Fréttablaðið - 24.11.2015, Blaðsíða 22

Bækur
Sjóveikur í München
HHHHH
Hallgrímur Helgason
JPV, 2015
325 bls.
Það væri synd ef nýjustu bók Hall­
gríms Helgasonar væri aðeins minnst
vegna eins atviks sem í henni er lýst
þó það sé bæði áhrifamikið og mikil­
vægt í samhengi bókarinnar. Einnig á
bókin betra skilið en að vera afgreidd
sem enn ein sjálfsævisögulega lýsingin
af höfundinum sem ungum manni
að leita að listinni og sjálfum sér, þó
að bókin sé vissulega ein af mörgum
í þeim flokki sem komið hafa út á
síðustu árum. Sjóveikur í München á
skilið að vera metin á eigin forsendum
og í samhengi við höfundarverk Hall­
gríms Helgasonar.
Bókin fjallar um einn vetur í lífi höf­
undar þegar hann var rúmlega tvítug­
ur og bjó í München. Inn í frásögnina
fléttast minningar úr barnæsku og frá
menntaskólaárum, svo og pælingar
Unga Mannsins (eins og hann er
nefndur í bókinni) um Ísland árið
1981, heimsástandið, hugmyndafræði
og listastefnur. Þetta er kannski ekki
neitt sérlega nýstárlegt en það sem
skilur þessa bók frá flestum íslenskum
bókum af þessu tagi er vægðarleysi
höfundar gagnvart sjálfum sér.
Eins og Hallgrímur hefur sjálfur
bent á þá gengur hann jafnan hart að
persónum sínum og hans unga sjálf
er engin undantekning á því. Unga
Manninum er lýst í öllum sínum
fáránleika, dómhörku, vandræða­
gangi, óframfærni og óöryggi. Hann
getur engan veginn tengst öðru fólki,
kannski vegna þess að hann er algjör­
lega tengslalaus við sjálfan sig, og það
brýst gjarnan fram í allt að því grót­
eskum lýsingum á líkama hans sjálfs
og annarra. Það útlitseinkenni sem
lesandi tengir helst við Unga Mann­
inn eru graftarbólurnar sem hann er
sífellt að kreista, hafa áhyggjur af og
fela. Það þýðir ekki að hann heillist
ekki af sumu fólki, fótboltakappanum
Sigur, ítölsku stúlkunni Antonellu og
nokkrum öðrum en jafnvel í lýsingum
sínum á konum sem hann heillast af
á hann til að draga fram hið afbrigði­
lega eða einstaka við útlit þeirra, s.s.
samvaxnar augabrúnir Antonellu og
lausdinglandi brjóst BHV.
Líkt og í mörgum öðrum bókum
af þessu tagi eru útlönd fyrirheitna
landið en það sem aðskilur þessa
bók frá þeim er að útlöndin valda
algjörum vonbrigðum. Lýsingar aðal­
persónunnar á Íslandi árið 1981 og
þeim stöðum sem hann ferðast til eru
allar litaðar þeirri tilfinningu að hann
passi ekki inn í samfélagið. Þetta gerir
það að verkum að umheimurinn
verður ókennilegur, drungalegur og
jafnvel hættulegur. Það eru ljósglætur
hér og þar en þær tengjast frekar
landslagi eða list heldur en samfé­
lagi manna. Aðalpersónuna dreymir
því um að aðskilja sig fullkomlega frá
samfélaginu en þegar hann fær ósk
sína uppfyllta þá uppgötvar hann að
það er ekki það sem hann vill í raun.
Hann nær botninum á öllum þeim
sviðum lífsins sem hann sækist helst
eftir, ófullnægður hvað varðar list­
sköpun sína, kynlíf og konur. Í lokin
er þó von um að hann muni finna sína
réttu hillu.
Kaldhæðinn stíll Hallgríms er hér
enn til staðar og gerir bókina bráð­
fyndna á köflum. En kaldhæðnin
er tempruð með væntumþykju og
umburðarlyndi gagnvart hinum
Unga Manni sem veldur því að
lesandi á mun auðveldara með að
tengja við hann og fyrirgefa honum
dómhörkuna en oft hefur verið
málið með persónur Hallgríms. Sú
fjarlægð sem oft hefur einkennt
Hvers konar æla?
DanS
a retrospective
á íslensku og ensku
HHHHH
Rebel Rebel
Reykjavík Dance Festival - Tjarnarbíó
Höfundar og flytjendur: Ragnheiður
Sigurðardóttir Bjarnarson og Snæbjörn
Brynjarsson
Hljóðvinnsla: Friðjón Gunnlaugsson
Dramatúrgísk ráðgjöf: Alexander
Roberts
Tjarnarbíó var vettvangur afvega­
leiddrar tilraunar um síðastliðna helgi
í formi A Retrospective. Upphaflega hét
verkið A series of novels never written
– how not to become a writer og frum­
sýnt á LÓKAL og Reykjavík Dance
Festival í ágústlok. Hugmynd rithöf­
undarins, Snæbjarnar Brynjarssonar,
er að dansa sig í gegnum sjö ókláraðar
bækur eftir sig sjálfan og skoða mátt
tungumálsins, eða skort á honum.
Danshöfundurinn og eiginkona hans,
Ragnheiður Sigurðardóttir Bjarnarson,
er honum til halds og trausts.
Á haustmánuðum hafa verið sýnd
þrjú sviðsverk sem öll fjalla um til­
vistarkreppu og tilfinningauppnám
karlkyns listamanna í sjálfskoðun, nú
er mál að linni. Útfærslurnar voru mis­
munandi en sama spurningin hefur
svifið yfir þeim öllum: Af hverju ættu
áhorfendur að sýna þessum vanga­
veltum áhuga?
