Fréttablaðið - 13.10.2015, Blaðsíða 14

Frá degi til dags
Útgáfufélag: 365 miðlar ehf. Stjórnarformaður: Ingibjörg Stefanía Pálmadóttir forStjóri: Sævar Freyr Þráinsson Útgefandi og aðalritStjóri: Kristín Þorsteinsdóttir kristin@frettabladid.is
aðStoðarritStjórar: Fanney Birna Jónsdóttir fanney@frettabladid.is, Hrund Þórsdóttir hrund@stod2.is, Kolbeinn Tumi Daðason kolbeinntumi@365.is. Fréttablaðið kemur út í 90.000 eintökum og er dreift ókeypis
á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslun um á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. ISSn 1670-3871
fréttaBlaðið Skaftahlíð 24, 105 reykjavík Sími: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is ÞróunarStjóri: Tinni Sveinsson tinni@365.is helgarBlað: Ólöf Skaftadóttir olof@frettabladid.is og Viktoría Hermannsdóttir viktoria@frettabladid.is
menning: Magnús Guðmundsson magnus@frettabladid.is ljóSmyndir: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is framleiðSluStjóri: Sæmundur Freyr Árnason sfa@frettabladid.is ÚtlitShönnun: Silja Ástþórsdóttir siljaa@frettabladid.is
Halldór
Fanney Birna
Jónsdóttir
fanney@frettabladid.is
Mikil ólga er í stjórnmálunum um þessar mundir. Fólk kallar eftir einhverju nýju og öðru en það hefur haft. Í Bretlandi hefur Verkamannaflokkurinn valið til
forystu nýjan leiðtoga, eldri mann sem virðist hafa kveikt ein-
hvern neista hjá ungu fólki. Hann hefur stundum þótt róttækur
og umdeildur en hann er jafnaðarmaður. Fróðlegt verður að sjá
hvaða línur hann mun leggja.
Eigum við jafnaðarmenn eitthvert erindi á 21. öldinni?
Grunngildi jafnaðarstefnunnar hafa frá fyrstu tíð verið jafnræði,
réttlæti, samhjálp og friður. Að allir einstaklingar skipti máli og
leggi sitt af mörkum til samfélagsins. Þetta kemur fram í baráttu
jafnaðarmanna fyrir velferð einstaklinga, eflingu atvinnulífs,
sanngjörnum viðskiptum og félagslegu réttlæti. En ekki síður
í vilja til að skila lífvænlegri veröld til komandi kynslóða með
baráttu fyrir umhverfisvernd í anda sjálfbærrar þróunar. Þeir
berjast gegn hvers kyns spillingu og hindrunum sem standa í
vegi góðra stjórnunarhátta og gegn þeim stjórnmálaöflum sem
styðja hag forréttindahópa. Jafnaðarmenn standa vörð um
frjálsa fjölmiðlun, óháð og óvilhallt réttarkerfi og virðingu fyrir
réttindum minnihlutahópa og einstaklinga.
Svarið við spurningunni er augljóslega já, því grunngildi jafn-
aðarstefnunnar eru sígild og eiga jafn vel við nú og áður.
Þegar fólk velur að styðja við stefnu jafnaðarmanna, getur það
verið visst um út frá hvaða meginsjónarmiðum verður unnið.
Meiri hluti kjósenda treysti því að áherslur Samfylkingarinnar
og Vinstri grænna myndu reynast almenningi best í glímunni
við fordæmalausar aðstæður eftir hrun. Nú, sjö árum eftir hrun,
hafa fræðimenn skoðað hvernig þjóðir tókust á við kreppuna.
