Ægir - 01.06.2012, Side 23

23
því að halda um sinn úti lágu veiðihlut-
falli því styrking stofnsins hefur marga
kosti í för með sér.“
Á meðal kostanna nefnir Jóhann að
sterkur stofn er ávísun á stöðugri afla-
brögð, sem aftur eykur líkurnar á auknu
verðmæti aflans. Um leið verða veiðarn-
ar hagkvæmari með jafnari sókn. Fyrir
utan að með hóflegri sókn dregur veru-
lega úr möguleikum á að stofn taki
mikla dýfu. „Gott dæmi um kosti þess að
fiskistofn sé sterkur er íslenska sumar-
gotssíldin. Sá stofn var ofmetinn um tíma
og of fast í hann sótt, en stofninn þoldi
það vegna þess hve staða hans var sterk.
Og þegar sníkjudýrasýkingin kom upp í
stofninum 2008 er ekki ólíklegt að sterk
staða hans hafi stuðlað að því að stofn-
inn virðist nú vera að braggast. Yngri ár-
gangar sem nú eru að koma inn í veiði-
stofninn eru nánast ósýktir.“
Jóhann heldur áfram: „Sú hætta er
einnig fyrir hendi með of mikilli sókn,
að breytingar verði á erfðaeiginleikum
fiskistofns – jafnvel óafturkræfar breyt-
ingar. Fjölbreytileiki erfðaefnis er hverj-
um stofni mikilvægur því það eykur
styrk hans og mótstöðu gagnvart nei-
kvæðum utanaðkomandi áhrifum. Hóf-
leg sókn dregur úr líkum á að slíkt
hendi.“
Sama nálgun við Ísland og í Barentshafi
– Oft er horft til þorskveiða í Barentshaf-
inu og þær bornar saman við veiðarnar
hér við land. Því hefur verið haldið fram
að stíf sókn á þeim slóðum hafi hreinlega
styrkt þorskstofninn sem núna mælist í
hæstu hæðum. Hvað er rétt í þessu?
„Menn hafa fullyrt að þrátt fyrir að
ráðgjöf hafi um áraraðir verið hunsuð í
Barentshafinu dafni þorskstofninn sem
aldrei fyrr. Staðreyndin er sú að í Bar-
entshafinu er fylgt sambærilegum við-
miðum og eru í gildi hér við Ísland. Góð
nýliðun hefur skilað sér í hækkuðum
aflatillögum eftir mikinn niðurskurð á
síðasta áratug. Í grunninn er því ekki
munur á nálguninni við Ísland og í Bar-
entshafi, hverju svo sem menn vilja
halda fram.“
– Við fylgjum aflareglu í þorski en
hvernig miðar mótun sambærilegra
reglna fyrir aðra stofna?
„Vottun um sjálfbærar veiðar og krafa
um uppruna- og rekjanleikavottorð eru
orðin áberandi í alþjóðlegum viðskiptum
með fiskafurðir eins og allir í atvinnu-
greininni þekkja og við á Hafrannsókna-
stofnuninni finnum fyrir í vaxandi mæli
vegna fyrirpurna erlendis frá. Þegar afla-
regla í þorski var fyrst sett fiskveiðiárið
1995-1996 voru Íslendingar í fararbroddi
á þessu sviði en lítil hreyfing hefur verið
á málum hérlendis síðan þá. Á síðustu
misserum hefur sjávarútvegs- og land-
búnaðarráðuneytið leitt vinnu í sam-
starfshópi aðila í sjávarútvegi, fulltrúa
stjórnvalda og Hafrannsóknastofnunar-
innar, um langtíma nýtingu fiskistofna.
Fyrir liggja hugmyndir að aflareglum fyr-
ir ýsu, ufsa og gullkarfa og er ekki ólík-
legt að ráðuneytið taki afstöðu til þeirra
á næstu vikum.“
Engin einhlít skýring
Nú er uppsveifla í þorskstofninum en á
sama tíma er ýsustofninn í frjálsu falli og
er mikið áhyggjuefni. Um ýsustofninn
segir í ástandsskýrslu Hafró: „Ekki horfir
jafn bjart fyrir ýsustofninum við Ísland,
sem hefur verið mjög stór á undanförn-
um árum en farið hraðminnkandi. Nú
sýna mælingar að stofninn muni minnka
á næstu árum þar sem meðalstórir ár-
gangar hverfa úr stofninum og við tekur
röð af litlum árgöngum. Árgangar 2008–
2011 eru allir metnir mjög litlir og ljóst
að þeir geta ekki staðið undir viðlíka
veiði og verið hefur á undanförnum ár-
um. Því er fyrirséð að stofninn minnki
og ráðleggingar um heildarafla lækki á
næstu árum.“ Það er eðlilegt að Jóhann
sé spurður út í þessa niðursveiflu. Hann
segir þetta hafa legið fyrir síðustu árin.
Veiðin síðustu ár hafi verið borin uppi af
risaárganginum frá 2003 sem ekki nægi
til þess að bæta upp meðalárganga í
kjölfarið og svo fjóra mjög lélega ár-
ganga í röð. En hvað veldur því að ýsu-
stofninn hrynur á sama tíma og þorskur-
inn blómstrar?
Jóhann segir enga einhlíta skýringu á
þessu. Hann nefnir þó að hafið í kring-
um Ísland virðist nokkurn veginn á
miðju kjörútbreiðslusvæði þorsksins á
meðan það sé á norðurmörkum kjörút-
Karfi krufinn til mergjar í einu af fjölmörgum rannsóknvaverkefnum Hafrannsóknastofnunarinnar.
Staðreyndin er sú
að í Barentshafinu
er fylgt sambæri-
legum viðmiðum
og eru í gildi hér
við Ísland.
Æ G I S V I Ð T A L I Ð