Neytendablaðið - 01.10.2009, Blaðsíða 13

Jóhannes Gunnarsson
forma›ur Neytendasamtakanna
Vörugjald
er óréttlát skattheimta
Á síðasta þingi samþykkti Alþingi lög um ráðstafanir í ríkisfjár­
málum (hinn svo kallaða bandorm) þar sem m.a. er að finna
ákvæði um vörugjald á ýmsar matvörur. Lög þessi tóku gildi 1.
september sl. og leggst því vörugjaldið á heildsöluverð birgja og
innlendra framleiðenda frá þeim tíma. Samkvæmt heimildum
Neytendasamtakanna birgðu verslanir sig upp af þeim vörum sem
vörugjald er nú lagt á þannig að ljóst er að það tekur nokkurn tíma
að það skili sér að fullu út í vöruverð til neytenda. Í flestum tilvikum
er nú á nýjan leik verið að leggja á fjölmargar matvörur vörugjald
sem fellt var niður 1. mars 2007 þegar gripið var til aðgerða til að
lækka matvælaverð.
Vörugjaldið er lagt á sem ákveðin krónutala á kíló eða lítra vöru.
Það gleymist hins vegar oft í umræðunni að um leið og verð
vörunnar er hækkað með þessum hætti hækkar einnig stofninn sem
virðisaukaskatturinn er lagður á. Því þurfa neytendur að sætta sig
við meiri verðhækkun en sem nemur sjálfu vörugjaldinu. Það sama
á við ef verslanir leggja á vöruna í prósentum talið.
Neytendasamtökin hafa lengi gagnrýnt vörugjaldið og talið það rang­
láta skattlagningu sem leggst með fullum þunga á heimilin. Oftar
en ekki er einnig um mjög handahófskennda álagningu að ræða
sem jafnvel mismunar samkeppnisvörum. Loks er sá stóri galli á
vörugjaldinu að það hækkar verðlag og eykur þar með verðbólguna
sem aftur leiðir til hækkunar á verðtryggðum lánum. Því má segja
að heimilin greiði tvöfalt, fyrst í formi hærra vöruverðs og síðan
vegna hækkunar á afborgunum lána.
Eins og nefnt var hér fyrir ofan er oftar en ekki um rangláta skatt­
lagningu að ræða. Það eru t.d. engin rök fyrir því að á sama tíma
og lagt er vörugjald á vörur sem framleiddar eru úr soja, þar með
talda sojamjólk, er ekki er lagt gjald á mjólk. Hvers eiga þeir að
gjalda sem eru með mjólkuróþol og geta því ekki drukkið kúamjólk?
Vörugjaldið er nú lagt á flest allar drykkjarvörur, þar á meðal á
kolsýrt vatn. Hvaða rök eru fyrir þeirri álagningu? Alla vega ekki
heilbrigðissjónarmið. Minnt er á að vörugjald er lagt á fjölmargar
aðrar vörur, eins og t.d. raftæki. Spyrja má hvaða rök séu fyrir því
að hafa vörugjald hærra á samlokugrillum en brauðristum. Og þetta
er bara eitt dæmi af mörgum.
Neytendasamtökin höfðu vonað að þegar vörugjald á matvælum
var lagt af 1. mars 2007 væri um að ræða fyrsta skrefið til þess að
losna við þennan rangláta og handahófskennda skatt. Því miður
fjarlægjumst við nú markmiðið.
Neytendasamtökin hafa skilning á því að auka þurfi tekjur ríkissjóðs
við þessar erfiðu aðstæður. Að mati samtakanna eru óbeinir skattar
hins vegar ekki rétta leiðin til þess. Eins og vikið var að hér að
framan leiðir upptaka vörugjalds til hærri skulda heimilanna vegna
áhrifa þess á verðtryggð lán. Því telja Neytendasamtökin réttari
leið að hækka að beina skatta. Slíkt hefur ekki áhrif á verðtryggðu
lánin.
Þegar Ögmundur Jónasson heilbrigðisráðherra byrjaði að tala fyrir
sérstökum sykurskatti bentu Neytendasamtökin m.a. á þau áhrif
sem slík aðgerð hefði á verðtryggðar skuldir heimilanna. Ögmundur
benti þá á að hægt væri að haga því svo að slíkar álögur kæmu
ekki inn í vísitölu þá sem lögð er til grundvallar verðtryggingu lána.
Í umsögn Neytendasamtakanna um þetta frumvarp var tekið undir
þetta sjónarmið Ögmundar. Því lögðu samtökin til í umsögn sinni
að Hagstofu Íslands yrði falið „við útreikning vísitölu sem notuð er
varðandi verðtryggð lán, að taka út hækkanir á óbeinum sköttum
þannig að að skattahækkanir á vörum og þjónustu komi ekki inn
í þann útreikning. Að sjálfsögðu myndi þetta koma áfram fram í
vísitölu neysluverðs en myndi ekki vera tekið inn í útreikning
sem lagður er til grundvallar varðandi breytingar á verðtryggðum
lánum.” Það hefði einnig komið skuldurum til góða að það sama
hefði verið gert þegar hækkaðir voru skattar á eldsneyti, áfengum
drykkjum og tóbaki. Þetta var ekki gert og því þurfa heimilin í
landinu að greiða meira af verðtryggðu lánunum vegna þessara
skattahækkana. Og sá sem þetta skrifar á erfitt með að skilja hvers
vegna lánveitendur eigi að hagnast á slíkum skattaálögum. Nóg
þurfa skuldarar að greiða af lánunum þó ekki sé verið að íþyngja
þeim með hærri afborgunum og hækkun höfuðstóls vegna hækkana
á óbeinum sköttum.
1 NEYTENDABLA‹I‹ 3. TBL. 2009