Dagblaðið Vísir - DV - 10.09.2012, Síða 23

Dómur Héraðsdóms
Reykjavíkur 8. júlí 2011.
I
Mál þetta, sem dómtekið var 26.
maí sl., er höfðað fyrir Héraðsdómi
Reykjavíkur af Kim Gram Laursen,
búsettum í Danmörku, með stefnu
birtri 10. janúar 2011, á hendur Jóni
Bjarka Magnússyni, Kristnibraut 75,
Reykjavík.
Dómkröfur stefnanda eru
eftirfarandi:
1. Þess er krafist að eftirfarandi
ummæli í stafliðum A til E, sem birt
voru í helgarblaði DV, föstudaginn
12.nóvember 2010, og stefndi ber
ábyrgð á samkvæmt 2. mgr. 15.
gr. prentlaga nr. 57/1956, verði
dæmddauð og ómerk.
A. Konan segir þær hræddar við
föður sinn sem hafi beitt þær
andlegu og líkamlegu ofbeldi.
B. ... sem flúði með dætur sínar
hingað til lands í október eftir að
hafa fengið nóg af því semhún segir
vera ofbeldi og ofsóknir barnsföður
síns.
C. Hjördís sakar föðurinn um
andlegt og líkamlegt ofbeldi sem
og vanrækslu. ... og afhendaþau
ofbeldisfullum föður þeirra.
D. Hún segir hann hafa fylgst með
þeim og haldið ofbeldinu áfram.
E. Þetta hafi í raun fyllt mælinn en
fram að því hafi hann verið búinn
að beita hana andleguog sem og
líkamlegu ofbeldi í nokkurn tíma.
2. Gerð er krafa um að stefndi
verði dæmdur til að greiða
stefnanda 1.000.000 króna í
miskabætur meðdráttarvöxtum
samkvæmt 1. mgr. 6. gr. laga nr.
38/2001, frá 16. desember 2010 til
greiðsludags.
3. Þess er krafist að stefndi verði
dæmdur til að greiða stefnanda
400.000 krónur til að kosta birtingu
dóms í málinu, þ.e. forsendna og
dómsorðs, í tveimur dagblöðum. Til
vara er krafist birtingarkostnaðar
að álitum.
4. Þess er krafist að forsendur og
dómsorð dóms í málinu verði birt í
næsta tölublaði DV eftir að dómur
gengur, sbr. 22. gr. laga nr. 57/1956
um prentrétt.
5. Þá er sú krafa gerð að stefndi
verði dæmdur til greiðslu
málskostnaðar samkvæmt síðar
framlögðumálskostnaðaryfirliti
auk virðisaukaskatts.
Af hálfu stefnda er krafist sýknu
af dómkröfum stefnanda. Þá krefst
hann málskostnaðar.
[...]
Í máli þessu er deilt um ábyrgð
stefnda á ummælum sem birtust
í grein í helgarblaði DV sem út
kom 12. nóvember 2010 og bar
yfirskriftina „RÁÐUNEYTIÐ
UNDIRBÝR BROTTFLUTNING
BARNA“. Blaðagreinin, sem byggist
m.a. á viðtölum stefnda við
Hjördísi Aðalheiðardóttur og systur
hennar Ragnheiði Rafnsdóttur,
fjallar um að lögmaður dóms- og
mannréttindaráðuneytisins hóti
aðgerðum í máli Hjördísar sem hafi
flúið með dætur sínar og stefnanda
til Íslands. Hafi lögmaðurinn sent
henni bréf þar sem þess er krafist að
dæturnar verði sendar til Danmörku
á grundvelli Haag-samningsins um
brottnám barna. Lýsir Hjördís því
að stefnandi, sem nafngreindur er
í greininni, hafi beitt hana og dæt-
urnar andlegu og líkamlegu ofbeldi.
Þá hafi hann vanrækt þær. Hún
hafi komið að lokuðum dyrum hjá
yfirvöldum í Danmörku og biðla hún
og fjölskylda hennar til dómsmála-
ráðneytisins og spyr hvort ekkert sé
hægt að gera. Ummælin sem krafist
er ógildingar á eru eftirfarandi:
A. Konan segir þær hræddar við
föður sinn sem hafi beitt þær
andlegu og líkamlegu ofbeldi.
B. ... sem flúði með dætur sínar
hingað til lands í október eftir að
hafa fengið nóg af því sem hún segir
vera ofbeldi og ofsóknir barnsföður
síns.
C. Hjördís sakar föðurinn um
andlegt og líkamlegt ofbeldi sem
og vanrækslu. ... og afhenda þau
ofbeldisfullum föður þeirra.
