Fréttablaðið - 25.07.2015, Blaðsíða 16

25. júlí 2015 LAUGARDAGURSKOÐUN GUNNAR
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík Sími: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is ÞRÓUNARSTJÓRI: Tinni Sveinsson tinni@365.is HELGARBLAÐ: Erla Björg Gunnarsdóttir erla@frettabladid.is MENNING: Magnús Guðmundsson magnus@frettabladid.is
LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Sæmundur Freyr Árnason sfa@frettabladid.is ÚTLITSHÖNNUN: Silja Ástþórsdóttir siljaa@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Ingibjörg Stefanía Pálmadóttir FORSTJÓRI: Sævar Freyr
Þráinsson ÚTGEFANDI OG AÐALRITSTJÓRI: Kristín Þorsteinsdóttir kristin@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRAR:
Andri Ólafsson andri@365.is, Hrund Þórsdóttir hrund@stod2.is, Kolbeinn Tumi Daðason kolbeinntumi@365.is.
Fréttablaðið kemur út í 90.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er
hægt að fá blaðið í völdum verslun um á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í
stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. ISSN 1670-3871
MÍN SKOÐUN: JÓN GNARR
Ég hef alla tíð haft mikinn áhuga á innlendri dag-skrárgerð. Sjónvarp hefur verið mér ástríða. Mér
finnst fátt skemmtilegra en að fá
að vinna við sjónvarp og útvarp
og fá að hrærast í þeim heimi. Mér
hefur yfirleitt tekist vel upp í því
sem ég hef tekið mér fyrir hendur
og þá yfirleitt í góðu samstarfi við
aðra. Ég er meiri sjónvarps maður
heldur en kvikmyndaáhugamað-
ur. En ég hef líka alltaf lesið frek-
ar mikið. Ég held að menningar-
legt mikilvægi sjónvarpsins fyrir
nútímann sé jafnmikið og Íslend-
ingasögur voru
fyrir fornöld-
ina. Íslensk-
ar bókmenntir
hafa gegnt lykil-
hlutverki í sögu
og menningu
þessarar þjóðar.
Mér finnst að
sjónvarpið eigi
að standa þar jafnfætis og kjarni
íslenskra miðla eigi að vera inn-
lend framleiðsla, eftir efnum og
aðstæðum, og það sem dýrmætast
er; vandað, leikið og íslenskt sjón-
varpsefni. Þetta er sérstaklega
mikilvægt nú á tímum þegar bóka-
lestur fer minnkandi, sérstaklega
hjá ungu fólki.
Íslensk dagskrárgerð á að veita
okkur sjálfum betri innsýn í það
samfélag sem við búum í og okkur
sjálf um leið, hver við erum og
hvaðan við komum. Við föngum og
varðveitum blæbrigði hversdags-
leikans. Á sama tíma búum við til
heimildir um okkar samtíma fyrir
kynslóðir framtíðarinnar að skoða
svo þær geti skilið okkur betur og
sjálfar sig um leið og undirbúið sig
svo undir sína framtíð. Við erum
jú öll afurð fortíðarinnar.
Íslensk dagskrárgerð
Manneskja sem lifir í dag þarf að taka inn umtals-vert meira af upplýsing-
um en manneskja sem var uppi
fyrir hundrað árum. Þetta mikla
magn upplýsinga getur orðið
ansi þurrt og yfirþyrmandi. Það
er hlutverk þeirra sem starfa að
innlendri dagskrárgerð að taka
þessar upplýsingar, setja þær í
samhengi og raða þeim saman
á aðgengilegan og áhuga verðan
hátt. Við styðjumst við mynd-
ræna framsetningu í auknum
mæli. Aðalatriðið er samt tungu-
málið. Íslenskt mál er hornsteinn
íslenskrar menningar. Þegar við
glötum orði þá týnum við ekki
bara því heldur allri sögu þess og
vitum ekkert um öll skiptin sem
það var notað. Kunnátta í tungu-
málinu er því lykilatriði í því
hvernig okkur gengur í lífinu.
