Dagblaðið Vísir - DV - 14.04.2010, Blaðsíða 14

14 MIÐVIKUDAGUR 14. apríl 2010
Fjármálaeftirlitið var ekki nægilega
vel í stakk búið til þess að sinna eft-
irliti með fjármálafyrirtækjum á
viðhlítandi hátt áður en þau féllu
haustið 2008. Það var bæði undir-
mannað og fjársvelt. Þetta kemur
fram í skýrslu rannsóknarnefndar
Alþingis, sem birt var á mánudags-
morgun. Í skýrslunni er Fjármála-
eftirlitið gagnrýnt harðlega, þar sem
fram kemur að allt of seint var haf-
ist handa við að auka fjárveitingar
til Fjármálaeftirlitsins, svo það gæti
fylgt eftir þróun í starfsemi fjármála-
fyrirtækjanna.
Jónas Fr. Jónsson, fyrrverandi
forstjóri, var kallaður oftast fyrir í
skýrslutöku nefndarinnar, alls fjór-
um sinnum. Í skýrslu nefndarinn-
ar segir að hann hafi sýnt af sér at-
hafnaleysi í því verkefni að koma á
nægilega traustu skipulagi á daglega
starfsemi stofnunarinnar. Athafna-
leysi forstjórans er talin vanræksla í
starfi, enda hafði hann þá ábyrgð að
annast daglega stjórnun á starfsemi
og rekstri stofnunarinnar.
Ekki bara fjársvelti
Það var þó ekki aðeins fjársvelti sem
gerði það að verkum að Fjármálaeft-
irlitið gat ekki sinnt hlutverki sínu
nægilega vel að mati rannsóknar-
nefndar Alþingis. Í áliti nefndarinn-
ar segir að verkefni Fjármálaeftir-
litsins krefjist mikillar sérþekkingar
á rekstri banka, hagfræði, reiknings-
skilum og löggjöf á fjármálamarkaði.
Nefndin segir í skýrslu sinni að
Fjármálaeftirlitið hafi ekki tekist á
við grundvallarspurningar á borð
við stærð bankakerfisins og hvernig
stofnunin ætti að bregðast við allt of
örum vexti þess.
Þá segir rannsóknarnefnd Alþing-
is að stjórn Fjármálaeftirlitsins hafi
forgangsraðað málum rangt. Þrátt
fyrir að unnið hafi verið að endur-
bótum og uppbyggingu á upplýs-
ingakerfum Fjármálaeftirlitsins frá
árinu 2006 telur nefndin að leggja
hefði átt miklu meiri áherslu á að
koma upp þróuðum upplýsingakerf-
um hjá stofnuninni.
„Viðvarandi fjárhagslegu eftirliti
er sinnt með gagnaöflun frá eftir-
litsskyldum aðilum, gagnaúrvinnslu
og mati sérfræðinga á innkomnum
gögnum. Slíkt eftirlit kemur ekki að
fullum notum nema stofnunin hafi
bæði yfir að ráða þróuðum upplýs-
ingakerfum og sérfræðingum til úr-
vinnslu upplýsinganna. Mikið skorti
á að Fjármálaeftirlitið hefði yfir að
ráða tæknilegri þekkingu og bún-
aði til þess að vinna vönduð og yf-
irgripsmikil yfirlit yfir stöðu og þró-
un einstakra fjármálafyrirtækja úr
gagnagrunnum sínum,“ segir í rann-
sóknarskýrslunni.
Vantaði mikinn slagkraft
Fjármálaeftirlitið skorti nauðsynlega
yfirsýn yfir starfsemi fjármálafyrir-
tækja sem brýn þörf var á. Vanda-
málin sem Fjármálaeftirlitið átti við
að etja vegna krefjandi úrvinnslu
upplýsinga úr kerfum sínum, komu
að mati nefndarinnar, mjög niður
á getu eftirlitsins til þess að sinna
starfsskyldum sínum og að hafa eftir-
lit og taumhald með bönkunum sem
féllu haustið 2008.
Þá gagnrýnir nefndin Fjármála-
eftirlitið fyrir að sinna eftirlitsstöf-
um sínum ekki af nægilegri festu og
ákveðni, bæði úrlausn og eftirfylgni
mála. Stofnunin kom málum ekki
í formlegan farveg þegar í ljós kom
að eftirlitsskyldur aðili fylgdi ekki
lögum og öðrum reglum sem gilda
um starfsemi hans. Í fyrirmælum í 1.
málsgrein 10. greinar laga um opin-
bert eftirlit með fjármálastarfsemi er
kveðið á um að Fjármálaeftirlitið eigi
að krefjast þess að úr sé bætt innan
hæfilegs frests.