D. Hún segir hann hafa fylgst með
þeim og haldið ofbeldinu áfram.
E. Þetta hafi í raun fyllt mælinn en
fram að því hafi hann verið búinn
að beita hana andlegu og sem og
líkamlegu ofbeldi í nokkurn tíma.
Af hálfu stefnda hefur því ekki
verið mótmælt að ummælin, sem
stefnt er út af, feli í sér ærumeið-
andi aðdróttanir í skilningi 235.
gr. almennra hegningarlaga nr.
19/1940 og þau séu ósönnuð.
Sýknukrafa stefnda byggist á því að
hann beri ekki ábyrgð á ummælun-
um þar sem þau séu réttilega höfð
eftir viðmælendum hans. Vísar
stefndi í því samhengi til þess að
umfjöllunarefni greinarinnar hafi
átt erindi til almennings og njóti því
verndar tjáningarfrelsisákvæðis
73. gr. stjórnarskrárinnar og 10. gr.
mannréttindasáttmála Evrópu.
Tilefni skrifanna hafi m.a. snúist um
andlegt og líkamlegt ofbeldi gegn
börnum í tengslum við forsjárdeilur
foreldra og hafi honum því verið
óhjákvæmilegt og nauðsynlegt að
vísa til þess með almennum hætti
að konan ásakaði manninn um
ofbeldi. Dómurinn getur ekki fallist
á þessi sjónarmið stefnda. Umrædd
grein fjallar ekki almennt um of-
beldi gegn börnum eða hvernig hið
opinbera taki á málum sem varði
ofbeldi gegn börnum í tengslum við
forsjárdeilur foreldra. Á engan hátt
er reynt að varpa mynd á hvernig
háttað er meðferð forsjármála
eða afhendingarmála t.d. með
viðtölum við sérfræðinga sem við
þau starfa eða með umfjöllun um
Haag-samninginn um brottnám
barna. Einungis er um að ræða
umfjöllun um tiltekið mál, þ.e. kröfu
um afhendingu dætra stefnanda
til Danmerkur, sem átti takmarkað
erindi til almennings enda um að
ræða umfjöllun um hagsmuni sem
verndaðir eru af friðhelgisákvæði
71. gr. stjórnarskrár. Umfjöllun
stefnda um persónuleg málefni
stefnanda og fjölskyldu hans í
umræddri blaðagrein í DV verður
því ekki réttlætt með vísan til tján-
ingarfrelsisákvæða stjórnarskrár
eða mannréttindasáttmála Evrópu.
Lögð hefur verið fram yfirlýsing
frá Hjördísi Aðalheiðardóttur og
systur hennar, Ragnheiði Rafns-
dóttur, þar sem fram kemur að allt
sem haft sé eftir þeim í blaðagrein
stefnda sé rétt og að hann hafi haft
fulla heimild til að birta ummælin.
Þar sem stefndi er tilgreindur
sem höfundur texta og hefur
ekki mótmælt því að hafa samið
greinina telst hann vera höfundur
hennar í skilningi 2. mgr. 15. gr. laga
um prentrétt nr. 57/1956 og ber sem
slíkur ábyrgð á henni. Eins og fram
hefur komið í dómum Hæstaréttar,
í málum 328/2008 og nr. 329/2010,
breytir þá engu hvort viðmælendur
hans kunni einnig að geta talist
höfundur greinarinnar í skilningi
þessa ákvæðis.
Af hálfu stefnda hefur því verið
haldið fram að ný lög um fjölmiðla
nr. 38/2008, sem tóku gildi 20.
apríl sl., standi því í vegi að hann
verði látinn sæta ábyrgð í máli
þessu. Samkvæmt 2. ml. a-liðar 1.
mgr. 51. gr. laganna séu blaðamenn
ábyrgðarlausir hvað viðkemur
útbreiðslu meiðandi ummæla sem
réttilega séu höfð eftir nafngreind-
um einstaklingi, þ.e. ábyrgðina beri
viðkomandi einstaklingur. Telur
stefndi að beita eigi ákvæðinu með
afturvirkum hætti. Beri að horfa
til 2. gr. almennra hegningarlaga
í þeim efnum. Vísar hann sér-
staklega til þess að í 2. mgr. 2. gr.
almennra hegningarlaga sé kveðið
á um að „aðrar afleiðingar verkn-
aðar“, sem refsinæmi verknaðar að
eldri lögum leiddi af sér, falli niður.
Taldi stefndi ómerkingu ummæla
og skaðabætur falla þar undir. Þessi
málsástæða stefnda kom fyrst
fram í munnlegum málflutningi.