Ísland og Írland
Hægristjórnin á Írlandi fór allt aðra leið en vinstristjórnin á
Íslandi. Írar lækkuðu bætur, hækkuðu almenna skatta, styttu
atvinnuleysistímabilið og lækkuðu vaxtabætur. Við hækkuðum
bætur, lækkuðum skatta á lágtekjuhópa, lengdum atvinnuleysis-
tímabilið, hækkuðum almennar vaxtabætur og bættum sér-
stökum vaxtabótum við. Á Íslandi urðu lágtekjuhóparnir fyrir
minnstri kjaraskerðingu og jöfnuður fór vaxandi en á Írlandi
urðu lágtekjuhóparnir fyrir mestri kjaraskerðingu og ójöfnuður
fór vaxandi.
Það skiptir mál hverjir stjórna.
Erindi jafnaðarmanna
Þegar fólk
velur að
styðja við
stefnu jafn­
aðarmanna,
getur það
verið visst
um út frá
hvaða
megin­
sjónar mið­
um verður
unnið.
Hæstiréttur dæmdi í síðustu viku þrjá fyrrver-andi stjórnendur Landsbankans í fangelsi. Héraðsdómur hafði áður sýknað tvo þeirra en sakfellt einn, sem fékk vægan dóm.Á árunum fyrir hrun var dómskerfinu
oft legið á hálsi fyrir að taka of létt á efnahagsbrotum.
Rannsakendur og dómarar í efnahagsbrotamálum voru
enda eftir á þegar kom að hraðri og bólukenndri þróun
fjármálakerfisins. Frá efnahagshruni hefur mikið gengið
á í dómskerfinu, margir sem brutu af sér í aðdraganda
hrunsins hafa fengið makleg málagjöld og sitja ýmist í
fangelsi eða bíða refsingar sinnar. Yfir því er ekkert hægt
að kvarta, við búum í réttarríki – brjóti menn af sér hljóta
þeir refsingu. Þannig virkar kerfið, sama hvort menn eru
hvítflibbaglæpamenn eða smákrimmar. Blessunarlega.
Réttvísin skal vera blind á stétt og stöðu.
Dómurinn í síðustu viku, í Imon-málinu svokallaða,
er um margt áhugaverður. Í honum voru ákærðu meðal
annars dæmd fyrir umboðssvik. Þrjú skilyrði eru fyrir
sakfellingu fyrir slíkt brot. Eitt þeirra er að farið sé út fyrir
það umboð sem menn hafa eða með öðrum orðum að
þeir misnoti aðstöðu sína með því að brjóta lög, reglur
eða önnur þekkt viðmið. Öll þrjú skilyrðin þurfa að vera
uppfyllt svo að hægt sé að sakfella fyrir umboðssvik.
Í málinu lá fyrir og var óumdeilt að félaginu Imon voru
lánaðar háar fjárhæðir af hendi þessara aðila skömmu
fyrir fall bankans. Hæstiréttur segir í niðurstöðu sinni að
ákærðu hafi ekki farið út fyrir heimild sína eftir reglum
bankans. Með öðrum orðum fóru bankastjórnendurnir
ekki út fyrir aðstöðu sína eða misnotuðu hana við
veitingu lánsins – eins og eitt skilyrðið gerir kröfu um.
Hæstiréttur bætir því hins vegar við að þeim hafi borið
að líta til annarra reglna, jafnt skráðra sem óskráðra, og
vísar í fordæmi dóms réttarins í hinu svokallaða Exeter-
máli. Í því var málum hins vegar þannig háttað að öll
þrjú skilyrði umboðssvika voru uppfyllt. Fordæmið er
því ónákvæmt.
Í Imon-málinu bendir flest til þess að skilyrði umboðs-
svika í almennum hegningarlögum hafi ekki verið upp-
fyllt. Í Mannréttindasáttmála Evrópu og stjórnarskránni
segir að menn skuli taldir saklausir uns sekt þeirra er
sönnuð að lögum. Þar segir einnig að engan skuli telja
sekan um afbrot hafi sá verknaður sem hann er borinn
eigi varðað refsingu að landslögum eða þjóðarétti þegar
þau voru framin. Í sakamálalögum kemur fram að skýra
skuli allan vafa um sekt ákærða honum í hag. Samt sem
áður sakfellir Hæstiréttur í þessu tilviki fyrir umboðssvik.
