Dagblaðið Vísir - DV - 14.04.2010, Síða 6

6 MIÐVIKUDAGUR 14. apríl 2010
Heimilin í miklum
vanda
Eftir bankahrunið hefur hlutfall
heimila í neikvæðri eiginfjárstöðu
farið stigvaxandi. Nú er svo komið
að 39 prósent allra heimila í land-
inu eru komin í þá stöðu að skulda
meira í fasteign sinni en þau eiga. Í
janúar 2008 var þetta hlutfall ellefu
prósent en við upphaf bankahruns-
ins tuttugu prósent. Þetta kemur
fram í greiningu Seðlabankans á
stöðu heimilanna. Þar kemur einnig
fram að hlutfall þeirra heimila sem
eru á mörkum þess að geta fram-
fleytt sér er 22 prósent.
Gaf fermingar-
peningana
Ágúst Örn Óskarsson stofnaði hóp
á Facebook í október í fyrra þar sem
hann lofaði því að gefa 50 þús-
und krónur af fermingarpening-
unum sínum til ABC-barnahjálpar
ef fimmtán þúsund manns myndu
slást í hópinn fyrir 21. mars. Svo
fór að rúmlega 27 þúsund manns
slógust í hópinn. Ágúst Örn stóð við
loforðið og mætti með peninginn á
skrifstofu ABC-barnahjálpar í gær.
Munu peningarnir fara í að styrkja
fimm ára dreng frá Fillippseyjum í
borginni Bacolod en þar rekur ABC
barnaskóla fyrir fátæk börn.
World Class
hótar málsókn
Markaðs- og miðlarannsóknum,
MMR, hefur borist hótun um lög-
sókn frá lögmanni líkamsræktar-
stöðvarinnar World Class. Er þetta
vegna viðhorfskönnunar fyrirtæk-
isins um afstöðu almennings til
áframhaldandi aðkomu fyrri eig-
enda að fyrirtækjum sem hafa átt
í rekstrarerfiðleikum. Í bréfi sem
MMR barst frá Sigurði G. Guðjóns-
syni lögmanni kemur fram að verði
nafn World Class ekki tekið úr könn-
uninni verði leitað til dómstóla til
að fá þann þátt könnunarinnar sem
snýr að World Class dæmdan dauð-
an og ómerkan. Ólafur Þór Gylfason,
framkvæmdastjóri MMR, segist í til-
kynningu harma hótunina.
.
Fall fjárfestingarfélagsins Gnúps í
ársbyrjun 2008 lokaði á fjármögnun-
armöguleika Glitnis í Bandaríkjun-
um og markar því í vissum skilningi
upphafið að íslenska efnahagshrun-
inu níu mánuðum síðar. Þetta má
lesa um í 2. bindi skýrslu rannsókn-
arnefndar Alþingis. Í skýrslunni seg-
ir að fall Gnúps hafi beint sjónum er-
lendra aðila að veikleikum í íslenska
fjármálakerfinu og að það hafi haft
„... mjög neikvæð áhrif á fjármögn-
unarmöguleika íslensku bankanna.“
Fall félagsins er því mikilvægt í sögu
hrunsins.
Gnúpur var fjárfestingarfélag
sem stofnað var til að halda utan um
hlutabréfaeign Magnúsar Kristins-
sonar og Kristins Björnssonar í FL
Group og Kaupþingi. Félaginu var
stjórnað af Þórði Má Jóhannessyni.
Mjög lítið var fjallað um fall Gnúps
hér á landi þegar það átti sér stað
enda sýndi það vel þá veikleika sem
steðjuðu að íslenska fjármálakerfinu.
Í skýrslunni segir að erfiðleikar
bankanna vegna Gnúps hafi verið af
tvenns konar toga: Félagið var mjög
skuldsett og var erfitt fyrir bankana
að ná þessum fjármunum til baka og
ef gengið væri að veðum, bréfunum í
FL og Kaupþingi, hefði það haft í för
með sér lækkun á hlutabréfaverði í
félögunum.
Skilja má umfjöllun rannsóknar-
nefndarinnar um Gnúp sem svo að
lánardrottnar Gnúps hafi tekið sam-
an höndum um að forða félaginu frá
því að vera tekið til gjaldþrotaskipta.