Þar sem umrædd fjölmiðlalög tóku
ekki gildi fyrr en 20. apríl sl., þ.e.
eftir að stefndi skilaði greinargerð
sinni, er málsástæðan ekki of seint
fram komin, sbr. 5. mgr. 101. gr. laga
um meðferð einkamála, enda hefur
henni ekki verið andmælt af hálfu
stefnanda sem slíkri.
Hin nýju lög um fjölmiðla hafa
ekki að geyma ákvæði um lagaskil
hvað varðar ábyrgð á ritefni.
Það er viðurkennd lögskýringar-
regla, að nýjum lögum verði ekki
beitt afturvirkt borgurunum til
óhagræðis, ef lögin mæla ekki
fyrir um annað. Í stjórnarskrá, er að
finna sérstök ákvæði um bann við
afturvirkni refsilaga og skattalaga.
Í 2. gr. almennra hegningarlagaer
kveðið á um hvaða áhrif það eigi
að hafa á refsingu ef refsilöggjöf
breytist frá þeim tíma er verknaður
var framinn til þess er refsingu
hefur verið fullnægt að öllu leyti.
Er meginreglan sú að yngri lög skuli
leggja til grundvallar þótt brot hafi
verið framin í gildistíð eldri laga.
Þó eru þær undantekningar gerðar
að aldrei má refsa fyrir verknað
sem var refsilaus á þeim tíma sem
hann var framinn og að aldrei megi
beita þyngri refsingu. Í 2. mgr. 2.
gr. almennra hegningarlaga eru
ákvæði um áhrif þess að refsinæmi
verknaðar hefur fallið brot eftir
að refsing hefur verið dæmd fyrir
slík brot en áður en hún hefur verið
framkvæmd. Er þá mælt fyrir um
að hún falli niður, sem og aðrar af-
leiðingar verknaðar sem refsinæmi
hans að eldri lögum leiddi af sér,
að undantekinni skyldu til greiðslu
sakarkostnaðar. Að mati dómsins
getur ákvæði 2. gr. hegningarlaga
ekki átt við ómerkingu ummæla
og skaðabótaskyldu, eins og
haldið er fram af stefnda, enda er
ómerking ummæla og skaðabætur
ekki refsing í skilningi refsiréttar.
Þá er sérstaklega kveðið á um það
í greinargerð með frumvarpi sem
varð að almennum hegningarlög-
um nr. 19/1940 að önnur réttaráhrif
verknaðar, sem ekki eru háð
refsinæminu, t.d. skaðabótaskylda,
haldist, þótt refsing falli niður
samkvæmt ákvæðum 2. mgr. 2.
gr. laganna. Verður sýknukrafa
stefnda því ekki tekin til greina á
þessum grundvelli.
Í hinum umstefndu ummæl-
um í stafliðum A, B, C, D og E er
stefnanda borin á brýn refsiverð
háttsemi sem fellur undir 217.
gr. eða 1. mgr. 218. gr. almennra
hegningarlaga nr. 19/1940, með því
að hann hafi beitt fyrrum eiginkonu
sína og dætur þeirra ofbeldi. Þá
fellur háttsemi sem hann er sak-
aður um gagnvart dætrum sínum
enn fremur undir 98. gr. barna-
verndarlaga nr. 80/2002. Varða
ummælin við 235. gr. almennra
hegningarlaga, enda fela þau í sér
fullyrðingar sem engum stoðum
hefur verið skotið undir að séu
réttar. Því hefur heldur ekki verið
andmælt af hálfu stefnda eins og
áður er rakið. Þessi ummæli verða
því dæmd dauð og ómerk eftir 241.
gr. almennra hegningarlaga.
Samkvæmt því sem hér hefur
verið rakið fól umfjöllun stefnda,
sem birtist í víðlesnu blaði sem
gefið er út í hagnaðarskyni, í sér
ærumeiðingar í garð stefnanda.
Með þessu hefur verið framin
meingerð gegn persónu stefnanda
sem stefndi ber miskabótaábyrgð
á samkvæmt b-lið 1. mgr. 26. gr.
skaðabótalaga nr. 50/1993. Að öllu
virtu þykja miskabætur til stefn-
anda hæfilega ákveðnar 500.000
krónur með vöxtum svo sem greinir
í dómsorði.
Með vísan til 1. og 2. mgr. 22. gr.
laga um prentrétt nr. 57/1956, er
fallist á kröfu stefnanda um að
forsendur og niðurstöðu dóms
þessa skuli birta í næsta tölublaði
DV sem út kemur eftir uppsögu
dómsins. Breytir engu um þá
kröfugerð þótt útgefandi blaðsins
eigi ekki aðild að málinu, enda
hvílir þessi skylda á honum lögum
samkvæmt. Hefur Hæstiréttur
fallist á kröfu um birtingu í samb-
ærilegu tilviki sbr. dóm réttarins í
máli nr. 329/2010. Ekki er hins vegar
ástæða til þess að gera stefnda
að greiða stefnanda kostnað til að
standa straum af frekari opinberri
birtingu dómsins.
