Neytendablaðið - 01.10.2009, Blaðsíða 10

0
Ian Watson fæddist í Rochester, í vestanverðu New York-fylki
í Bandaríkjunum. Hann kom nokkrum sinnum til Íslands á
háskólaárum sínum en flutti til landsins árið 2001 þegar hann
byrjaði að vinna að doktorsritgerð sinni. Ian ætlaði upprunalega
að vera hér tímabundið en kynntist síðan þýskri konu sinni hér
á landi og varð um kyrrt. Saman eiga þau ungan son og von á
öðru barni.
Neytendablaðið hitti Ian að máli og spurði hvernig áhugi hans á
neytendamálum hefði komið til.
„Pabbi var áskrifandi að Consumer Reports, bandaríska neytenda­
blaðinu og studdist við það við bílakaup, kaup á tækjum, fjármála­
ráðgjöf og fleira. Þá vann ég á sumrin við að skrifa ferðahandbækur
um ýmis Evrópulönd, og geri reyndar enn, og skoðaði hótel, veit­
ingastaði, samgöngur, fjarskipti, söfn og allt það sem skiptir ferða­
manninn máli. Ég hef líka unnið við að skipuleggja ferðir og þá
tekur maður neytendaákvarðanir fyrir tugi eða hundruð manna í
einu. Þá er eins gott að íhuga vel hvað verður fyrir valinu.“
Ian situr í stjórn Neytendasamtakanna og er í ráðgjafaráði Gísla
Tryggvasonar, talsmanns neytenda. Það má því segja að það sé
töluverð eftirspurn eftir Ian í neytendamálunum.
„Eitt af því sem hvatti mig til að vinna í neytendamálum á Íslandi
er að það er svo margt ógert. Hlutir sem eru sjálfsagðir í öðrum
löndum hafa ekki náð landi hér, t.d. vegna smæðar, verðbólgu,
verndarstefnu í innflutningi og íhaldssemi í lagaumhverfinu.“
Ian segir að víða þurfi að bæta úr. „Það er mjög mikilvægt að
auðvelda neytendum að versla á netinu. Það myndi veita seljendum
hér aðhald. Breyta þarf virðisaukaskattsinnheimtukerfi á sendingum
eins og talsmaður neytenda og Neytendasamtökin hafa lagt til. Þetta
gerist að miklu leyti sjálfkrafa ef við göngum í Evrópusambandið
en gæti einnig gerst þótt við stæðum utan þess. Þá mætti einnig
vera öflugri póstverslun innanlands. Maður sem býr í 200 manna
þorpi í Þýskalandi sagði mér nýlega hvað það væri frábært að
búa út á landi síðan netið kom. Staða landsbyggðarfólks þar er
jöfn á við stöðu borgarbúa vegna þess að allt er hægt að panta frá
netverslunum en það er ekki hægt hér.“
Annað sem Ian nefnir eru lög um hópmálsókn, ríkari upplýsinga­
skylda við kaup á vörum og þjónustu og ódýr lausn smámála
í gegnum nefndir eða dómstóla. Einnig ætti ríkið að þurfa að
tilkynna skattgreiðendum um eindaga og mögulega vexti á
skuldum. sIan segir að samvinna neytenda sé lykilatriði í að veita
seljendum aðhald. „Einstaklingar og samfélagið í heild geta sparað
mikinn pening með því að fjármagna neytendastarfsemi, hvort
sem fjármagn kemur frá stjórnvöldum eða einstaklingum eða úr
báðum áttum. Leikjafræði sem ég hef kennt á Bifröst sýnir hvernig
upplýsingar um markaðinn skipta miklu máli í ákvörðunartöku
neytenda. Það þarf sameinaða rödd neytenda til að þrýsta á
stjórnvöld í mikilvægum málum þar sem breytingar þjóna ekki
hagsmunum seljenda. Án raddar neytenda geta fyrirtæki oft grætt
ósiðlega og þess vegna er mikilvægt að þjóðin haldi upp öflugri
neytendastarfsemi.“
Er verðlag ekki mun hærra hér en í Bandaríkjunum?
„Jú, en aftur á móti borgum við mjög lítið fyrir sumt á Íslandi,
eins og menntun, sjúkratryggingar og lækniskostnað, húsahitun
og orku. Hér þurfum við bara einn bíl fyrir fjölskylduna sem væri
varla hægt í Bandaríkjunum. En þjónusta og innfluttar vörur eru
dýrari á Íslandi en þær þurfa að vera.“ Þá segir Ian að óstöðugt
verðlag reynist neytendum dýrt. „Óstöðugur gjaldmiðill veldur því
að það þarf stanslaust að skipta um verðskrá. Þetta kostar vinnu
fyrir seljendur og neytendur eiga erfitt með að byggja upp gott
verðskyn. Þá er erfitt að bera saman verð á milli landa þar sem
krónan hefur verið mjög óstöðug. Íslendingum finnst verðbólga og
verðbreytingar eðlilegar en þær eru það ekki endilega. Það er hins
vegar orðin svo mikil hefð fyrir þeim hér að okkur þætti örugglega
skrýtið að búa allt í einu í við lága verðbólgu.
Þú heldur úti vefnum ferdastofan.is þar sem þú gefur ferðalöngum
góð ráð. Hvers vegna fórstu í þessa vinnu?
„Það var greinilega þörf fyrir ferðahandbók á Íslandi. Enginn var að
safna saman upplýsingum á skipulagðan hátt. Þetta var líka tilraun.
Ég vildi prófa hvort ókeypis ferðahandbók á netinu, fjármögnuð af
auglýsingatekjum, gæti gengið. Svarið er að hún gengur. Ég þarf
hins vegar að bæta við fyrirtækjum sem styðja síðuna. Þau eru enn
ekki nógu mörg, sem er mér að kenna, vegna þess að ég hef ekki
kynnt síðuna nógu vel. En áskrifendum að fréttabréfinu hefur farið
fjölgandi og fleiri eru velkomnir.“
Neytenda-
frömuður
nemur land
Ian á ferðalagi um Slóvakíu árið 2005
10 NEYTENDABLA‹I‹ 3. TBL. 2009