Frumhugsun eða hugmynd getur
verið myndræn. Hún er oft loðin
og óljós en skýrist þegar hún er
sett í orð. Það má líkja tungumál-
inu við legókubba þar sem hver
stafur eða orð er mismunandi
kubbur. Hugmynd eða minning er
eins og mynd af einhverju módeli.
En við getum ekki kubbað það ef
við erum ekki með réttu kubb-
ana. Því fleiri kubba sem vantar
því erfiðara verður það. Það verð-
ur svekkjandi og leiðinlegt og við
líklegri til að gefast upp og fara
að leika okkur með eitthvað annað.
Og þá þurfum við hvatningu og
uppörvun frá umhverfinu. Og það
er ekki á ábyrgð LEGO eða rík-
isins eða mesta bjánans sem við
getum fundið úr röðum stjórn-
málamanna. Þetta er á okkar
ábyrgð.
Að kubba setningar
Við höfum tilhneigingu til að skipta hlutum í mikil-væga og ómikilvæga í hlut-
falli við alvöru og glens. Allt sem
er leiðinlegt og erfitt er gott og
uppbyggilegt á meðan það sem
er skemmtilegt og leikrænt er
ekki gott og líklegra til spillingar
og úrkynjunar en uppbyggingar.
Samkvæmt þessu gildismati eru
bækur í eðli sínu góðar en sjón-
varp í eðli sínu slæmt. Þessu hef
ég aldrei verið sammála. Og ég
held að með starfi mínu hafi ég
átt þátt í að breyta þessu hugar-
fari. Ég held að hvort tveggja
hafi sitthvað mikilvægt fram að
færa en bara á ólíkan hátt. Ég
held að lykillinn að farsælli fram-
tíð okkar sé í sjónvarpinu. Og ég
held að okkur takist best upp með
því að reyna að sameina þetta
tvennt; upplýsingar og skemmt-
un. Hvernig munu komandi kyn-
slóðir dæma okkur sem nú erum
til? Hvað verða okkar tímar kall-
aðir í sögubókum framtíðarinn-
ar? Hvað lögðum við af mörkum
til að viðhalda menningu okkar
og tungu? Hvað verður kaflinn
2000-2020 kallaður í kennslubók-
um framtíðarinnar? Það verð-
ur örugglega eitthvað talað um
Hrunið. Og Eyjafjallajökul. Vilj-
um við ekki láta minnast okkar
sem fólks sem gekk í gegnum
hremmingar og harðindi en bar
sig alltaf vel, horfðist í augu við
raunveruleikann en gerði grín
að honum um leið og talaði sig í
gegnum erfiðleika? Hefur það
ekki alltaf verið hin íslenska leið
að reyna að segja góða sögu? Ég
held meira að segja að sjálft orðið
„saga“ sé okkar helsta framlag til
heimstungumálsins. Og ég vona
að okkar saga verði ekki sögð
með barlómi og röfli heldur með
sjálfstrausti og gleði. Og ég held
að hún verði sögð í sjónvarpi og í
vandaðri íslenskri dagskrárgerð.
Dauðinn hefur mörg stig. Enginn
er alveg dauður fyrr en eftir að
nafnið hans er sagt í síðasta sinn.
Orð deyja í þögn. Íslenskan getur
bara dáið ef hún er látin í friði. Og
útförin mun fara fram í kyrrþey.
Saga
V
íxlverkun verðlags og kaupgjalds er hugtak sem dunið
hefur á okkur oftar en við kærum okkur um. Verðbólg-
an, fyrsta sjúkdómseinkenni víxlverkunarinnar, sýkti
hagkerfið svo heiftarlega lengi vel að fólk og fyrirtæki
vissu ekki sitt rjúkandi ráð. Enginn vill upplifa þá tíma
aftur.
Dyggðir eins og ráðdeild og útsjónarsemi snerust upp í and-
hverfu sína. Sparifé í bönkum rýrnaði dag frá degi á vöxtum sem
ekki héldu í við verðhækkanir. Engar áætlanir stóðust. Annaðhvort
var að eyða hverri krónu strax í misviturlega neyslu eða festa hana
í steinsteypu upp á von og óvon.