Eftir þessum úrslitum verður
stefnda gert að greiða stefnanda
málskostnað, sem þykir hæfilega
ákveðinn 750.000 krónur að með-
töldum virðisaukaskatti.
Kolbrún Sævarsdóttir, settur
héraðsdómari, kvað upp dóminn.
Framangreind ummæli í staflið-
um A, B, C, D og E skulu vera dauð
og ómerk.
Stefndi, Jón Bjarki Magnússon,
greiði stefnanda, Kim Gram
Laursen, 500.000 krónur, með
dráttarvöxtum samkvæmt 1. mgr.
6. gr. laga nr. 38/2001 um vexti og
verðtryggingu frá 16. desember
2010 til greiðsludags.
Birta skal forsendur og niður-
stöðu dóms þessa í fyrsta tölublaði
DV sem út kemur eftir uppsögu
dómsins.
Stefndi greiði stefnanda 750.000
krónur í málskostnað.
Að kröfu Hæstaréttar
Mál þetta, sem dómtekið var 1.
desember sl., er höfðað 23. júní 2011
af Ólafi Einarssyni, Sævangi 37,
Hafnarfirði, og Björgu Marteins-
dóttur, sama stað, á hendur DV ehf.,
Tryggvagötu 11, Reykjavík, en til vara
á hendur Jóhannesi Kristjáni Krist-
jánssyni, Trönuhjalla 1, Kópavogi.
Undir rekstri málsins var fallið frá
kröfum á hendur varastefnda.
Endanlegar dómkröfur stefnenda
eru þær, að stefnda verði dæmt til
þess að greiða hvoru stefnenda um
sig skaðabætur að fjárhæð 171.324
krónur með dráttarvöxtum sam-
kvæmt 1. mgr. 6. gr. laga nr. 38/2001
frá 23. júlí 2011 til greiðsludags, allt
að frádreginni innborgun til hvors
stefnenda um sig 22. júní 2011 að
fjárhæð 16.324 krónur. Til vara er
þess krafist, að stefnda verði dæmt
til þess að greiða hvoru stefnenda
um sig skaðabætur að álitum með
dráttarvöxtum eins og í aðalkröfu
greinir. Þá er gerð sú krafa, að
forsendur og dómsorð dóms í
málinu verði birt í næsta tölublaði
DV eftir að dómur gengur í málinu.
Þá er krafist málskostnaðar auk
virðisaukaskatts.
Af hálfu stefnda er krafist sýknu
af öllum kröfum stefnenda, en til
vara, að kröfur þeirra verði lækkaðar
verulega. Þá er krafist málskostn-
aðar.
[...]
Stefnendur höfða mál þetta til
heimtu skaðabóta vegna ólöglegar
myndbirtingar í helgarblaði DV 16.-
18. júlí 2010, en þeir eru höfundar að
myndunum. Stefnda telur sig þegar
hafa greitt fyrir notkun myndanna
að fullu.
Myndirnar, sem um ræðir eru and-
litsmyndir af hvoru stefnenda, sem
hitt tók, og voru birtar í tengslum
við umfjöllun stefnda um vefsíðu á
vegum stefnenda, þar sem kynnt
eru ýmis meðferðarúrræði í Mexíkó,
sem virðast hafa komið sjúklingum
með fjölbreytta sjúkdóma að gagni.
Í umfjöllun stefnda, sem myndirnar
voru birtar við, er gefið í skyn með
fyrirsögn greinarinnar, að þar sé
fjallað um fólk, sem sé að selja
lækningu við MND og krabbameini,
án þess að finna megi slíkri umfjöll-
un stað í greininni. Var umfjöllun
stefnda kærð til siðanefndar Blaða-
mannafélags Íslands, sem komst
að því í úrskurði sínum 2/2010-2011
frá 9. nóvember 2010 að fyrirsagnir
stefnda ættu sér ekki stoð í umfjöll-
uninni sjálfri, hvað MND-sjúkdóminn
varðaði, en einungis sá þáttur var
kærður, og því hefði stefnda brotið
gegn siðareglum Blaðamannafé-
lagsins. Þá taldi siðanefndin brotið
ámælisvert.
Af hálfu stefnenda er því
haldið fram, að um sé að ræða
höfundarverk stefnenda, sem falli
undir 2. mgr. 1. gr. höfundalaga nr.
