Reykjalundur - 01.10.1977, Blaðsíða 36

sjúkrahúsa, tókst að hjálpa til að dvelja utan
stofnana, jafnvel lifa eðlilegu lífi. Mjög marg-
ir læknuðust þó ekki og héldu áfram að vera
óvirkir.
Þótt bæði bakteríusjúkdómum og geðveiki
séu á tungumáli okkar og jafnvel í læknis-
fræðinni, gefið samheitið sjúkdómar er ólíku
saman að jafna. Jafnvel áður en berklalyf
komu til, var orsök berklanna, berklabakterí-
an, velþekkt og j)að var ljóst hvernig hún
olli tjóni sínu. Á hinn bóginn var ekki og er
ekki enn nærri ljóst hverjar orsakir geðsjúk-
dóma eru. Vitað er að jjær eru margvíslegar
og að jjættir umhverfisins hafa mikil áhrif.
Félagslegir jrættir hafa trúlega meiri áhrif á
jaróun andlegrar heilsu og vanheilsu, en jaau
áhrif sent vosbúðin og kuldinn hafði á þró-
un berklanna. Sumir vilja telja, að geðkvillar
séu í raun viðlnögð mannsins við umhverfi
sínu. Þótt geðlyf liafi vissulega gert mikið
gagn, |>á hafði oftrú manna á mátt þeirra
ókosti í för með sér. Ein helsta aðferð, sem
notuð hafði verið í aldaraðir til hjálpar geð-
sjúkum, að gefa j)eim, ef hægt var, tækifæri til
starfs í samfélagi vinnandi fólks, féll að nokkru
í gleymsku. Meiri áhersla var lögð á, að sjúk-
lingar fengju „rétt“ lyf, tækju j)au regiulégá
og síðan biðu sjúklingar og læknar eftir jtví
að árangurinn kæmi í ljós. Ef biðin var löng,
varð sjúklingurinn oftast hjálparlausari og
ófærari um að bjarga sér en áður. Sjúklings-
hlutverkið er mjög tælandi fyrir þá, sem fyllst
hafa kvíða vegna ýmiskonar vandamála
í umhverfi sínu, sem Jseir kunnu ekki að bregð-
ast við og hörfuðu vegna jtess inn á geðspítala.
Nú er oftar en áður reynt að hvetja sjúklinga
eða kenna Jteim að leysa vandamál sín frernur
en að leyfa Jteim að liggja í rúminu, draga
sængina yfir höfuð, fá samúð út á kvíða sinn
og geðlyf jjrisvar á dag. Vinna og hvers konar
virkni s.s. íþróttir er notað meir og meir
í geðlækningum. Þótt meðferð með lyfjum
sé enn yfirleitt Jtað fyrsta sem notað er í með-
ferð geðkvilla, hefur mörgum lærst að hlutverk
og máttur lyfjanna er takmarkaður og að ef
ekki næst skjótur árangur með lyfjum er óvæn-
legt að bíða lengi með að setja aðra meðferð
í gang.
VINNA SEM LÆKNANDI MEÐFERÐ
Það er auðveldast að gera sér grein fyrir
hversu mikilvæg störf eru fyrir andlega heil-
brigði með því að líta á hvernig Jteim líður
sem ekkert hafa að gera. Fólk sent annað hvort
getur ekki unnið eða gerir jjað ekki af öðrum
ástæðum kvartar mjög gjarnan um að hafa
ekkert hlutverk í lífinu. Það kvartar um til-
breytingarleysi sem virðist valda einhvers kon-
ar sljóleika. Fólk lýsir jjessu stundum með jiví
að segja: „Það er eins og ég sé ekki almenni-
lega lifandi Iengur. Það er ekkert sérstakt
framundan, ekkert sem skiptir máli til eða frá
og ekkert að hlakka til“. Gamalt fólk, sem
hættir að geta unnið fnllt starf, kvíðir iðjuleys-
inu mest. Það óskar Jiess helst að einhver hafi
j)örf fyrir |)að, svo lífið haldi áfram að hafa
tilgang og í annan stað að einhver hafi not
fyrir starfskrafta jiess. Þeir sem hafa Jjað á
tilfinningunni að j)á vanti tilgang með lífinu
vantar eínhverja áttun sem er grundvallar-
forsenda góðrar andlegrar heilbrigði. Það er
alkunna, að fólk sent hefur of lítið að gera,
snýst í kringum sjálft sig og því líður illa.
Eftir því, sem fólk hefur meiri tóman tíma
])á hefur j)að meiri tínia til að hafa áhyggjur
af alls konar vandamálum eða jafnvel búa
|)au til. Það veltir vandamálunum fyrir sér án
j)ess að leysa nokkurt þeirra. Stundum verður
kvíðinn, svefnleysið eða þunglyndið aðal-
vandamálið. Algengt dæmi er húsmóðir sem
hefur of lítið að gera. Hún getur fundið upp
á J)ví að athuga 10 sinnum á dag hvort slökkt
sé á eldavélinni, hvort kviknað sé í húsinu
eða Iuigsa um hvort gigtin og höfuðverkurinn
sem næstum óhjákvæmilega kemur af andlegri
spennu, stafi ekki af heilaæxli. Fyrir slíka
34
REYKJALUNDUR