Skessuhorn - 28.11.2012, Side 70

70 MIÐVIKUDAGUR 28. NÓVEMBER 2012
Breska orr ustu skip ið sigldi svo
nærri Scharn horst að fall byss un­
um var beint nán ast lá rétt af nokk­
ur þús und metra færi. „Ó vin ur inn
hélt að eins nokk urra hnúta hraða.
Stjórn pall ur og yf ir bygg ing glóðu
en skip ið hélt samt á fram að skjóta
á okk ur með öll um til tæk um vopn­
um um leið og minni byss um var
beint gegn tund ur spill un um sem
sigldu nær en við eft ir á rás ina sem
þeir gerðu. Nú var runn ið upp and­
ar tak ið til að „ berja þá nið ur" eins
og einn for ing inn sagði. Duke of
York færð ist nær til að veita náð­
ar högg ið. Það var of boðs leg skota­
hrina. Spora ljós in á sprengikúl un­
um úr 14 tommu hlaup vídd ar fall­
byss un um gerðu okk ur kleift að
horfa á eft ir fimm ljós depl um þar
sem þeir sprungu inn í þetta gló­
andi skot mark, í minna en 5 kíló­
metra fjar lægð. Eld ar og neist­
ar flugu upp í hvert sinn sem skot­
in hæfðu og stykki fyr ir stykki var
hin mikla smíði sem eitt sinn hét
Scharn horst rif in í sund ur fyr ir
aug um okk ar," sagði einn af yf ir­
mönn um Duke of York.
Þessi mikla skot hríð breska orr­
ustu skips ins var þó ekki mjög skil­
virk. Klukk an 19:29 var búið að
skjóta 80 breið síð um frá Duke of
York að Scharn horst. Fall byssu­
kúl urn ar gerðu mest tjón þeg ar
þeim var skot ið af lengra færi þar
sem þær féllu í boga nið ur á yf ir­
bygg ingu og þil far skips ins. Þeg ar
þeim var skot ið nán ast lá rétt eins
og þarna sprungu þær sem hæfðu
ann að hvort á bryn vörð um byrð­
ingi þýska skips ins eða yf ir bygg­
ing unni. Skrokk ur þýska skips­
ins hélst nokkurn veg inn heill.
Hann var mjög vel hann að ur með
mörg um vatns þétt um skil rúm um.
Scharn horst lá brenn andi á sjón um
og hvarf öðru hverju í reykj ar mekki
en skip ið sýndi eng in merki um að
vera að sökkva þó að vissu lega væri
það far ið að síga ei lít ið enda búið
að fá í sig nokk ur tund ur skeyti.
Ef takast átti að sökkva skip­
inu yrði að skjóta í það fleiri slík­
um. Bruce Fra ser vildi fara að ljúka
þessu. Hann skip aði beiti skip un um
Jama ica og Belfast að „ ganga frá
Scharn horst með tund ur skeyt um".
Beiti skip in sigldu nær þýska skip­
inu um leið og þau skutu úr fall­
byss um sín um, fyrst Jama ica og síð­
an Belfast þar sem Bob Burnett var
um borð. Skytt ur í á höfn Scharn­
horsts, sem enn voru bar daga fær ar,
sáu greini lega hvaða hætta nálg að­
ist og reyndu að skjóta á beiti skip­
in. Það var þó til lít ils. Frá þeim var
skot ið sam tals sex tund ur skeyt um
og minnsta kosti tvö hæfðu. Tund­
ur spill arn ir fjór ir, sem höfðu fylgt
beiti skip um Burnetts að míráls, eltu
Belfast og slepptu 19 tund ur skeyt­
um á þrem ur mín út um. Fjöldi þess­
ara tund ur skeyta hæfði Scharn horst
og enda lok skips ins voru inn sigl uð.
Fritz Hin tze, skip herra á Scharn­
horst, lét senda síð asta loft skeyt­
ið sem barst frá skip inu til stjórn­
stöðva í landi: „Sharn horst mun
berj ast til síð ustu sprengikúlu. Lifi
For ing inn! Lifi Þýska land!."