73/1972 sem ljósmyndalist og njóti
því verndar samkvæmt I. kafla
höfundalaga nr. 73/1972. Er því
mótmælt af hálfu stefnda.
Myndirnar eru, eins og áður
greinir, einfaldar andlitsmyndir,
sem nýttar eru á vefsvæðinu www.
sjonarholl.is til að kynna þá, sem
standa að Gleraugnaversluninni
Sjónarhóli ehf. Getur dómurinn ekki
fallist á, að umræddar ljósmyndir
teljist listaverk í skilningi 2. mgr. 1.
gr. höfundalaga nr. 73/1972, enda
þótt fallist sé á, að stefnendur
séu höfundar verkanna. Til þess
þykja þær skorta bæði listræna
sköpun og frumleika. Njóta þær
því ekki verndar samkvæmt 2.-4.
gr. laganna. Í 1. mgr. 49. gr. laganna
er hins vegar að finna ákvæði, sem
veitir ljósmyndum, sem ekki njóta
verndar laganna sem listaverk
samkvæmt 2. mgr. 1. gr., en þar segir,
að eftirgerð slíkra ljósmynda sé
óheimil án samþykkis ljósmyndara
eða þess aðila, sem rétt hans hefur
hlotið. Þá segir, að enn fremur sé
óheimilt að birta slíka mynd án
samþykkis rétthafa. Sé slík mynd
birt opinberlega í atvinnuskyni eða
ávinnings, eigi ljósmyndarinn eða
síðari rétthafi kröfu til þóknunar.
Eiga ákvæði 1. mgr. 49. gr. laganna
við um þær ljósmyndir, sem um
ræðir í málinu, og njóta stefnendur
málsins réttarverndar samkvæmt
því. Kemur lögjöfnun frá ákvæðum
4. gr. laganna um verkin ekki til
álita hér.
Í málinu er ekki deilt um birtingu
myndanna eða það, að stefnda hafi
ekki fengið samþykki stefnenda
fyrir birtingu þeirra, heldur um
fjárhæð og hvernig ákvarða skuli
þá þóknun, sem greiða skuli stefn-
endum fyrir myndbirtinguna, fyrir
hversu margar birtingar myndanna
skuli greiða og hvort stefnendur eigi
rétt á miskabótum úr hendi stefnda
vegna birtingar myndanna. Stefnda
telur sig þegar hafa greitt hæfilega
þóknun fyrir notkun myndanna og
hafnar kröfu stefnenda um bætur
fyrir miska og telur lagaskilyrði fyrir
slíkri kröfu ekki uppfyllt.
Í 1. mgr. 49. gr. höfundalaga er
getið réttar ljósmyndara eða þess
aðila, sem rétt hans hefur hlotið,
til þóknunar vegna eftirgerðar ljós-
myndar, sem uppfyllir ekki skilyrði
listaverks samkvæmt 2. mgr. 1. gr.
laganna, en í lögunum er ekki að
finna upplýsingar um það, hvernig
sú þóknun skuli fundin út. Í málinu
hefur verið lögð fram gjaldskrá
Myndstefs, samtaka höfundarétt-
arhafa, sem hefur þann tilgang að
fara með höfundarétt félagsmanna
vegna opinberra birtinga og sýninga
á verkum þeirra og stuðla að
almennri höfundaréttargæslu á því
sviði, s.s. með innheimtu þóknunar
fyrir notkun á höfundarétti félags-
manna og koma þeim til skila til
þeirra. Í framlagðri gjaldskrá segir
í almennum skilmálum, að til þess
að fá notkunarleyfi á vernduðum
myndverkum þurfi að senda
samtökunum beiðni þar um ásamt
nánar tilgreindum upplýsingum,
s.s. um tilgang birtingarinnar og
upplagsstærð útgáfu. Þá segir, að
þóknun samkvæmt gjaldskránni
tryggi rétt til að nota umsamið
myndverk í samræmi við skilmála.
Enn fremur er þar tekið fram, að
gjaldskráin sé viðmiðunargjaldskrá,
sem heimilt sé að víkja frá til hækk-
unar eða lækkunar. Um óheimila
notkun á vernduðum myndverkum
segir, að þegar skilmálar gjaldskrár-
innar séu ekki virtir, geti Myndstef
fyrir hönd viðkomandi höfundar
krafist bóta í formi hækkunar á
gjaldskrá allt að 100% og um endur-
tekin not af sama myndverki segir:
„Ekki skal borga aukalega fyrir not
af einni smámynd (thumbnail) sem
vísar til stærra afrits í sömu útgáfu.“
Í gjaldskránni kemur fram, að
þóknun fyrir birtingu myndar, sem
nemur allt að 1/8 úr síðu í dagblaði,
vikublaði, tímariti eða fagblaði,
sem hefur minna upplag en 10.000
en eintök nemur 8.676 krónur, en
sambærileg þóknun fyrir birtingu
í stærra upplagi, allt að 50.000
eintökum nemur 10.845 krónur.