Ekki er hægt annað en að spyrja sig hvernig Hæstarétti
tókst að komast að þessari niðurstöðu. Íslensk mann-
réttindaákvæði og alþjóðasáttmálar eru kristaltær hvað
þetta varðar. Engum má refsa nema takist að sanna að
hann hafi framið verknað sem var sannarlega refsi-
verður á þeim tíma sem hann var framinn. Vangaveltur
um eftirá rökstuðning og fyrirfram ákveðna niðurstöðu
koma upp í hugann, þó að auðvitað sé ekki hægt að full-
yrða um slíkt, raunar verður að vona að svo sé ekki. Út
á við lítur málið þannig út að verið sé að bæta upp fyrir
linkindina fyrir hrun með því að gefa í botn og dæma
fólk í fangelsi þó að það brjóti ekki beint lög. Er réttvísin
hætt að vera blind?
Réttvísin
Íslensk
mannrétt­
indaákvæði
og alþjóða­
sáttmálar eru
kristaltær
hvað þetta
varðar. Eng­
um má refsa
nema takist
að sanna að
hann hafi
framið verkn­
að sem var
sannarlega
refsiverður
á þeim tíma
sem hann var
framinn.
Hví borða þau ekki bara kökur?
Forseti vor sagði á Sprengisandi á
Bylgjunni síðastliðinn sunnudag
að lífið sem forseti væri enginn
dans á rósum. Hann hefði í sinni
valdatíð þurft að færa miklar
fórnir. Hinn venjulegi íslenski
almúgamaður getur ekki á nokk-
urn hátt sett sig í spor forseta og
því skilur lýðurinn ekki hvers
konar fórnir forsetinn hefur þurft
að færa til að halda hlífiskildi yfir
þjóð sinni. Þjóðin þarf líka að færa
fórnir, skoða heimilisbókhaldið,
velta hverri krónu tvisvar, neita
börnum um tómstundir, nýja
takka skó eða laugardagsnammi.
Kirkjan og fjármagnið
Frú Agnes Sigurðardóttir, biskup
yfir Íslandi, hefur sent Alþingi
bréf þar sem krafist er að farið sé
að lögum og reglum hvað varðar
fjárframlag ríkisins til þjóð-
kirkjunnar. Vonast Agnes eftir
því að 229 milljónum meira verði
varið til kirkjunnar á fjárlögum
næsta árs. Það er auðvitað þannig
að á meðan við höfum þjóðkirkju
á Íslandi þá þarf ríkið að tryggja
fjárstreymi til hennar og að öllum
reglum sé fylgt í þeim efnum. Eftir
efnahagshrunið hafa margir notað
þann frasa að nú sé mál að linni
og við ættum að hætta að horfa í
baksýnisspegilinn. Að sama skapi
ættum við líka að spyrja okkur
hvenær við hættum að spegla
okkur í 2.000 ára gömlum sögum.
sveinn@frettabladid.is
Oddný G.
Harðardóttir
Þingmaður
Samfylkingarinnar
1 3 . o k t ó b e r 2 0 1 5 Þ r I Ð J U D A G U r14 s k o Ð U n ∙ F r É t t A b L A Ð I Ð
SKOÐUN
0
2
-1
1
-2
0
1
5

1
0
:2
1
F
B
0
4
8
s
_
P
0
3
5
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
8
s
_
P
0
2
6
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
8
s
_
P
0
1
4
K
_
N
ÝT
T
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
8
s
_
P
0
2
3
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
ti
o
n
P
la
te
r
e
m
a
k
e
:
1
6
B
F
-F
9
6
0
1
6
B
F
-F
8
2
4
1
6
B
F
-F
6
E
8
1
6
B
F
-F
5
A
C
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
2
B

F
B
0
4
8
s
_
1
2
1
0
2
0
1
5
C
M
Y
K