Dagblaðið Vísir - DV - 31.08.2011, Blaðsíða 12

12 | Fréttir 31. ágúst 2011 Miðvikudagur
H
agsmunasamtök heimil-
anna krefja efnahags- og
viðskiptaráðherra um opin-
bera athugun á framkvæmd
fjármálafyrirtækja á 110
prósenta leiðinni svokölluðu. Dæmi
séu nefnilega um að lántakendum
sé mismunað, í einhverjum tilfellum
gróflega, þvert á yfirlýst markmið
stjórnvalda. Dæmi séu um mishá-
ar lánaleiðréttingar, allt eftir lánveit-
anda, hvað sambærilegar eignir varð-
ar, jafnvel sams konar íbúðir í sama
húsi, keyptar um svipað leyti og nán-
ast á sama verði. Samtökin vilja fá á
hreint hvort jafnræðis hafi verið gætt
og hvort aðferðafræði fjármálastofn-
ana hafi verið samræmd.
Kristjana Björg Sveinsdóttir er
ein þeirra lántakenda sem telja að
sér hafi verið mismunað og hefur
hún kært meðferð sinna mála til úr-
skurðarnefndar félagsþjónustu og
húsnæðismála. Hún og eiginmaður
hennar fjármögnuðu kaup á íbúð
sinni með láni frá Íbúðalánasjóði
(ÍLS) og er Kristjana afar ósátt við af-
greiðslu umsóknar sinnar. Kristjana
segir geðþóttaákvarðanir matsaðila
hverju sinni ráða verðmati þar sem
ekki sé miðað við fasteignamat eignar,
lántakendum til tjóns, eins og raunin
varð í hennar tilfelli.
Borgað fyrir rétt mat?
„Við áttum rétt á að sækja um 110
prósenta leiðina og gerðum það. Við
fengum fasteignasala frá ÍLS send-
an til að verðmeta eignina. Ég spurði
hvort ekki yrði miðað við til dæm-
is fasteignamat ríkisins í þessum
efnum en það kom mér verulega á
óvart þegar hann sagði mér að svo
væri ekki, heldur væru fasteignar-
salar frá hinum ýmsu fasteignasöl-
um í þessu verkefni, að taka út íbúðir,
og allur gangur væri á því.“ Kristjana
varð svo orðlaus þegar fasteignasal-
inn tjáði henni að hann hefði heim-
ildir fyrir því að ef fólk þekkti réttu
aðilana í fasteignageiranum gæti það
fengið hagstæðara mat. „Og hann
vissi til þess að dæmi væru um að fólk
greiddi sérstaklega fyrir „rétt“ mat.“
Fasteignasalinn hafi svo tjáð henni að
einn gæti metið íbúðina á 17 milljón-
ir, hann kannski 20 og þriðji kannski á
22. „Ég var svo slegin og undrandi yfir
þessum upplýsingum að ég trúði vart
því sem maðurinn var að segja,“ segir
Kristjana. „Sumir fá margar milljónir
afskrifaðar, meðan aðrir fá ekkert. Og
það sem ræður því er heppni, tilvilj-
anir eða kannski mútur,“ bætir hún
við.
Tilviljanakenndur útreikningur
Svo fór að eign Kristjönu var metin af
þessum fasteignasala á 21,5 milljónir
króna. Þremur og hálfri milljón hærra
en fasteignamat ríkisins sem metur
hana á 18 milljónir. „Sem dugði ná-
kvæmlega til þess að við fengum ekk-
ert afskrifað. Þetta varð okkur mikið
áfall.“ Án þess að fullyrða nokkuð velt-
ir hún því fyrir sér hvort ástæðan fyrir
því að verðmat fasteignasalans, sem
hann lofaði að yrði klárt daginn eftir,
hefði ekki borist fyrr en þremur vikum
síðar sé að hann hafi hugsanlega ver-
ið að „bíða eftir einhverju“.
