Morgunblaðið - 29.12.2014, Blaðsíða 30

VIÐTAL
Kolbrún Bergþórsdóttir
kolbrun@mbl.is
Dúkkuheimili eftir Henrik Ibsen í
nýrri þýðingu Hrafnhildar Hagalín
er jólasýning Borgarleikhússins en
frumsýning er 30. desember. Leik-
stjóri er Harpa Arnardóttir. Unnur
Ösp Stefánsdóttir fer með hlutverk
Nóru, sem er eitt þekktasta kven-
hlutverk leikbókmenntanna. Spurð
hvort hún sé ekki himinlifandi að
hafa fengið hlutverkið segir Unnur
Ösp: „Það segir sig sjálft. Oft er
sagt að það sé erfitt að leika stór
og krefjandi hlutverk og það er
sannarlega áskorun en það er samt
auðveldast að leika svona gríðar-
lega vel skrifuð hlutverk, það er
svo miklu erfiðara að leika illa
skrifuð hlutverk.
Í svona góðum leikritum eins og
Dúkkuheimili Ibsens þarf maður að
vera með góðan leikstjóra og góða
mótleikara og þvælast ekki of mik-
ið fyrir höfundinum og þá gerast
hlutirnir.“
Það eru til alls kyns uppfærslur
af þessu fræga leikriti Ibsens og
margvíslegar túlkanir. Undirbjóstu
þig á einhvern hátt með því að
horfa á uppfærslur á leikritinu?
„Já, í byrjun hvatti Harpa
Arnardóttir okkur leikarana til að
sækja okkur innblástur eins víða
og við vildum. Stundum eru leik-
stjórar viðkvæmir fyrir því og sum-
ir leikarar forðast að horfa á aðra
túlka hlutverk sem þeir eru að fara
að leika. Þetta hlutverk Nóru er
nánast goðsögn og eins og með alla
klassík er hægt að fara ótrúlega
margar leiðir í túlkun og þar skoð-
aði ég ýmislegt og safnaði í sarp-
inn. En um leið og ég heyrði að
Harpa og Hrafnhildur Hagalín
vildu fara nútímalega leið að verk-
inu ákvað ég að láta túlkun þeirra
leikkvenna sem hafa leikið hlut-
verkið ekki hafa of mikil áhrif á
mig. Ég hef líka leitað að Nóru í
sjálfri mér og það hefur verið
áskorun. Er Nóra til í dag? Er
Nóra í mér og vinkonum mínum?
Það erfiða við ferlið var að komast
að því að það er sannarlega þannig.
Leikritið fjallar um manneskju
sem brýst undan óréttlæti og stíg-
ur út úr fastmótaðri samfélags-
mynd. Þótt gríðarlegur árangur
hafi náðst í kvenréttindum á þeim
tíma sem liðinn er frá því Ibsen
skrifaði Dúkkuheimili þá hefur
okkur líka farið aftur, sérstaklega
á síðustu þrjátíu árum.
Klámvæðing er áberandi og út-
litsdýrkun er mun afskræmdari en
á tímum Ibsen. Í verkinu deilir
hann á græðgi og ímyndarkrísu
sem Helmer-hjónin eru föst í. Þau
eru mjög upptekin af því hvað öðr-
um finnst um sig og reyna að
gangast upp í ímynd peninga-
hyggju og valds. Við Íslendingar
sem höfum gengið í gegnum nokkr-
ar sviptingar í okkar samfélagi
þekkjum þetta mjög vel. Það er
mjög áhugavert í leikhúsi þegar
tekst að láta samtímann tala í verki
sem hefur verið sett upp í 130 ár.
Fyrsti samlestur var mjög
áhrifaríkur af því að plottið er svo
flott og persónurnar svo marghliða.
Síðan hefur Harpa kafað með okk-
ur í dýpt verksins, þar sem við
finnum dýrið í manneskjunni og
dauðann í verkinu. Ekkert er til-
viljun hjá Ibsen. Þarna er ást,
dauði, lygar og ofbeldi. Hann fæst
við stærstu hlutina í mannlegu eðli.
Það þarf ekki alltaf blóðsúthell-
ingar og morð til að skapa drama-
tísk átök heldur djúpa sálræna tog-
streitu sem allar manneskjur
þekkja og tengja við.
Harpa hefur verið gríðarlega
skapandi í þessu ferli og hefur gef-
ið okkur mikið svigrúm og veitt
okkur innblástur. Það er mjög gef-
andi að vinna með slíkum leik-
stjóra. Við færum leikritið inn í nú-
tímann og göngum þar alla leið og
á sviðinu eru nútímahúsgögn, tölv-
ur og snjallsímar. Hins vegar
breytum við ekki staf, bara upp-
færum tungumálið sem talað er.
Þessi aðferð er tilraun okkar til að
færa verkið nær nútímaáhorf-
endum og setja þá í sterkara sam-
band við söguna. Fólk getur ekki
búist við hefðbundnum Ibsen því
við erum að kallast á við samtíma
okkar. Það er mikil áskorun og í
því felst líka nokkur áhætta.“
Samfélagslegt kjaftshögg
Hvernig sérð þú Nóru?
„Mér finnst hún mjög
manneskjuleg og samúðarfull kona
en hún lifir í mikilli ímyndarkrísu.
Hún reynir að þóknast manninum
sínum og samfélaginu og reynir að
gera allt rétt en er föst í lygavef
sem hún stígur út úr í lokin þegar
hún hefur áttað sig á því að líf
hennar er lygi. Hún elskar ekki
manninn sinn og hefur aldrei verið
hamingjusöm með honum, en hélt
það meðan á því stóð. Þetta er ekki
háð tíma. Við nútímafólkið erum
oft í samskiptum sem við áttum
okkur oft ekki á að eru óeðlileg.
Það er djúp sálfræðileg tog-
streita í verkinu. Í uppfærslunni
okkar leitumst við eftir því að
draga fram að eiginmaður Nóru er
ekki bara vondur og Nóra bara
góð. Þau eru bæði fórnarlömb
kringumstæðna og föst í fyrirfram
Djúp sálræn
togstreita
 Unnur Ösp Stefánsdóttir fer með
hlutverk Nóru í Dúkkuheimili Ibsens,
sem er jólasýning Borgarleikhússins.
Dúkkuheimili Í
hlutverki Nóru.
30 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 29. DESEMBER 2014