Stefnda greiddi hvoru stefnenda
um sig 8.676 krónur í byrjun júní til
lúkningar málinu í samræmi við
gjaldskrá Myndstefs, og 16.324
krónur 22. júní 2011 eða degi áður en
mál þetta var höfðað og þingfest.
Telur stefnda sig þegar hafa greitt
umfram skyldu. Þá bendir stefnda á,
að gjaldskrá Myndstefs eigi við um
þá, sem hafi atvinnu af því að taka
ljósmyndir og eigi því rétt á hærri
bótum af óheimilli notkun, en þeir,
sem ekki hafi af því atvinnu.
Gjaldskrá Myndstefs verður
ekki lögð til grundvallar í máli
þessu. Stefnendur eru ekki aðilar
að samtökunum og gera heldur
ekki kröfu á grundvelli gjaldskrár-
innar, enda þótt þeir hafi hana til
hliðsjónar við kröfugerð sína. Þá
verður ekki fallist á, að gjaldskrá
Myndstefs kveði á um hærri bætur
en stefnendur eigi rétt á, þar sem
hún taki til atvinnuljósmyndara.
Í gjaldskránni kemur fram, að þar
sé um viðmiðunargjaldskrá, sem
heimilt sé að víkja frá bæði til
hækkunar eða lækkunar. Verður
því ekkert ráðið um hámarks- eða
lágmarksfjárhæð þóknunar eða
nokkurn samanburð í þeim efnum.
Má auk þess gera ráð fyrir því, að
verk atvinnuljósmyndara geti fallið
undir 2. mgr. 1. gr. höfundalaga og
þar með notið ríkrar réttarvernd-
ar, en þegar hefur verið lagt til
grundvallar, að verk stefnenda njóti
réttarverndar samkvæmt 1. mgr. 49.
gr. höfundalaga nr. 73/1972. Ákvæði
gjaldskrárinnar, sem kæmu þar að
auki til álita í málinu, eiga aðeins við,
þegar um aðildarfélaga Myndstefs
væri að ræða, sem gætu þar með
gert ráð fyrir, að til slíkra aðstæðna
gæti komið, að myndir þeirra yrðu
birtar í heimildarleysi, eins og skil-
málar gjaldskrárinnar gera ráð fyrir.
Á það ekki við í fyrirliggjandi máli.
Á hinn bóginn verður gjaldskráin og
almennir skilmálar hennar hafðir til
hliðsjónar við ákvörðun þóknunar,
enda getur þar verið að finna vís-
bendingar um það, hvernig þessum
málum er almennt háttað.
Bótakrafa stefnenda er vegna
fjártjóns og miska og byggist á
56. gr. höfundaga og 49. gr. eftir
atvikum. Í málatilbúnaði stefnenda
er lagt til grundvallar, að þeir eigi
rétt á bótum vegna óheimillar
myndbirtingar, sem nemur þrefaldri
grunnfjárhæð gjaldskrárinnar,
10.845 krónur, sem miða við upplag
útgáfu, sem er 10.000 eintök eða
fleiri, en í málinu er upplýst, að upp-
lag útgáfu helgarblaðs DV 16.-18.
júlí 2010 var 10.000 eintök. Þannig
nemi krafan 32.535 krónum fyrir
hverja mynd, en stefnendur halda
því fram, að hvor mynd hafi birst
tvisvar í blaðinu. Er því mótmælt af
hálfu stefnda.
Í almennum skilmálum
gjaldskrárinnar segir, þegar um
endurtekin not af sama myndverki
sé að ræða, að þá skuli ekki
borga aukalega fyrir not af einni
smámynd, sem vísi til stærra afrits
í sömu útgáfu. Með hliðsjón af því
verður fallist á það með stefnda, að
ekki sé um endurtekin not að ræða,
sem greiða beri þóknun fyrir, heldur
sé um að ræða smámyndir, sem vísi
beint til þeirra stærri, sem birtar eru
á sömu opnu.
Í 1. mgr. 56. gr. höfundalaganna
segir, að sá, sem brotið hafi gegn
lögunum af ásetningi eða gáleysi,
skuli greiða bætur vegna brotsins.