Kristjana gerir einnig athuga-
semd við það í kæru sinni að ekki sé
tekið tillit til heildarmyndarinnar hjá
skuldurum við útreikning 110 pró-
senta leiðarinnar hjá ÍLS. Til dæmis
megi ekki taka með í reikninginn líf-
eyrissjóðslán sem tekið var til að fjár-
magna íbúðakaupin á sama tíma og
önnur lán vegna íbúðarinnar voru
tekin.
„Hinn brandarinn er svo að við
útreikning á afskriftum 110 prósenta
leiðarinnar er tekin inn sem eign 11
ára gamli bíllinn okkar sem við höfð-
um safnað fyrir á námsárum okk-
ar og borgað út í hönd. Aftur á móti
eru LÍN-skuldirnar okkar, sem eru nú
nokkrar milljónir, ekki teknar með.
Þetta er óskiljanlegt með öllu og það
virðist vera algjörlega tilviljanakennt
Fasteignasalar sagðir
selja lægra verðmat
n Kristjana Sveinsdóttir hefur kært framkvæmd Íbúðalánasjóðs á 110 prósenta leiðinni n Fasteignasali sem
verðmat eign þeirra hjóna sagði dæmi um að góð sambönd og mútugreiðslur liðkuðu til fyrir lægra verðmati„Sumir jafnvel mút-
uðu fasteignasöl-
um til þess að fá lægra
verðmat á fasteignum
sínum. Þetta fullyrti jú
fasteignasalinn á vegum
Íbúðalánasjóðs þegar
hann tók út íbúðina okkar.
Ég hef heyrt því fleygt að ef fólk
þekki fasteignasalann þá geti það
fengið hagstæðara mat. Ég hef
heyrt því haldið fram. Hins vegar
er það ekki fólkið sjálft sem pantar
fasteignasalann heldur er þeim
úthlutað af handahófi þannig að
við höfum ekki talið ástæðu til að
bregðast við slíku,“ segir Gunn-
hildur Gunnarsdóttir, sviðsstjóri
lögfræðisviðs Íbúðalánasjóðs
(ÍLS), aðspurð um þau ummæli
sem Kristjana Björg hefur eftir fast-
eignasalanum sem verðmat egin
hennar fyrir ÍLS.
Gunnhildur kveðst þó ekki hafa
heyrt af því að fasteignasalar þiggi
greiðslur undir borðið fyrir hag-
stæðara verðmat. „Ef það er þá er
það refsivert af hálfu fasteigna-
salans. Ég hef ekki heyrt slíkt,“ segir
Gunnhildur.
Krafa Hagsmunasamtaka heim-
ilanna um opinbera úttekt á fram-
kvæmd fjármálafyrirtækjanna á
110 prósenta leiðinni hefur vak-
ið athygli en Gunnhildur bendir á
að eftirlitsnefnd Alþingis hafi verið
með athugun á framkvæmd banka
í gangi og eigi að skila skýrslu inn-
an skamms. Aðspurð segir hún ÍLS
strangt til tekið ekki heyra und-
ir eftirlitsnefndina en sjóður hafi
sjálfur óskað eftir úttekt nefndar-
innar.
Gefur tilefni til óánægju
Gunnhildur segir að við verðmat ÍLS
hafi öllum löggiltum fasteignasölum
á landinu verið sendar beiðnir um
verðmat og búið sé að framkvæma
um 1.200. Hún segist skilja vel gagn-
rýni sem beinist að verðmötum. Þau
byggi á mati fasteignasalans og vissu-
lega sé mismunandi hvað hver og
einn fasteignasali treystir sér að selja
tiltekna eign á.