Orð Hin tze um sprengikúl urn ar
áttu fót í raun veru leik an um. Skot­
fær in fyr ir stærstu fall byss ur skips­
ins voru upp ur in. Nú gaf hann
skip un í kall kerfi Scharn horsts um
að menn skyldu fara frá borði. „Til
allra stöðva. Frá skip herra: Yf ir­
gef ið skip ið. All ir menn komi upp
á þil far. Klæð ist björg un ar vest um.
Reiðu bún ir að stökkva frá borði!"
Skömmu síð ar heyrð ist rödd
skip herr ans kalla á ný í há tal ara­
kerfi skips ins; „Ég heilsa yður
hinsta sinni með handa bandi. Ég
hef sent eft ir far andi skeyti til For­
ingj ans; Vér mun um berj ast til
hinstu sprengikúlu. Scharn horst
á vallt fremst ur!"
Skip ið hall að ist nú mjög á stjórn­
borða og var greini lega að sökkva.
Hin tze skip herra stóð með 25 und­
ir mönn um á rúst un um af stjórn palli
skips ins. Hann stóð með há tal ara í
hönd og horfði fyr ir þil för skips ins
og reyndi að halda yf ir sýn og leið­
beina mönn um þeg ar þeir sem enn
lifðu úr á höfn inni bjugg ust til að
fara frá borði. Skip ið var nú kom­
ið með veru lega slag síðu á stjórn­
borða. „Vin ir mín ir, ekki fara frá
borði stjórn borðs meg in. Far ið bak­
borðs meg in og lát ið ykk ur renna
frá rekk verk inu nið ur síð una", kall­
aði hann. Bey að míráll var þarna
líka. Menn irn ir sem höfðu stað­
ið með þeim á stjórn palli neit uðu
að fara frá þeim en Bey og Hin tze
lögðu hart að þeim. Hin tze at hug­
aði hvort björg un ar vesti mann anna
væru ekki í lagi og sætu rétt. „Dríf­
ið ykk ur, far ið í björg un ar vest in.
Hugs ið nú bara um að bjarga ykk­
ur sjálf um. Gleymið ekki að blása
vest in upp."
Ann ar for ingi skips ins stóð niðri
á þil fari og að stoð aði fjölda ungra
sjóliða við að klifra yfir rekk verk­
ið svo að þeir gætu stokk ið í sjó inn.
Bey og Hin tze sögðu við menn ina
að „... ef ein hverj ir ykk ar kom ast
frá þess um hryll ingi á lífi, skil ið þá
kveðju til fólks ins heima og seg ið
því að all ir hafi gert skyldu sína til
hinstu stund ar". Hin tze skip herra
var þeg ar særð ur í and liti. Hann lét
ung an sjó mann fá björg un ar vesti
sitt og sagði að hann kæm ist sjálf ur
af án þess. Hann væri góð ur sund­
mað ur. Það síð asta sem menn irn ir,
sem höfðu ver ið á stjórn pall in um,
sáu til þess ara tveggja æðstu for­
ingja á Scharn horst var að þeir tók­
ust í hend ur og kvödd ust.