Hugsanlegt er að þetta hafi verið gert
til að lágmarka umræðu um fall fé-
lagsins sem átti mikið af hlutabréfum
í stærsta hluthafa Glitnis, FL Group,
sem og Kaupþingi, því fyrirséð var að
staða þessara tveggja veiktist vegna
erfiðleika Gnúps þar sem hlutabréf
þeirra hefðu lækkað í verði. Hluti af
lausninni á Gnúpsmálinu var svo sú
að Kaupþing lánaði fjárfestingarfé-
laginu Gift um 20 milljarða króna til
að kaupa hlutabréf félagsins í Kaup-
þingi.
Hreiðar og Sigurjón
ræddu um Gnúp
Í skýrslu rannsóknarnefndarinnar er
nokkuð rætt um Gnúp og fall félags-
ins og það hvaða áhrif þessir erfið-
leikar félagsins höfðu á íslenska fjár-
málakerfið í heild. Þannig er vitnað
í bæði Hreiðar Má Sigurðsson, for-
stjóra Kaupþings, og Sigurjón Árna-
son, bankastjóra Landsbankans, þar
sem þeir ræddu um fall félagsins í
skýrslutökum fyrir nefndinni.
Hreiðar Már segir: „... við sáum
hvað gerðist með Gnúp þetta litla fé-
lag sem var þarna, sem við töldum
að yrði ekki mikil frétt, hvaða áhrif
það hefði, það lokaði á fjármögn-
unar-, það var a.m.k. eitt af því sem
lokaði á fjármögnunarmöguleika
Glitnis í Ameríku á þeim tíma,“ sagði
Hreiðar en Kaupþing tók þátt í að
leysa Gnúpskrísuna með því að lána
Gift fyrir bréfum Gnúps í bankan-
um. Um þessi Giftarviðskipti segir í
skýrsunni: „Í lok árs 2007 var Gnúpur
kominn í greiðsluerfiðleika. Í desem-
ber 2007 voru seld út úr félaginu öll
hlutabréf þess í Kaupþingi til að bæta
lausafjárstöðuna.“
Í kaflanum um Gnúp er sömu-
leiðis vitnað í skoðanir Sigurjóns Þ.
Árnasonar, bankastjóra Landsbank-
ans, á falli Gnúps. „... þetta hafði
mjög mikil áhrif á credit spread-in á
þeim tímapunkti vegna þess að þetta
fór einhvern veginn inn í þann, þá
kreðsu. Gnúpur hafði áhrif þangað.
Og það var vegna þess að Gnúpur var
svo stór eignarhluti í Kaupþingi og
FL sem síðan aftur var stór í Glitni,“
sagði Sigurjón en þann 8. janúar árið
2008 gerði Gnúpur samkomulag við
lánardrottna sem kom í veg fyrir að
félagið lenti í eiginlegu gjaldþroti.
Fall Gnúps fór lágt
Um fall Gnúps segir Jón Fjörnir Thor-
oddsen í bók sinni um íslenska efna-
hagshrunið: „Þegar Gnúpur varð
greiðsluþrota í janúar 2008 hefðu
allir sparifjáreigendur átt að halda
að sér höndunum og draga allt sitt
fé út úr íslenskum peningamarkaðs-
sjóðum. En þrot Gnúps fór ekki hátt
í umræðu á Íslandi. Exista átti Við-
skiptablaðið, Björgólfsfeðgar Morg-
unblaðið og Baugur Fréttablaðið.“
Ýmislegt í skýrslu rannsóknar-
nefndarinnar bendir til að Glitn-
ir og Kaupþing hafi verið meðvitað-
ir um hversu slæm áhrif gjaldþrot
Gnúps gæti haft á íslenska fjármála-
kerfið. Þar segir til dæmis að Glitn-
ir hafi í janúarbyrjun keypt skulda-
bréf af Gnúpi sem bankinn tapaði
150 milljónum króna á. Svo segir í
skýrslunni: „Í tölvubréfi 21. febrúar
2008 kl. 15:32 frá starfsmanni Glitnis
til Alexanders Kristjáns Guðmunds-
sonar, framkvæmdastjóra áhættu- og
fjárstýringar Glitnis, er spurt hvort
Glitnir Eignarhaldsfélag ehf. „eigi
að bera 150.000.000 kr. tap af þess-
um viðskiptum“. Klukkan 17:17 seg-
ir Alexander „Stadfest“ og klukkan
17:35 gerir Lárus Welding, banka-
stjóri Glitnis, „engar athugasemdir“
við þessi viðskipti.“ Glitnir var því vel
reiðubúinn til að að taka á sig hundr-
aða milljóna króna tap fyrir Gnúp
á þessum tíma og Kaupþing seldi
Kaupþingsbréf Gnúps í kyrrþey.