Þótt brotið sé framið í góðri trú, sé
heimilt að ákveða þeim, sem orðið
hafi fyrir tjóni bætur úr hendi hins
brotlega. Í 2. mgr. sömu greinar seg-
ir, að við ákvörðun bóta samkvæmt
1. mgr. skuli ekki eingöngu miða við
það beina fjártjón, sem höfundur
eða annar rétthafi hafi orðið fyrir,
heldur beri auk þess að líta til þess
fjárhagslega hagnaðar, sem hinn
brotlegi hafi haft af brotinu. Verði
ekki færðar sönnur á tjón brotaþola
eða hagnað hins brotlega, skuli
ákveða bætur að álitum hverju
sinni.
Við ákvörðun þóknunar sam-
kvæmt 1. mgr. 49. gr. höfundalaga,
sem teljast vera skaðabætur
stefnenda vegna fjártjóns, verður
ekki litið hjá því, að myndirnar voru
teknar af vefsvæði stefnenda,
www.sjonarholl.is, og birtar í DV án
heimildar og án nokkurs samhengis
við það efni, sem finna má á því
vefsvæði. Hefur ekki verið sýnt
fram í málinu að með nokkru móti
hafi verið reynt að leita samþykkis
stefnenda fyrir myndbirtingunni.
Þá liggur fyrir, að myndir stefnenda
voru birtar í atvinnu- og ávinn-
ingsskyni, en ekkert liggur fyrir um
hagnað stefnda vegna birtingar-
innar. Verða bæturnar því metnar
að álitum að teknu tilliti til þeirra
fjárhæða, sem stefnda hefur þegar
greitt stefnendum.
Stefnendur gera enn fremur kröfu
um miskabætur úr hendi stefnda.
Er því hafnað af hálfu stefnda, að
stefnendur geti haldið uppi slíkri
kröfu, þar sem áskilnaði laga sé ekki
fullnægt, svo verða megi við kröf-
unni, enda séu þeim tryggðar fullar
bætur með þóknun. Þá eigi ákvæði
höfundalaga um miskabætur ekki
við um slík verk og um ræði í máli
þessu.
Í 2. mgr. 56. gr. segir, að dæma
megi höfundi eða öðrum rétthafa
bætur fyrir miska vegna brots á lög-
unum. Er ákvæðið ekki bundið við
höfunda verka, sem njóta verndar
samkvæmt 2. mgr. 1. gr. laganna, en
þegar liggur fyrir brot stefnda gegn
ákvæðum 49. gr. laganna.
Líta verður til þess, að stefnda
sótti, eins og áður greinir, myndirnar
á vefsvæðið www.sjonarholl.is, og
birti án heimildar í DV í atvinnu- og
ávinningsskyni. Var framsetning
myndanna ekki í nokkru samhengi
við umfjöllun á því vefsvæði,
enda þótt þess hafi verið getið,
að myndirnar hafi verið sóttar
þangað. Þá voru fyrirsagnir blaðsins
misvísandi um innihald efnisum-
fjöllunarinnar, sem myndirnar voru
settar í samhengi við og umfjöllunin
öll stefnendum ekki þóknanleg.
Var framsetning fyrirsagnanna
jafnframt staðfest sem brot á siða-
reglum Blaðamannafélags Íslands
og talið ámælisvert. Verður þetta
ekki sundur slitið. Þykja stefnendur
því eiga rétt á bótum fyrir miska
vegna brota stefnda á lögunum
og lögvörðum réttindum þeirra, og
verða þær einnig metnar að álitum.
Þykir sýnt, að stefnda hafi brotið
gegn hagsmunum stefnenda með
þeim myndbirtingum, sem áður
greinir. Verða bætur til handa
stefnenda vegna fjártjóns og miska
metnar einu lagi og að álitum.
Verður því ekki greint milli fjárhæðar
bóta vegna fjártjóns, þóknunar, sem
stefnda kveðst þegar hafa greitt að
fullu, og bóta fyrir miska. Þykja bæt-
urnar hæfilega ákvarðaðar 150.000
krónur til handa hvoru þeirra. Skulu
þær bera dráttarvexti eins og krafist
er og nánar greinir í dómsorði, en
frá þeim skal draga innborgun í
samræmi við endanlegar dómkröfur
stefnenda. Við ákvörðun bóta er
höfð hliðsjón af innborgun stefnda
fyrir málshöfðun.
Stefnendur gera þá kröfu, að
forsendur og niðurstaða dómsins
verði birtar í næsta tölublaði DV
eftir að dómur gengur í málinu í
samræmi við 1. og 2. mgr. 22. gr. laga
nr. 57/1956 um prentrétt og 59. gr.
c. höfundalaga. Af hálfu stefnda er
því mótmælt.