Bregðist eftirlitsskyldur aðili ekki
rétt við innan hins uppgefna tíma-
frests hefur Fjármálaeftirlitið ýmis
þvingunarúrræði til að bregðast við.
Rannsóknarnefnd Alþingis tekur
dæmi að í slíkum málum hafi Fjár-
málaeftirlitið aðeins sent skriflegar
athugasemdir til fjármálafyrirtækja
vegna lögbrota og málin ekki komið í
lögformlegan farveg. Af þessum sök-
um vantaði mikinn slagkraft í starf
eftirlitsins.
Enginn passaði upp á sjóðina
Í skýrslunni kemur fram að eini
starfsmaður Fjármálaeftirlitsins í eft-
irliti með sjóðum hafi farið í langt
leyfi í nóvember árið 2006. Hann
hafi hins vegar unnið tæplega 300
vinnustundir frá þeim tíma og fram
í maí árið 2007. Enginn starfsmað-
ur var ráðinn í hans stað til þess að
hafa eftirlit með sjóðum í heilt ár.
Nefndin bendir á að því hafi sjóð-
irnir verið því sem næst án eftirlits á
því tímabili. Slíkt teljist alvarleg van-
ræksla af hálfu Fjármálaeftirlitsins á
lögbundnum eftirlitsskyldum stofn-
unarinnar. Efitirlitið virðist fyrst og
fremst hafa falist í því að ganga úr
skugga um að skýrslum væri skilað á
réttum tíma og í réttu horfi, eins og
segir í skýrslu nefndarinnar.
Frá 2005 voru aðeins einn til tveir
starfsmenn í eftirliti með verðbréfa-
og fjárfestingarsjóðum. Annar þeirra
var aðeins í hlutastarfi.
Ekki okkar mál
Öll orka eftirlitsaðila og stjórnvalda
fór í að halda fjármálakerfinu gang-
andi. Stjórnendur eftirlitsstofnana
á borð við Fjármálaeftirlitið gáfu oft
þær skýringar í skýrslutökum nefnd-
arinnar að það hefði ekki verið innan
starfssviðs viðkomandi eða stofnun-
ar hans að fjalla um tiltekin mál eða
bera ábyrgð á ákveðnum verkefnum.
Það væri ekki þeirra mál heldur á
ábyrgð annara stofnana eða embætt-
ismanna.
„Af þessum svörum verður ráð-
ið að fulltrúum og forsvarsmönnum
þeirra stofnana íslenska stjórnkerf-
isins sem hafa áttu eftirlit með starf-
semi á fjármálamarkaði og áhrif-
um þeirrar starfsemi á stöðugleika
í efnahagslífi ríkisins var í ýmsum
tilvikum ekki ljóst hver átti að sinna
og bar ábyrgð á ákveðnum þáttum
þessara mála í hinu daglega starfi
stjórnvalda,“ segir í niðurlagi skýrsl-
unnar.
Mikið skorti á að Fjármálaeftir-
litið hefði yfir að ráða
tæknilegri þekkingu og
búnaði til þess að vinna
vönduð og yfirgripsmik-
il yfirlit.
Fjármálaeftirlitið og Jónas Fr. Jónsson fá slæma útreið í skýrslu rannsóknarnefndar Alþingis. Eftirlitið var
undirmannað og fjársvelt, enginn sinnti eftirliti með sjóðum í heilt ár og stjórnendur eftirlitsstofnana vissu
oft ekki hvort tiltekin mál heyrðu undir eftirlitið. Nauðsynlega yfirsýn skorti og Fjármálaeftirlitið kom
málum ekki í formlegan farveg heldur lét bréfaskriftir duga.
FJÁRMÁLAEFTIRLITIÐ FÉLL
Á GRUNDVALLARATRIÐUM
Athafnalaus Jónas Fr. Jónsson
sýndi af sér athafnaleysi í starfi
og gerðist þannig sekur um
vanrækslu. Forstjórinn fyrrver-
andi vissi ekki hvort tiltekinn
málaflokkur heyrði undir hann.
VALGEIR ÖRN RAGNARSSON
blaðamaður skrifar: valgeir@dv.is
Samkvæmt bankalögum má áhætta vegna eins eða fleiri innbyrðis tengdra
viðskiptamanna ekki fara fram úr 25% af áhættugrunni bankans, (CAD). Stærstu
eigendur bankanna fóru hins vegar langt fram úr þessum viðmiðum árið 2007.
Banki Eigendur/hluthafar CAD
Landsbanki Björgólfsfeðgar 140, 3 %
Kaupþing Bakkavararbræður 41,6%
Kaupþing Robert Tchenguiz 57,4%
Glitnir Baugsfeðgar 51%
Glitnir Karl Wernersson 35,7%
Landsbanki Straumur Burðarás 28,3%
Fóru langt fram úr