Iðnaðarmál - 01.01.1956, Side 17

Iðnaðarmál - 01.01.1956, Side 17
F ræSsluk vikmy ndir og segulhljóðritun. Framh. af 7. bls. algerlega úr um notagildi kvikmynda til kennslu. Þá var lífsnauðsyn að þjálfa óvant fólk til ýmissa vanda- samra starfa á fjölmörgum sviðum iðnaðar og tækni á sem allra skemmst- um tíma. Sérfróðir menn einbeittu kröftum sínum að gerð stuttra, hnit- miðaðra mynda um ákveðin efni. Auðvitað voru þessar myndir með talskýringum, sem féllu algerlega að efni myndanna. Þetta fyrirkomulag gafst svo vel, að nú er sannreynt, að þetta er bezta aðferðin við slíka fræðslu. Gerðar hafa verið margar alþjóð- legar fræðslukvikmyndir um ýmis efni, og er öllum þjóðum gefinn kost- ur á notkun þeirra. En sá hængur er á, að talskýringar þessara mynda eru aðeins gefnar út á málum stórþjóð- anna. Þess er áður getið, að ljósnæm hljóðritun á filmur er svo dýr, að ógerlegt er, kostnaðar vegna, að láta setja íslenzkt tal á kvikmyndir, sem aðeins þarf að nota í 2—3 eintökum. En nú er komin fram lausn á þessu vandamáli, sem sé segulhljóðritun, sem unnt er að framkvæma hér innan- lands með tiltölulega litlum kostnaði. Segulhljóðritun er annars ein merkilegasta og nytsamasta tækni- nýjung síðustu ára. Hér skal nú í stuttu máli leitazt við að gera grein fyrir grundvallaratriðum hennar. Segulhljóðritun varð söguleg stað- revnd árið 1898, þegar Daninn Valdemar Poulsen fékk einkaleyfi fyrir áhaldi, sem hann nefndi „Tele- graphon“ og var í raun og sannleika fyrsti segulhljóðritinn. Poulsen not- aði stálvír Yioo úr þumlungi að gild- leika og dró hann hratt fram hjá seg- ulhæfum kjarna, vöfðum eirvír, er flutti rafstraum, mótaðan hljóðsveifl- um, áþekkt síma. Hið breytilega seg- ulmagn, er rafstraumurinn olli í kjörnunum, vakti tilsvarandi segul- hrif í stálvírnum, um leið og hann rann framhjá. Væri svo síma-„hlust“ tengd við eirvöf kjarnans og stálvír- inn dreginn framhjá eitis og áður, vöktu segulsvæðin í honum rofa- straum, sem olli hljóðsveiflum í heyrnartólinu -—- endurtók það, sem sagt hafði verið. Þetta er enn grund- vallaratriði í segulhljóðritun. Þessi uppgötvun varð þó ekki hag- nýtt til hlítar. Til þess voru ýmsar or- sakir, en þó hefur sennilega valdið mestu, að þá þekktu menn enga mögu- leika til hljóðmögnunar. Leið svo fram, þar til rafeindalampinn kom til sögunnar, næstum aldarfjórðungi síð- ar. Brezka útvarpið tók í not skömmu eftir 1930 segulhljóðrita, sem nefnd- ist „Blattnerphone“. Þar var notaður stálborði úr þumlungi að breidd. En árið 1935 kom fram í Þýzkalandi hið fyrsta raunverulega „segulbands- tæki“, sem notaði pappírsræmu, sem húðuð var segulhæfu dufti. Litlar fréttir bárust af þessu tæki, en vitað var, að nazistar notuðu það mjög mik- ið í útvarpsáróðri sínum fyrir og í styrjöldinni. Endurbætt stálvírstæki í líkingu við „Telegraphon11 Poulsens voru mikið notuð síðustu styrjaldar- árin og urðu talsvert algeng næstu ár á eftir. En tilraunir Minnesota Mining & Manufacturing Company í Banda- ríkjunum árin 1944—47 með járn- oxýð-duft bundið á plastræmu gáfu svo góðan árangur, að „Scotch“-seg- ulbandið hefur rutt braut þeirri al- mennu notkun segulbandstækja, sem nú er raun á. Segulbandið er í rauninni plast- ræma, venjulega ^4 þumlungs á breidd og þykktin einn til tveir þús- undustu úr þumlungi. Oðrum megin er plastið húðað með blöndu úr járn- oxýði, svo fínmöluðu, að tíu billjón agnir þekja hvern þumlung af lengd bandsins. Þar sem segulbandstæki eru nú mjög algeng, þykir rétt að lýsa í stuttu máli gerð þeirra, enda skýrir það einnig um leið að mestu segul- hljóðritun á kvikmyndir, sem áður var nefnd. Segulbandstæki hafa tvíþætta bygg- ingu. í fyrsta lagi hljóðmagnara með þrem til fjórum lömpum og sveiflu- vaka. Þessum magnara svipar að nokkru leyti til útvarpsviðtækja að byggingu til, og eru þar oft notaðir sams konar lampar. Ending og með- ferð þessa hluta tækjanna er því sam- bærileg við venjuleg útvarpsviðtæki. Allt öðru máli gegnir um hinn þátt tækjanna, hreyfibúnaðinn. Rafmótor- inn snýst 25 snúninga á sekúndu, og önnur hjól og drif breyta þeim hraða til hæfis við ákvarðaðan hraða segul- bandsins. Auk þess eru armar, ásar, tengsl og hemlar til að breyta hreyfi- stefnu og hraða. Hemlar þurfa að vera mjúkir, en þó öruggir, svo að þeir ofbjóði ekki þanþoli segulbands- ins. Ef út af ber í því efni, getur band- ið mistognað og jafnvel slitnað. Þegar valið er milli þeirra mörgu gerða tækja, sem eru á heimsmark- aðnum, ber sérstaklega að gæta þess, að hreyfibúnaðurinn sé öruggur, ein- faldur og traustur. Bygging magnara og hátalara er nú komin á svo hátt stig, að tóngæði er sjálfsagður eiginleiki í öllum vönd- uðurn tækjum. Tónhausinn er mikilvægasti hlutur- inn í segulbandstækjunum. Hann seg- ulmagnar hinar örsmáu agnir járnox- ýðsins á bandinu í samræmi við styrk og tíðni tals og tóna efnis þess, sem hljóðritað er. Við flutning vekja seg- ulsviðin á bandinu veika rafstrauma í tónhausnum, nákvæmlega samhljóða þeim, er ollu segulmögnun bandsins áður. Við upptöku er hljóðnemi eða annar tóngjafi tengdur við magnar- ann, sem margfaldar orku hljóð- sveiflnanna og skilar þeim þannig til tónhaussins. Flutningur — eða afspil- un — fer á hinn bóginn fram með því móti, að tónhausinn er tengdur við upptök magnarans, sem þúsundfaldar styrk hinna veiku rafstrauma og flyt- ur þá hátalaranum, sem veldur hljóð- öldum tals og tóna. Tónhausinn slitnar talsvert vegna núnings af völdum bandsins. Venju- lega eru púðar úr mjúku efni látnir þrýsta bandinu að, svo að það fái senr jafnasta snertingu við segulfleti haussins. í tónhaus flestra tækja er komið fyrir tvenns konar segulvökum. Annar er til upptöku og flutnings, eins og þegar hefur verið lýst. Hinn IBXAÐARMÁL 13

x

Iðnaðarmál

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Iðnaðarmál
https://timarit.is/publication/1105

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.