Vitn um bar sam an um að góð­
ur agi og regla hefði ver ið á mönn­
um þeg ar þeir yf ir gáfu Scharn­
horst. Skip ið hall að ist sí fellt meir
á stjórn borða. Marg ir stóðu þeim
meg in og sí fellt fleiri stukku í sjó­
inn. Arm bandsúr ið hjá ein um
þeirra sem bjarg að ist síð ar stöðv­
að ist klukk an 19:40. Hann taldi að
þá hefði hann lent í sjón um. Sum­
ir vildu ekki að fara frá borði. Þeir
töldu von laust að ætla að reyna að
lifa í ísköld um sjón um. Best og
þján inga minnst væri að fara nið­
ur með skip inu. Einn þeirra sem
lifðu af var fall byssu skytta í ein um
af minni fall byssuturn un um með­
fram yf ir bygg ingu skips ins bak­
borðs meg in. Turn inn hafði slopp­
ið við skemmd ir og virk að þang­
að til skip ið hall að ist svo mik ið að
lyft an fyr ir skot fær in stóð á sér og
ekki var hægt að hlaða leng ur. Þeg­
ar hann kom út úr turn in um sá
hann þil far ið þak ið lík um og særð­
um mönn um. Hann lýsti því þeg­
ar fall byssu stjór inn og yf ir skytt­
an neit uðu að yf ir gefa turn inn. „Sá
fyrri sagði: „Ég verð þar sem mér
ber að vera." Hinn sagði: „Ég ætla
að vera í turn in um." Wibbelhof
fall byssu stjóri skip aði okk ur hin um
að fara úr turn in um. Þeg ar við fór­
um kall aði hann til okk ar: „Es lebe
Deutschland! Es lebe der Führer!"
[ Lengi lifi Þýska land! Lengi lifi
For ing inn!] Við svöruð um á sama
hátt. Síð an kveikti hann sér í sí gar­
ettu og sett ist í skyttu sæt ið". Hvor­
ug ur þeirra kom út úr turn in um og
báð ir sukku með skip inu.
Sum ir í á höfn Scharn horsts vildu
ekki trúa því að skip ið væri að far­
ast. Þetta átti eink um við um þá
sem voru niðri í skip inu og höfðu
ekki séð hvað gekk á uppi á þil­
fari þess. Sjólið inn Helmut Back­
haus hafði stað ið vakt sína í út­
sýnisturni sem var hátt yfir stjórn­
palli Scharn horsts. Hann hafði séð
allt sem fór fram og vissi mæta vel
hvern ig stað an var. „Skip ið var enn
á hreyf ingu en slag síð an á því varð
stöðugt hættu legri. Vind inn hafði
nokk uð lægt en öld urn ar voru enn
háar og þær braut á stjórn borðs hlið
skips ins. Ég man að góð ur vin ur
minn, sem starf aði niðri í skip inu,
hringdi upp til mín og sagði: „Svar­
aðu mér af hrein skilni. Hve al var­
legt er á stand ið?" Ég sagði: „ Hættu
því sem þú ert að gera núna. Við
verð um að yf ir gefa skip ið." Hann
svar aði; „Ertu frá þér?" En svona
var þetta. Scharn horst var að velta
á hlið ina og menn voru farn ir að
stökkva í sjó inn. Sum ir áttu í erf ið­
leik um með björg un arflek ana enda
höfðu marg ir þeirra ver ið skotn ir
í tætl ur. Ég mundi allt í einu hvað
einn fé lagi minn hafði sagt við mig
þeg ar við vor um í Nar vík: Ef skip­
ið færi nið ur yrði ég að klæða mig
úr, því að ann ars myndi ég drag ast
nið ur með skip inu. Ég reif af mér
gæru jakk ann og spark aði af mér
stíg vél un um. Ég klif aði út á stór­
an ljós kast ara á út sýnis pall in um og
stóð þá þeg ar upp að hnjám í ísköld­
um sjón um. Ég var sund mað ur og
lét vaða. Ég kastaði mér í sjó inn og
svaml aði til að reyna að kom ast burt
frá sog inu þeg ar skip ið sykki."
Nú fyr ir jól in kem ur út nýtt stór­
virki eft ir Ak ur nes ing inn Magn­
ús Þór Haf steins son. Hann sendi
í fyrra frá sér bók ina Dauð inn í
Dumbs hafi ­ Ís hafs skipa lest irn­
ar frá Hval firði og sjó hern að ur í
Norð ur­Ís hafi 1940­1942. Nýja
bók in ber heit ið Ná vígi á norð ur­
slóð um ­ Ís hafs skipa lest irn ar og
ó frið ur inn 1942­1945.
