Húnavaka - 01.05.2000, Blaðsíða 46

44
HUNAVAKA
Dátinn og liðsforingjarnir
Á þorranum 1941 geisaði á Norður-Atlantshafi mikið óveður. í Öldinni
okkar er getið um mikið rok á höfuðborgarsvæðinu þar sem miklar
skemmdir urðu á mannvirkjum hersins. Skiljanlegt er að braggadraslið
var ekki gert fyrir óveður á Islandi. Eldri Reykvíkingar muna enn þegar
trétexplöturnar flugu eins og spil út í buskann.
Þegar ég var í Þýskalandi um 1960 við nám lá ég nokkrar vikur á
sjúkrahúsi. Dag einn var miðaldra maður lagður í rúm við hliðina á fleti
mínu. Við tókum tal saman eins og gengur. Hann sagðist hafa verið í
þýska sjóhernum á stríðsárunum við strendur Noregs. Þá spurði ég hann
að því hvort hann ntyndi eftir stórviðri sem geisað hefði veturinn 1941.
Hann sagðist muna vel eftir því. Veðurofsinn hefði verið slíkur að Eng-
lendingar og Þjóðverjar hefðu ekki haft tök eða áhuga á að skjóta hvorir
á aðra í óveðrinu. Hefðu báðir aðilar misst mörg skip í sjávarháska en
hvorugur viðurkennt slíkt því að skömm væri að missa stríðsfley í óveðri
á stríðstímum. Sögumaður minn sagðist hafa séð breskt herskip skammt
frá sínu skipi sigla af miklum krafti inn í stórbáru og koma aldrei upp úr
sjónum aftur. Þetta óveður geisaði af mikilli hörku í fimm sólarhringa
með norðaustan fannkomu, miklu frosti og stórhríð.
Vatnsaflsvirkjun var og er í landi Sauðaness. Vatn er leitt í nokkur
hundruð metra löngum skurði að inntaksmannvirkjum. Síðan er vatnið
leitt í rörum í rafstöðina en þaðan rennur vatnið í skurði áleiðis í Laxá á
Ásum.
I óveðrinu fylltist aðfallsskurðurinn fljótlega af snjó svo að rafveitan
hætti að framleiða rafmagn. Menn sátu við kertaljós, útvarpslausir og í
kulda því að Blönduósingar notuðu gjarnan rafmagn til upphitunar.
Setuliðið notaði rafmagnið til ljósa svo að orkuskorturinn kom ekki síður
illa við það.
Nú, öll él birtir upp um síðir og þessi stórhríð gekk yfir eins og önnur.
Sól skein í heiði og úti var 10-15 gráðu frost. Nú þurfti að moka snjónum
upp úr skurðinum til að rafveitan kæmist aftur í gang. Vélar til þessara at-
hafna voru ekki til fyrir norðan í þá tíð svo að öllum verkamönnum á
Blönduósi var stefnt upp í Sauðanes til að moka snjóinn úr skurðinum
sem var geysimikið verk.
Setuliðið ákvað að senda harðsnúið lið til að hjálpa til við moksturinn
og komu nokkrir herflokkar marserandi með skóflu við öxl til að moka
snjónum upp úr mannvirkjum sem þeir höfðu verið að æfa sig að skjóta
yfir sumarið áður.
Með dátunum komu auðvitað offiserar sem skipuðu fyrir og gerðu
ekki neitt. Pétur túlkur kom með nokkra heim á bæ til móður minnar og
falaðist eftir húsnæði til aðstöðu fyrir liðsforingjana. Hún vísaði þeim á