Skessuhorn - 28.11.2012, Qupperneq 96

Rammíslensk bók eftir finnskan rithöfund
Skáldsagan Ariasman eftir Tapio Koivukari fjallar um Spánverjavígin á Vestfjörðum 1615
Friðþjófur Helgason með sína fjórðu ljósmyndabók um Akranes
Þriggja bóka maður á árinu 2012
BÓKAFRÉTTIR UPPHEIMA 2012
Í tilefni þess að nýverið kom út hjá Upp­
heim um skáldsagan Ariasman eftir finnska
rithöfundinn Tapio Koivukari lagði Magnús
Sig urðs son nokkrar spurningar fyrir hann.
Út er komin þykk og mikil skáldsaga þín
Ariasman í þýðingu Sigurðar Karlssonar. Um
hvað er þessi bók?
Bókin segir frá Spánverjavígunum svoköll­
uðu árið 1615, eða þeim atburðum þegar
31 baskneskur skipbrotsmaður var veginn
af vestfirskum bændum undir forystu Ara
sýslumanns í Ögri. Ég heyrði þessa sögu þeg­
ar ég bjó á Ísafirði og varð stórlega undrandi.
Hvernig gátu forfeður þessa almennilega og
gestrisna fólks fyrir vestan unnið slíkt verk
– enda alinn upp við sjávarsíðuna og lært
að það verður að gera allt til að hjálpa þeim
sem eru í sjávarháska. Og þeim mun meira
sem ég grúskaði í þessari sögu varð mér æ
ljósara að þessi saga er allt annað en svört
og hvít, hún gerist að mörgu leyti á eins
konar gráu svæði. Í bókinni er að finna mína
ágiskun á því hvað hafi í raun og veru gerst.
Þetta er mín túlkun í skáldsagnaformi. Ég
fylgist bæði með Íslendingum og Böskum,
hærra settum sem lægra. Lesandinn kynnist
sýslumanni og leiguliða hans, skipstjóra og
léttapilti, og örlögum og bakgrunni þeirra.
Ara í Ögri þekkja margir Íslendingar af
yngri kynslóðinni e.t.v. helst sem aflagðan
skemmtistað. Hver var þessi maður?
Ari Magnússon í Ögri (1571­1652) var son­
ur Magnúsar prúða Jónssonar sýslu manns.
Hann var af Svalbarðsætt frá Eyja firði og
dæmigerður fulltrúi íslenskrar bændaelítu.
Synir stórbænda voru prestar eða sýslumenn
og stjórnuðu landinu, þar sem 90% af
bænd um voru leiguliðar. Ari bjó í Ögri við
Ísa fjarðardjúp og var sýslumaður bæði Ísa­
fjarðar­ og Strandasýslu og sennilega valda­
mesti Íslendingur á sínum tíma, og gott ef
ekki einnig sá ríkasti.
Þetta er saga af ákveðnum atburði, en þú hefur
sagt í viðtali að slíkir atburðir endurtaki sig í
sífellu. Hvers vegna? Lærum við aldrei, erum
við mennirnir alltaf sömu „villimennirnir“?
Það fer að styttast í átök þegar menn verða
hræddir um að missa sitt hversdagslega ör­
yggi. Þekkingarleysi, fordómar og inn byrðis
ranglæti eða ójafnrétti í þjóðfélaginu eru
einnig þættir sem stuðla að átökum. En mér
sýnist nú að eitthvað höfum við þó lært; það
var í fréttum nýverið að aldrei hafi verið eins
lítið um ofbeldi í heiminum og núna, og
það sérstaklega miðað við mannfjölda.
Skáldsaga þín er sú fyrsta um þessa voveiflegu
atburði. Hvernig ætli standi á því? Ætli þurft
hafi til hið „glögga gests auga?“
Kannski er glöggt gests augað, kannski hefur
það verið skammarlegt og vandræðalegt fyrir
Íslendinga að taka upp þessa atburði. Ég hef
velt ástæðunni fyrir mér sjálfur en hef ekki
komist að neinni afgerandi niðurstöðu. En
mér finnst skárra að geta sæst við sína eigin
fortíð án þess að þurfa að neita henni eða lifa
í sjálfsblekkingu. Þetta gildir víst eins fyrir
einstaklinga sem þjóðir.
Tapio Koivukari og þýðandi hans, Sigurður Karlsson, við rústir baskneskrar hvalstöðvar við Steingrímsfjörð.
Fyrir skemmstu kom út ljósmyndabókin
Akranes – milli fjalls og fjöru eftir Frið þjóf
Helgason, ljósmyndara og kvikmynda töku­
mann. Einkenni þessarar nýju bókar eru
fjölmargar „panorama­myndir“ sem Frið ­
þjófur hefur tekið undanfarin misseri. Hér
að neðan eru tvö sýnishorn mynda úr bók­
inni, sem er hin glæsilegasta.
Bókin er sú fjórða sem Friðþjófur gerir
um sinn gamla heimabæ, sú fyrsta kom út
fyrir réttum aldarfjórðungi. Sem fyrr hefur
Frið þjófur náð að fanga svipmót bæjar ins
á líðandi stundu í glæsilegum og heill andi
ljós myndum. Bókin er gefin út í tengslum
við sjötíu ára afmæli Akraneskaup staðar á
þessu ári.
Auk þessarar nýju bókar um Akranes komu
tvær aðrar bækur úr smiðju Friðþjófs út á
árinu; ljósmyndabókin A Visit to the World of
the Puffin, með myndum af lundanum allt
umhverfis landið, og svo endurgerð bók­
arinnar Grímsey, perla við heimskautsbaug
með texta eftir Valgarð Egils son. Báðar þess­
ar bækur komu út hjá Uppheimum.