Húnavaka - 01.05.2000, Qupperneq 111

H Ú N A V A K A
109
mál og 12 sm þykkir. Grjótvarinn vatnsfarvegur var frá myllunni undir
hellulagða gólfinu út úr myllukjallaranum en þaðan grafinn ofan í Mó-
mýri skurður sem heitir Myllulækur. Þetta kvarnarhús er mér minnis-
stætt. Það var jafnað við jörðu
vegna fjósbyggingar um 1950,
einnig þróin og vatnsbeðið sem
lengi var notað til að brynna fé
og kúm í að vetrinum. Vatns-
farvegurinn frá ánni, þaðan sem
hún var stífluð, að myllunni er
nálægt því að vera fjögurra kíló-
metra langur.
Bræðurnir, Sigurður og Jó-
hannes á Stóru-Giljá og Eysteinn
faðir minn, lýstu myllunni
þannig fyrir mér. Þar sem fallrör-
ið kom niður við gólf inn úr
miðjum austurvegg myllukjallar-
ans var á rörinu tiltölulega
grannur stútur sem myndaði stífa
vatnsbunu. Hún féll á túrbínu-
hjól sem vatnið sneri. Frá
túrbínuhjólinu var möndull, efst
á möndulinn var fest tennt eikar-
hjól sem mætti öðru hjóli með sí-
völum járnrílum. Þeir gengu inn
á milli tanna eikarhjólsins. Járn-
rílahjólið var fest á enda öxulsins sem kom upp úr sjálfum kvarnarstein-
unum. Þannig virkaði vatnsaflið á sjálfa kvörnina, það er kvarnarstein-
ana sem möluðu kornið.
Omalaða kornið var sett í þar til gerða trekt eða síló sem var komið
fyrir ofan við kvarnarsteinana. Þaðan fór kornið sjálfkrafa niður á milli
þeirra sem möluðu það misjafnlega gróft eftir því hvernig steinarnir
voru stilltir hverju sinni. Umhverfís kvarnarsteinana var víð skál sem tók
við malaða korninu jafnóðum og þeir skiluðu því möluðu frá sér. Neðan
á skálinni var túða sem poki var festur við til að taka við mjölinu úr skál-
inni.
Kústur var festur við hreyfiarm kvarnarsteinsins. Hann fór hringinn
um skálina og sópaði mjölinu niður úr skálartúðunni. Þannig mátti láta
kvörnina ganga án þess að staðið væri yfir henni þann tíma sem áætlað
var að tæki að mala það korn sem var sett í sílóið hverju sinni. Gæta varð
þess að kvörnin gengi ekki kornlaus.
Hér beygir skurbunnn frá Giljánni þar
sem brékkunni sleppir. Þar hefur hann
verið hvab djpstur. Brunnárdalur,
Skerstlufjall, Mjóidalur, Geldingaöxl og
Saubadalur í baksjn.