhjúpast smátt og smátt í
eftirköstum Hrunsins. Græðgi
fjármálakerfisins og ósjálfbær
ávöxtunarkrafa lífeyrissjóðanna
– og hjáleiðir spákaupmanna eru
að kreista óþroskaðan leigmarkað
og drífa greiðslubyrði almennings
- hinna eignalausu - upp úr öllu
valdi. Í nágrannalöndum er löng
hefð fyrir því að opinberir aðilar
regúleri húsnæðismarkaðinn, veiti
ívilnandi fyrirgreiðslu, þróunar-
styrki og víkjandi lán til félaga sem
rekin eru í almannaþágu á húsnæð-
ismarkaði - og takmarki heimild-
ir til hækkana á húsaleigu. Allar
slíkar aðgerðir til að halda niðri
kostnaði og skapa forsendur fyr-
ir því að sem mest af mögulegum
ávinningi komi beinlínis til góða í
lækkuð byggingarverði, lægri fjár-
magnskostnaði og þannig öryggi og
auknum lífsgæðum almennings.
Húsnæðismálaráðherra er með
metnaðarfullar tillögur í höndum:
Á síðasta ári hélt Eygló Harðar-
dóttir húsnæðismálaráðherra úti
mjög víðtæku samstarfi um mót-
un húsnæðisstefnu. Fjöldamargir
aðilar voru tilkvaddir og að þessu
sinni komu sjónarmið neytenda að
borðinu í gegn um samtök leigj-
enda, stúdenta, öryrkja og húsnæð-
issamvinnufélaganna. Verkefnis-
stjórnin skilaði af sér tillögum í maí
2014 þar sem gert er ráð fyrir að
not-for-prfit rekinn leigumarkaður
og almenn húsnæðissamvinnufélög
fáu umtalsvert svigrúm til að „af-
-hagnaðarvæða“ húsnæðismarkað-
inn.
Ríkisstjórn og Alþingi fá það
verkefni að ramma inn þessa mik-
ilvægu breytingu; þar sem almenn-
ingur verður vonandi leiddur inn í
veruleika sem smám saman (helst
hratt) færist í átt til þess sem tíðk-
ast best í nágrannalöndum; Svíþjóð,
Danmörku, Þýskalandi, Hollandi
og Canada svo vísað sé beint til
raunverulegra fyrirmynda. Nú
veltur á okkur – á kjósendum - að
fylgja því eftir að þessar tillögur
verði nýttar sem vert væri. Hús-
næðissamvinnufélög og almenn
leigufélög sem rekin eru án hagn-
aðarkröfu – þurfa að verða burða-
rásar í umbreytingunni og þurfa
að njóta virks stuðnings ríkis og
sveitarfélaga. Þar verður að skapa
valkosti fyrir alla og fyrir ólíka
hópa - án félagslegrar flokkunar
eða þeirrar skömmtunarstefnu sem
gamla ASÍ virðist svo fast í. Félög-
in sjálft taki að sér að blanda íbúð-
um og íbúum – og sinna þannig fé-
lagslega og umhverfislega ábyrgum
samfélagsþörfum.
Grunnur umbreytingarinnar á
húsnæðismarkaði þarf einnig að
felast í því að beita samhæfðum
aðgerðum til kostnaðarlækkunar;
- með því að lóðir fyrir almennt hús-
næði í samfélagstilgangi verði látn-
ar í té - og lagðar inn í húsnæðis-
félögin – og greiddar upp á 25-50
árum af líftíma eigna – og með því
að byggingarskilmálar verði alltaf
túlkaðir með sveigjanleika og til
að auka fjölbreytni og lækka fram-
kvæmdakostnað - en auðvitað ekki
á kostnað gæða og lágmarksöryggis.
Einn mikilvægasti grunnur að
lækkun húsnæðiskostnaðar liggur
síðan í vaxtastigi og þeim ramma
sem fjármálakerfinu eru settir.
Nú virðist liggja beint við að Al-
þingi banni verðtryggingu á neyt-
endalánum og húsnæðislánum til
einstaklinga – í kjölfar fyrirliggj-
andi álits/úrskurða EFTA-dóm-
stólsins. Jafnhliða er augljóst að
vaxtastig á húsnæðislánum er bók-
staflega galið í öllum samanburði
og meðan við erum bak við höft er
knýjandi að setja þak á vexti á fast-
eignatryggðum skuldabréfum.
Það er algerlega rugluð stefna
að auka á bótavæðingu húsnæð-
iskerfisins - - með vaxtabótum og
húsaleigubótum á meðan ekki er
tekið á okri á húsnæðismarkaðin-
um og snúið ofan af sjálfvirkum
hækkunum verðtryggingarinnar.
Á sama hátt er algerlega ömurleg
hugmynd að fara að endurvekja
framleiðslu á sérstökum (lélegri)
íbúðum fyrir fátækt fólk - í ein-
hvers konar skömmtunarkerfi -
eins og ráða má að sé á borðum
Borgarstjórnar í Reykjavík með því
t.d. að hækka tekju og eignamörk
fyrir þá sem gætu leigt hjá Félags-
bústöðum í sérmerktum íbúðum
Borgarinnar.
Það kann á hinn bóginn að
vera raunsæ tillaga að skapa líf-
eyrissjóðum tækifæri til áhættu-
lítillar langtímavarveislu á pen-
ingum í formi afborgunarlausra
verðtryggðra skuldabréfa – með
mjög lágum vöxtum (0,5%-1%)-
sem væru tryggð með 1. veðrétti í
íbúðareignum leigu- og húsnæðis-
samvinnufélaga almennings. Rök-
rétt kann að vera að setja veðmörk
slíkra bréfa við 60% af markaðs-
verði eigna. Með því væri samá-
byrgð og jafnræði aðila etv. best
virkjuð til lengri tíma inn í fram-
tíðina.
Höfundur er framkvæmdastjóri
Búseta á Norðurlandi
Benedikt Sigurðarson
Hýsi - Merkúr hf. / Völuteigi 7 / 270 Mosfellsbær / Sími 534 6050 / merkur@merkur.is / www.merkur.is
• Stærðir frá 2,4 upp í 2500 kVA.
• Fjölmargar stærðir til á lager.
• 1 fasa og 3ja fasa.
OutdOOr Wall Sign
Wall signs should be suitable for external fixing and can be replicated in a variety of sizes.
These signs are designed to be visible at a minimum distanc of 100m.

Recommendations: Wall signs should be manufactured from powder coated
3mm luminium panels.
Small Wall Sign 2000mm x 362mm
Medium Wall Sign 3500mm x 634mm
Large Wall Sign 4000mm x 724mm

Anybody
Engineering
OutdOOr illuminated PrOjecting Sign
760mm
31
2m
m
These signs are available in either single or double sided formats for flat or projected fitting.
Recommendations: The illuminated sign should be manufactured from extrude
aluminium and have a powder coated finish. The panels should
be 3mm thick opal perspex and both the logo and the
background are illuminated.
Size 760mm x 312mm
HVAÐ GERIR ÞÚ ÞEGAR RAFMAGNIÐ FER ?
RAFSTÖÐVAR
FJÖLMARGAR STÆRÐIR
TIL Á LAGER