„Ég get vel skilið það. Þegar um
er að ræða mat, þá er það alltaf mat,
og getur gefur tilefni til að fólk sé óá-
nægt með það. Fasteignamat ríkis-
ins er aftur eitthvað skráð mat, sem
fólk getur svo sem líka verið óá-
nægt með, en það er þá föst skráð
tala ákveðin af opinberum aðila. Við
höfum hins vegar veitt fasteigna-
sölum fyrirmæli um við hvað skuli
miðað við verðmatið, hvernig það
skuli útbúið og með hvaða hætti. Við
erum síðan með samanburð á inn-
komnum verðmötum við fasteigna-
vísitölu, bæði reynslutölur í fast-
eignasölu og önnur verðmöt sem
framkvæmd hafa verið, og berum
það loks allt saman við framkvæmd-
ina til þess að gæta jafnræðis. Ef það
eru frávik í aðra hvora áttina þá ósk-
um við eftir öðru verðmati,“ segir
Gunnhildur en bætir við að reynslan
sé sú að ekki sé mjög mikill munur
á verðmötum. Sést hafi á úttekt ÍLS
að verðmötin séu um 9,7 prósentum
hærri en fasteignamat, en það sé þó
mismunandi milli eigna. „Það eru
sömu tölur og við erum að sjá í sölu
þannig að þetta virðist vera í sam-
ræmi við það sem eignirnar eru svo
að seljast á á markaði. Okkar laga-
heimildir eru þannig að okkur bar
að miða ýmist við fasteignamat eða
verðmat, hvort heldur væri hærra, til
þess að hafa það urðum við að kalla
eftir verðmati.“
hvernig afskriftirnar eru reiknaðar út
og ekkert tillit tekið til heildarmynd-
arinnar hjá skuldurum.“
Kærustafli sligar ráðuneyti
Þessi niðurstaða varð Kristjönu mik-
il vonbrigði, sér í lagi í ljósi þess að
hún og eiginmaður hennar standa í
skilum með öll sín lán og þau voru
aðeins að leita sanngjarnrar leið-
réttingar á þeim og því tapi sem þau
urðu fyrir við hrun, þar sem fjórar
milljónir sem þau höfðu lagt fyrir
fuðruðu upp. Kristjana hefur verið
í sambandi við velferðarráðherra
vegna málsins sem sendi það áfram
til ÍLS. Guðbjartur Hannesson var
sammála Kristjönu að undarlega
hefði verið staðið að málum í tilfelli
þeirra hjóna. Ekkert hefur hins vegar
gengið að fá svör frá ráðuneytinu um
hvenær endanleg niðurstaða kær-
unnar liggi fyrir. „Ástæðan fyrir því
er víst sá óhemjumikli stafli af kær-
um vegna 110 prósenta leiðarinnar
sem þar liggur.“
Kristjana segir þau hjónin vera
sammála um að láta þetta órétt-
læti ekki yfir sig ganga. „Við sættum
okkur ekki við að tapa öllum okkar
sparnaði, sem við unnum hörðum
höndum fyrir, bara vegna þess að
við lentum í hópi þeirra „óheppnu“
í úrtaki Íbúðalánasjóðs og fengum
fasteignasala sem mat íbúðina okkar
allt of hátt á meðan aðrir „heppnir“
fengu fasteignasala í verkið sem
mátu íbúðir þeirra nokkrum milljón-
um lægra, samkvæmt fasteignamati,
eða í einhverjum tilfellum mútuðu
fasteignasölum til þess að fá lægra
verðmat á fasteignum sínum. Þetta
fullyrti jú fasteignasalinn á vegum
Íbúðalánasjóðs þegar hann tók út
íbúðina okkar.“
Ekki brugðist við orðrómi
Skilur gagnrýnina Gunnhildur hjá Íbúðalánasjóði segir misjafnt hvað hver fasteigna-
sali treystir sér til að selja tiltekna eign á.
Fær ekki afskrifað
Kristjana Sveinsdóttir fær
ekki afskrifað af íbúðaláni
sínu hjá ÍLS og kennir um
tilviljanakenndu verðmati
fasteignasala.
Sigurður Mikael Jónsson
mikael@dv.is
Fjármál