Leikritin Amadeus eftir Peter Shaffer,
Hægan, Elektra eftir Hrafnhildi Hagalín
og Atriði úr aftöku eftir Howard Barker
fjalla öll um listræn átök og listafólk í
krísu. Einnig eru fjölmörg dæmi um
bókmenntaverk sem fá nýja vídd sem
dans, til dæmis ballettinn Don Kíkóti
og Woolf Works byggt á verkum Virg­
iníu Woolf. Enginn efi er um að raunir
og líf listafólks eigi heima á leiksviði
en efniviðurinn má ekki snúast upp í
sjálfhverfu eða opinbera naflaskoðun.
Listræn framsetning verður líka að vera
í fyrirrúmi. A Retrospective hundsar
allar þessar kröfur.
Sviðshreyfingarnar og danssmíðin
voru að mestu samansett úr tilviljunar­
kenndum hreyfingum, þar sem lítið fór
fyrir fótavinnu. Textinn tók yfir tilraun­
ina, öll dramatík fjaraði fljótlega út og
innri átök verksins voru fá. Útskýringar
og réttlætingar á persónulegum skoð­
unum og efasemdum voru í fyrirrúmi,
í stað dansins. Hinum sjö ókláruðu
verkum var ekki fundinn neinn skýr
farvegur heldur fjöruðu út í hiki, orku­
leysi og undarlegum útfærslum.
Handrit sýningarinnar var illa skrif­
að og illa framkvæmt. Í eina skiptið þar
sem persónulegt samhengi var tekið
fyrir var það aftengt jafnfljótt, jafnvel
gert lítið úr því. Afbygging er tæki til að
styðjast við og sviðslistafólk verður að
nýta hana til að undirstrika merkingu
frekar en að grafa undan henni. Öll
hugsanleg einlægni vék fyrir kald­
hæðni af verstu sort.
Sviðið er bert og reyndar Snæbjörn
sömuleiðis. Nektin var algjörlega óþörf,
hætti að skipta máli mjög fljótlega og
Hver er tilgangurinn?
Mér er Reykjalundur afar kær á svo margan hátt, Ég er alin upp í Mos­fellsbæ og Reykja­
lundur hefur alltaf verið hluti af
mínu lífi. Þar var til dæmis heilsu­
gæslan svo þangað fór ég sem barn
að láta kíkja í eyrun á mér,“ segir
Þórunn Lárusdóttir, söng­ og leik­
kona. Hún er ein þeirra listamanna
sem koma fram á styrktartónleik­
um sem Hollvinasamtök Reykja­
lundar standa fyrir í kvöld klukkan
20 í Grafarvogskirkju í tilefni af 70
ára afmæli stofnunarinnar.
Þórunn kveðst eiga margar
minningar tengdar Reykjalundi.
„Móðir mín, Sigríður Þorvalds­
dóttir, var á Reykjalundi um tíma
eftir að hún veiktist, hún fékk
heilablæðingu og þurfti mikillar
endurhæfingar við. Faðir minn,
Lárus Sveinsson trompetleikari,
æfði Reykjalundarkórinn um tíma
og á Reykjalundi sá ég föður minn
síðast á lífi. Þannig að staðurinn
tengist mér persónulega sterkum
böndum og ég legg honum lið með
mikilli gleði og stóru hjarta.“
Innt eftir lagavalinu í kvöld
svarar Þórunn: „Ég er að spá í að
flytja Litla tónlistarmanninn sem
er mér mjög kært lag. Svo ætla ég að
þykjast kunna frönsku í smástund
og enda á Kabarett. Kjartan Valdi­
marsson spilar með mér eins  og
fleirum á þessum tónleikum. Hann
er Mosfellingur eins og við Diddú
og kannski fleiri sem koma þarna
fram.“
Tónleikarnir verða eflaust hinir
glæsilegustu. Auk þeirra Þórunnar
og Diddúar koma þar fram þeir
Raggi Bjarna og Þorgeir Ástvalds­
son, Hilmar Örn Agnarsson og
kórar, Vala Guðnadóttir og Þór
Breiðfjörð, Karlakór Reykjavíkur,
Páll Óskar og Monika, Gunnar
Þórðarson, Bubbi Morthens og
Egill Ólafsson. Kynnir kvöldsins
verður Þorsteinn Guðmundsson
leikari.
gun@frettabladid.is
Mér er Reykjalundur afar kær
Í tilefni af 70 ára afmæli  Reykjalundar í Mosfellsbæ halda Holl-
vinir staðarins styrktartónleika  í kvöld í Grafarvogskirkju. 
Meðal þeirra sem þar koma fram er Þórunn Lárusdóttir.
2 4 . n ó v e M B e r 2 0 1 5 Þ r I Ð J u D a G u r18 M e n n I n G ∙ F r É T T a B L a Ð I Ð
menning
3
0
-1
1
-2
0
1
5
1
0
:1
2
F
B
0
3
2
s
_
P
0
2
2
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
3
2
s
_
P
0
1
9
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
3
2
s
_
P
0
1
1
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
3
2
s
_
P
0
1
4
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
tio
n
P
la
te
re
m
a
k
e
: 1
7
2
B
-C
0
2
0
1
7
2
B
-B
E
E
4
1
7
2
B
-B
D
A
8
1
7
2
B
-B
C
6
C
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
4
A

F
B
0
3
2
s
_
2
3
1
1
2
0
1
5
C
M
Y
K