Bæjarins besta - 13.09.2007, Blaðsíða 9

FIMMTUDAGUR 13. SEPTEMBER 2007 9
„Það að mest sé af mórauðum tófum á Ís-
landi gerir íslenska refinn enn fágætari. Ís-
lendingar taka þó, að ég held, tófuna sem
sjálfsagðan hlut þar sem þær hafa alltaf verið
hér og þykja ekkert merkilegar.“
ð á Íslandi
sig.“
Harður heimur
– Nú segja menn að tófan
sé afar spök á Hornströndum
og virðist ekki óttast menn, er
þetta gæft dýr að eðlisfari?
„Á Hornströndum hefur tóf-
an verið friðuð frá árinu 1996
og það virðist gerast mjög
fljótt að hún spekist. Það er
einmitt ein ástæðan fyrir því
að refaskoðunarferðir væru
mögulegar á þessu svæði ef
friðunin heldur áfram. En þær
tófur sem við sjáum utan frið-
landsins eru nú yfirleitt snögg-
ar að láta sig hverfa þegar þær
sjá menn.“
– Er þetta greint dýr?
„Ég veit það ekki, samíska
heitið yfir ref í Noregi þýðir
heimski hundurinn og rauð-
refurinn sem þar er algengari
er talinn vera lævísari. Það
eru miklar sögur hér á landi
um hversu lævís og gáfuð tóf-
an sé, en ég held að það sé
bara lífsbjargarviðleitni hjá
henni. Og kannski er þessi
speki í henni á Hornströndum
dæmi um það að hún sé nú
ekkert svo gáfuð. Þetta eru
bara dýr sem eru ekki að velta
hlutunum mikið fyrir sér held-
ur afla fæðu og reyna að lifa
af. Þetta er harður heimur og
þar sem þeir eiga í samkeppni
við nágranna verða að hafa
fyrir því að halda sínu svæði.
Refaparið heldur saman og ver
yfirráðasvæði sitt sem er
grundvöllur þess að þau geti
komið upp yrðlingum.
Tófurnar nota lykt til þess
að merka svæði sín og ég hef
séð ref snarstoppa er hann
kemur að landamærum þó að
mörkin séu ekki sjáanleg fyrir
okkur. Það er því mikil virðing
borin fyrir svæðum annarra
en það þarf að halda því við
og er mikilli orku eytt í það.
Tímgunartímabil tófunnar
er síðla vetur og læðurnar
gjóta snemma á vorin þegar
fuglinn er kominn og nýmeti
er að fá. Yrðlingarnir eru svo
bundnir við grenið í um það
bil tvo mánuði meðan læðan
mjólkar þeim. Síðla sumars
eru svo yrðlingarnir farnir að
þvælast út um allt og það er
gjarnan á þeim tíma sem fólk
segir manni að það hafi séð
heilu hópana af tófum. Það
eru þá oftast yrðlingar úr sama
goti á ferð.“
– Hversu margir yrðlingar
koma í hverju goti?
„Meðaltal á Íslandi er frekar
lágt um 5-6 yrðlingar. En á
læmingjasvæðum erlendis er
meðaltalið miklu hærra, þó er
yfirleitt ekki gotið nema þegar
læmingjar eru í hámarki en
það er á nokkurra ára fresti.
Það sem einkennir lífshætti
tófunnar hérlendis er stöðug-
leiki fyrst og fremst. Hér er
gotið hvert ár og eins eru yrð-
lingarnir stærri og færri en
eiga sér meiri lífsmöguleika
en á læmingjasvæðum. Hér
er heldur engin samkeppni við
rauðrefi eða önnur stærri rán-
dýr. Það er þó mikilvægt að
rannsaka þetta allt miklu bet-
ur, eins og hvenær þeir fara
að heiman og hvert og hver
tengslin eru við heimasvæðið
ásamt fleiru.
Það er til miklar sögur um
tófuna og margir með skoðan-
ir en lítið hefur verið rannsak-
að. Við gerðum tilraun til að
setja senditæki á dýr 1998 en
það fór úr skorðum þar sem
tækin biluðu. Það er mjög dýrt
og mikil vinna að baki svona
rannsóknum. Maður þarf að
spekja dýrin til að hægt sé að
veiða þau og koma tækjunum
á þau. Svo eru tækin sjálf dýr
sem og reksturinn af þeim.
Með tilkomu Melrakkaseturs-
ins og samstarfi við Háskóla
Íslands og Náttúrustofu Vest-
fjarða, komumst við vonandi
í samstarf með alþjóðlegum
rannsóknahópum sem myndi
kannski gefa möguleika á dýr-
ari rannsóknum. Þær yrðu þá
líka gerðar yfir lengra tímabil.
Hér á Íslandi gerum við rann-
sóknir fyrir eitt og eitt ár, en
erlendis er ekki tekið mark á
skammtímarannsóknum. Styttri
rannsóknir eru jú gerðar en
þær eru yfirleitt nokkurra ára
rannsóknir.“
Vestfirðir góður
vettvangur fyrir
rannsóknir
– Er ekki langt síðan byrjað
var að spá í tófunni á fræði-
legan hátt?
„Lengstu rannsóknirnar
hafa verið gerðar á vegum
veiðistjóraembættisins þar
sem grenjaskyttur hafa skilað
af sér hræjum sem eru krufin.
Þannig fást upplýsingar t.d.
um aldur og frjósemi, stærð
og þyngd. Samhliða þessu eru
gefnar upp upplýsingar um
veidd dýr og hægt er að meta
stofnstærðina út frá því. Þetta