Í skýrslunni kemur svo fram
að samkvæmt samkomulaginu
við kröfuhafa um endalok Gnúps
myndu kröfuhafarnir ekki beita sér
fyrir gjaldþrotaskiptum á félaginu
auk þess sem þeir afsöluðu sér rétti
til að krefjast skaðabóta af stjórn-
endum vegna taps síns út af félag-
inu. Búið var að ganga frá Gnúpi án
þess að almenningur á Íslandi yrði
þess mikið var enda var áhugi hans á
viðskiptum ekki nærri því eins mikill
í góðærinu og eftir að fjármálakerfið
sprakk.
INGI F. VILHJÁLMSSON
blaðamaður skrifar ingi@dv.is
Fall fjárfestingarfélagsins Gnúps er talið marka upphafið að fjármögnunarerfiðleik-
um Glitnis í skýrslu rannsóknarnefndar. Gengið var frá félaginu án þess að það væri
tekið til gjaldþrotaskipta og fór fall þess lágt. Glitnir tók á sig 150 milljóna króna beint
tap fyrir Gnúp.
FALL GNÚPS
LOKAÐI GLITNI
n „Það vekur athygli rannsóknarnefndarinnar að á
sama tíma var forstjóri Gnúps, Þórður Már Jóhann-
esson, og félög tengd honum (Fjárfestingarfélagið
Brekka ehf. sem hann á að öllu leyti og Kría ehf. sem
Brekka ehf. á í félagi við Sjávarsýn ehf., félag Bjarna
Ármannssonar) einnig í viðskiptum með framvirka
samninga, og þá mikið til í sömu félögum og Gnúpur.
Hæst námu þessi viðskipti um 1,4 milljörðum króna
haustið 2007. Ástæða þess að framangreind viðskipti
vekja athygli er sú hætta sem almennt er fyrir hendi á
hagsmunaárekstrum þegar forstjórar fjárfestingarfé-
laga fjárfesta mikið í eigin nafni og þá sérstaklega ef
það er í sömu verðbréfum og félagið sem þeir stjórna
fjárfestir í. Á forstjóra/framkvæmdastjóra hlutafélags
hvíla ákveðnar trúnaðarskyldur gagnvart félaginu. Meginverkefni hans og skylda
er að gæta hagsmuna félagsins sem slíks. Þegar forstjóri félags er farinn að stunda
eigin fjárfestingar á sama tíma og í sömu verðbréfum og það félag sem hann
stýrir reynir á trúnaðarskyldur hans gagnvart félaginu.“ 2. bindi skýrslu rannsókn-
arnefndar Alþingis, blaðsíðu 17.
DV hefur leitað eftir svörum um þessa framvirku samninga hjá Bjarna Ármannssyni.
DV spurði hvort samningarnir hefðu verið með bréf í FL Group. Bjarni gat ekki staðfest
það og útskýrði ekki í hvaða félögum Kría hefði fjárfest. Fjárfestingin í einhverjum
framvirkum samningum kemur hins vegar fyrir í ársreikningi Kríu.
Framvirkir samningar vekja undrun
Upphaf hrunsins Þórður Már Jóhannesson var forstjóri Gnúps og Magnús Kristins-
son var annar aðaleigandi félagsins. Bankastjórar Kaupþings og Landsbankans telja
að fall Gnúps hafi lokað á fjármögnunarmöguleika Glitnis í Bandaríkjunum.
Í lok árs 2007 var Gnúpur kominn í
greiðsluerfiðleika.