Húnavaka - 01.05.2000, Síða 129

HÚNAVAKA
127
fornum letrum okkar að slíkar máttarverur geta verið fulltrúar tiltekinna
manna, sem ákalla þá þegar í nauðirnar rekur. Með slíku móti urðu goð
og helgir menn einkavinir þeirra sem trúðu á þá. Menn töluðu stundum
um Krist eins og hann væri máti þeirra eða kumpáni. ,Annaðhvort mun
okkur Ki ist meira á skilja en hálft mörbjúga, ella munum við verða vel
sáttir,“ er haft eftir Kolbrúnarskáldi þegar honum var ámælt fyrir
föstubrot. Kristur mun hafa verið fulltrúi skáldsins en öðru máli gegndi
um Orvar-Odd sem trúði á mátt sinn og megin og minnist Hjálmars
hugumstóra fóstbróður síns fögrum orðum í Ævidrápu sinni:
Þá varð eg skiljast
á skapadægri,
við þann hinn mesta
minn fulltrúa.
Spakmælið „Fágætur er góður vin“ er þegið úr Leiðarvísan lærisveins
en Hólmgöngu-Bersi sem uppi var á tíundu öld og kunni raunar margt
fyrir sér orðar slíka hugmynd með öðru móti: Jafnan eru tryggvir vinir
torugætir“ (þ.e. torfengnir, fágætir). Brandur Jónsson var einstaklega
hnyttinn höfundur og lenti aldrei í vandræðum með að finna góðu orði
réttan stað. I einni ræðu sinni mælir Daríus konungur á þessa lund: „Og
eg veit nú gjörla að enginn maður getur sér betri eign en góða vini“
(Alexanders saga).
Hér að framan minntist ég á orðið „fulltrúa", og nú er tími til kominn
að drepa á tiltekinn orðskvið sem snarað var úr latínu á sínum tíma:
„Margir eru málvinir en fáir fulltrúar". Orðið „málvinur“ merkir
stundum „náinn vin, einkavin“, eins og t.a.m. þegar Guðrún Gjúkadóttir
kveður um Sigurð Fáfnisbana: „Sakna eg í sessi / og í sæingu, / míns
málvinar.“ Því er eins farið um orðið „málvina" sem er svipaðrar
merkingar og „eyrarúna“ í Hávamálum. En í spakmælinu hér að framan
viröist orðið „málvinur" ekki merkja annað en „kunningja, málkunnugan
mann“. Andstæðan með „málvinum" og „fulltrúum" sýnir að óhætt sé að
bera orðskviðinn saman við Síraksbók (VI 6):
Góða kunningja getur þú átt marga,
en einn af þúsund eigi trúnað þinn allan.
3. Að rækja vináttu
Engum manni nægir að eignast góða vini nema honum takist helst að
tryggja vináttu þeirra til æviloka. Vinir þurfa að hittast annað veifið svo