Nú ómar söngurinn um víxl-
verkunina á ný undir tónsprota
Sigurðar Inga Jóhannssonar land-
búnaðarráðherra. Á laugardegi
um hásumar þegar margir eru
á ferð og flugi berst tilkynning
frá verðlagsnefnd búvöru um
hækkun verðs á mjólkurafurðum,
langt umfram kauphækkanir. Nefndin er á ábyrgð ráðherrans.
Blekið var ekki þornað undir samningum um kaup og kjör. Framið
var myrkraverk á bjartasta tíma ársins.
Enn á eftir að semja við stóra hópa. Á opinbera markaðnum ríkir
ófriður, sem ekki sér fyrir endann á. Myrkraverk nefndarinnar
kemur eins og köld vatnsgusa framan í launafólk og er ógn við þann
stöðugleika, sem gæti verið í sjónmáli. Orðspor ríkisstjórnarinnar
er í húfi.
Gerningurinn magnar skerandi falskan tón í landsföðurlegum
hvatningarorðum ráherranna, sem nýta hvert tækifæri til að brýna
launafólk til að stilla launakröfum í hóf og raska ekki ró verð-
bólgudraugsins, sem blessunarlega hefur blundað vært um skeið.
Verðlagsnefnd ráðherrans hefur vakið drauginn.
Málatilbúnaður forráðamanna MS bætir olíu á eldinn. Forstjór-
inn ber tvo hatta. Hann er talsmaður einokunar og fákeppni hjá MS
og svo málsvari viðskiptafrelsis í hlutverki varaformanns Sam-
taka verslunar og þjónustu. Er hægt að þjóna þessum ólíku herrum
árekstralaust?
Það er tækifæri til sátta á vinnumarkaði. Kaupmáttur hefur auk-
ist undanfarin misseri. Samkvæmt tölum Hagstofunnar fæst meira
fyrir launin nú en árið 2006. Líklega er innistæða fyrir kjarabótun-
um, sem hefur ekki alltaf verið raunin. Í framhaldinu þurfa allir að
leggjast á eitt. Eðlileg krafa er að ríkisstjórnin gangi á undan með
góðu fordæmi. Geri hún það ekki mun hún áfram mæta andbyr.
Aldrei hafa verið fleiri tækifæri til að skapa arðbær störf í
sveitum. Höfuðborgin annar ekki sívaxandi straumi ferðamanna
og það er hrein og bein nauðsyn að ýta undir fjölbreytni og dreifa
velkomnum ferðalöngum víðar um landið. Um leið skapast svigrúm
til að beina kröftum sveitafólks frá hefðbundnum landbúnaði, sem
bindur bændur og búalið í óþarfa fátæktarfjötra. Opinberi stuðn-
ingurinn á að losa fjötrana en ekki herða þá. Nóg er af hugmyndum
til að vinna úr.
Það á að nota tækifærið og leggja niður forneskjulega verðlags-
nefnd búvöru og brjóta upp staðnað kerfi, sem enginn hagnast á
– nema hugsanlega þeir sem lifa á því að viðhalda óbreyttu ástandi
á fínum kontórum í höfuðborginni. Þannig mun mannlíf í sveitum
blómgast sem aldrei fyrr.
Hættum skrípaleik víxlverkana sem allir vita að leiðir okkur í
ógöngur.
Hættum þessum
skrípaleik
Kristín
Þorsteinsdóttir
kristin@frettabladid.is
2
4
-0
7
-2
0
1
5

2
1
:5
6
F
B
0
7
2
s
_
P
0
6
8
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
7
2
s
_
P
0
5
7
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
7
2
s
_
P
0
0
5
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
7
2
s
_
P
0
1
6
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
ti
o
n
P
la
te
r
e
m
a
k
e
:
1
5
8
F
-8
B
E
0
1
5
8
F
-8
A
A
4
1
5
8
F
-8
9
6
8
1
5
8
F
-8
8
2
C
2
8
0
X
4
0
0
5
A

F
B
0
7
2
s
C
M
Y
K