Ad olf Hitler leit svo á að norð­
ur slóð ir væru ör laga svæði seinni
heims styrj ald ar inn ar. Hann ótt að­
ist inn rás í Nor eg frá Ís landi. Stór­
veld in léku flókna ref skák þar sem
sam an fóru njósn ir, blekk ing ar og
blóð ug ur hern að ur. Litlu mun aði
að Churchill, Roos evelt og Stalín
hitt ust til fyrsta leið toga fund ar síns
í Hval firði.
Mikl ir skipa lesta flutn ing ar fóru
sem fyrr um haf svæð in við Ís land.
Rauði her inn fékk það sem til þurfti
svo sigra mætti heri nas ista. Aust­
ur­Evr ópa féll í hend ur Stalíns og
fé laga hans. Sov ét rík in héldu velli.
Sigl ing um Ís hafs skipa lest anna
fylgdu hat ramm ar orr ust ur Banda­
manna við her skip og kaf báta Þjóð­
verja auk á rása á Nor eg. Stærstu
her skip um Þjóð verja var að lok­
um eytt í ein um mestu flota að gerð­
um sög unn ar. Þjóð verj ar brenndu
nið ur byggð ir Norð ur­Nor egs og
hröktu í bú ana brott. Lega Ís lands
skipti höf uð máli í þess um ofsa­
fengnu á tök um þar sem allt var
lagt und ir í bar áttu um flutn inga­
leið ir og að gengi að auð lind um.
Valda hlut föll á norð ur slóð um ger­
breytt ust. Kalda stríð ið hófst. Bók­
in Ná vígi á norð ur slóð um er sjálf­
stætt fram hald Dauð ans í Dumbs­
hafi sem kom út í fyrra. Sú bók
hlaut mjög góð ar við tök ur les enda
og ein róma lof gagn rýnenda.
Nýja bók in, Ná vígi á norð ur­
slóð um ­ Ís hafs skipa lest irn ar og
ó frið ur inn 1942­1945, er sneisa­
full af upp lýs ing um um ó trú lega
at burði sem gerð ust í næsta ná­
grenni Ís lands á mestu ör laga tím­
um í sögu mann kyns en hafa ekki
kom ið fram á ís lensku fyrr en nú.
Með þess ari bók lýk ur höf und­
ur rit un sinni á sögu norð ur slóða­
stríðs ins á árum seinni heims styrj­
ald ar. Það hef ur hann gert í tveim ur
stór um bind um sem hafa nú kom ið
út á sitt hvoru ár inu, sam an lagt um
þús und síð ur ríku lega skreytt ljós­
mynd um, og kort um. Báð ar bæk­
urn ar varpa nýj um skiln ingi á sögu
seinni heims styrj ald ar og segja frá
við burð um sem áttu sér stað á haf­
svæð um sem eru helstu fiski mið og
far leið ir ís lenskra sjó manna í dag.
Að staða Banda manna á Vest ur landi
réð úr slit um um að hægt væri að
senda Sov ét ríkj un um hjálp á ög ur­
stundu. Marg ir telja að þessi hjálp
hafði reynst eitt helsta frum skil yrði
þess að Þjóð verj ar biðu á end an­
um lægri hlut í stríð inu. Hér í að­
ventu blaði Skessu horns birt ist hluti
úr ein um af köfl um bók ar inn ar þar
sem því er lýst þeg ar bresk her skip
frá Ís landi sökktu þýska orr ustu­
skip inu Scharn horst við Norð ur­
höfða, nyrsta odda Nor egs, á ann­
an dag jóla árið 1943.
Breska orr ustu skip ið Duke of York.
Þessi mikli vígdreki var mjög al geng-
ur gest ur í Hval firði á stríðs ár un um.
Skip ið sökkti þýska orr ustu skip inu
Scharn horst í hinni geysi hörðu sjóorr-
ustu sem hér er greint frá að hluta.
Ný bók um norð ur slóða hern að inn í seinni heims styrj öld
Magnús Þór Haf steins son í Hvamms vík í Hval firði. Í bak sýn er her skipa lægi fjarð-
ar ins.
Blóð ug jól í Barents hafi ­ kafli úr bók inni