Ákvæði 22. gr. laga nr. 57/1956
voru felld úr gildi með 65. gr.
fjölmiðlalaga nr. 38/2011, sem tóku
gildi 21. apríl 2011. Koma þau ákvæði
því ekki til álita í málinu. Í 1. mgr. 59.
gr. c. höfundalaga, sbr. 13. gr. laga
nr. 93/2010, segir, að í dómi, þar
sem kveðið sé á um brot á lögunum
eða ráðstafanir samkvæmt 55. gr.
laganna, megi að beiðni brotaþola
mæla fyrir um birtingu dómsins
að hluta eða í heild. Skuli birtingin
fara fram með þeim hætti og í þeim
mæli, sem sanngjarnt megi teljast.
Í 2. mgr. segir svo, að hinn brotlegi
skuli annast og kosta birtinguna.
Í athugasemdum við 13. gr.
laga nr. 93/2010, sem festi í lög
umrætt ákvæði, segir, að ákvæði
1. mgr. taki mið af 15. gr. tilskipunar
Evrópuþingsins um fullnustu
hugverkaréttinda 2004/48/EB, þar
sem sé að finna heimild til að mæla
fyrir um birtingu ákvarðana á því
réttarsviði. Birting ákvarðana sé
talin hafa forvarnargildi gagnvart
öðrum hugsanlegum brotamönnum
og gegni hlutverki í vitundarvakn-
ingu almennings um virðingu fyrir
hugverkaréttindum. Lagt sé til, að
ákvæðið nái jafnt til áfellisdóma
í einkamálum sem sakamálum,
svo og til dóma þar, sem kveðið
sé á um ráðstafanir samkvæmt
55. gr. höfundalaga. Ekki sé lagt
til, að ákvæðið nái til úrlausna
sýslumanns, t.d. um lögbann, eða
til annarra úrlausna dómara en
eiginlegra dóma.
Enda þótt tekið verði undir þau
sjónarmið stefnda, að engin sérstök
ástæða sé fyrir birtingu dómsins,
þá verður að telja það mikilvægt
hlutverk fjölmiðla að upplýsa
almenning um dóma og réttarstöðu
þeirra almennt, ekki síst þegar
fjölmiðlar misstíga sig og brjóta
gegn réttindum borgaranna. Þá er
fallist á, að birting forsendna og
niðurstöðu dómsins sé í samræmi
við tilgang ákvæðis 59. gr. c.
höfundalaga, enda getur birtingin
haft nokkuð forvarnargildi gagnvart
öðrum hugsanlegum brotamönn-
um og getur gegnt hlutverki í
vitundarvakningu almennings um
virðingu fyrir hugverkaréttindum
almennt, enda þótt í þessu máli sé
aðeins um að ræða óheimila notkun
ljósmynda, sem njóta verndar 1.
mgr. 49. gr. höfundalaga nr. 73/1972.
Verður því fallist á, að stefnda
verði gert að birta forsendur og
niðurstöður dóms þessa í DV, en ekki
þykir ástæða til að veita stefnda
skemmri frest til þess en einn
mánuð frá uppkvaðningu dómsins.
Í samræmi við 1. mgr. 130. gr. laga
nr. 91/1991 um meðferð einkamála
verður stefnda dæmt til að greiða
stefnendum málskostnað, sem
þykir hæfilega ákvarðaður 160.000
krónur til handa hvoru stefnenda,
og hefur þá verið tekið tillit til skyldu
stefnenda til þess að greiða virðis-
aukaskatt af málflutningsþóknun
og áður greindrar innborgunar á
þóknun lögmanns stefnenda.
Andmæli stefnda við drátt-
arvaxtakröfu og upphafsdegi
dráttarvaxta eru órökstudd.
Við uppkvaðningu dómsins var
gætt ákvæða 1. mgr. 115. gr. laga nr.
91/1991.
Af hálfu stefnenda flutti málið
Vilhjálmur Hans Vilhjálmsson, hrl.,
en af hálfu stefnda flutti máli Ólafur
Örn Svansson, hrl.
Dóm þennan kveður upp Hrannar
Már S. Hafberg, settur héraðs-
dómari.

DÓMSORÐ:
Stefnda, DV ehf., greiði stefnendum,
Ólafi Einarssyni og Björgu Marteins-
dóttur, 150.000 krónur hvoru um sig,
ásamt dráttarvöxtum samkvæmt
1. mgr. 6. gr. laga nr. 38/2001 frá
23. júlí 2011 til greiðsludags, allt að
frádregnum 16.324 krónum, sem
greiddar voru hvoru þeirra 22. júní
2011.
Stefnda, DV ehf., birti forsendur
og niðurstöðu dóms þessa í
dagblaðinu DV innan mánuðar frá
uppkvaðningu dómsins.
Stefnda greiði hvoru stefnenda
160.000 krónur í málskostnað.
Að kröfu Héraðsdóms Reykjavíkur