Dagblaðið Vísir - DV - 05.12.2011, Blaðsíða 12

12 Erlent 5. desember 2011 Mánudagur
S
íðastliðinn fimmtudag voru
287 „njósnaskjöl“ (SpyFiles)
birt á vefsíðu Wikileaks-sam-
takanna. Skjölin eru sögð
koma úr gagnagrunni sem
hefur að geyma hundruð annarra
skjala um hinn alþjóðlega njósnaiðn-
að. Á meðal þeirra fjölmiðla sem voru
í samstarfi með Wikileaks við birtingu
skjalanna voru þýski miðillinn ARD,
Times of India í Indlandi og The Wash-
ington Post í Bandaríkjunum.
Skjölin hafa vakið þó nokkra at-
hygli úti um allan heim en upplýsing-
arnar staðfesta það sem margir hafa
haldið fram til þessa – að stjórnvöld
fjölmargra ríkja, þar á meðal Banda-
ríkjanna, fylgjast með þegnum sínum,
meðal annars í gegnum tölvupóstfor-
rit, staðsetningartæki og farsíma.
„Öryggisfyrirtæki [...] brjótast inn
í einkatölvur og síma (þar á meðal
iPhone, Blackberry og Android), taka
yfir hugbúnaðinn, skrásetja alla notk-
un, hreyfingu, og jafnvel umhverfið
sjálft og hljóðin í herberginu þar sem
búnaðurinn er,“ segir í yfirlýsingu frá
Wikileaks í tengslum við opinberun
skjalanna. Í njósnaskjölum Wikileaks
eru upplýsingar um þau fyrirtæki sem
hafa hagnast um milljarða á því að
selja ríkisstjórnum slíkan búnað, og
það algjörlega óháð því hvort um ein-
ræðisstjórn eða lýðræðislega kjörin
stjórnvöld var að ræða.
Líbía og Bandaríkin viðskiptavinir
Í skjölunum kemur fram að þessar
upplýsingar öryggisfyrirtækja hafi
verið seldar á alþjóðlegu markaðs-
torgi sem telur 25 ríki. Talið er að
um 6.000 milljarðar hafi skipt um
hendur á þessu markaðstorgi. Á vef-
síðunni spyfiles.org er búið að út-
búa sérstakt kort þar sem hægt er að
skoða njósnir í hverju landi fyrir sig
og hvernig þeim hefur verið háttað.
Á meðal þess sem fram hefur kom-
ið í tengslum við njósnaskjölin er að
stjórnvöld í Líbíu hafi keypt slíkar
upplýsingar af öryggisfyrirtækjum.
Það hafa stjórnvöld í Bandaríkjunum
einnig gert.
Skjölin eru að mestu frá árabilinu
2006–2011 og bera titla eins og:
„Strategískt eftirlit með öllum sam-
skiptum“, „Yfirlit yfir löglega hlerun“
og „Verkfæri til rannsókna“. Ljóst er
að langur tími mun líða þangað til
almenningur og sérfræðingar hafa
komist í gegnum öll skjölin, en þau
geta vissulega gefið áhugaverða inn-
sýn í iðnað sem hefur hingað til verið
hulinn flestum.
Óhugsandi við stofnun
Ýmis mannréttindasamtök hafa stig-
ið fram í kjölfar lekans og fordæmt
þessar aðferðir. Á meðal þeirra sem
gagnrýna njósnaiðnaðinn eru banda-
rísku mannréttindasamtökin Amer-
ican Civil Liberties Union. Á vefsíðu
þeirra segir að stjórnvöld í Bandaríkj-
unum beiti nú leiðum til að njósna um
Bandaríkjamenn sem hefðu verið al-
gjörlega óhugsandi við stofnun lands-
ins. Þá segir að einkafyrirtæki, herinn,
héraðs- og ríkislögreglan, slökkviliðs-
menn og jafnvel starfsfólk í heilbrigð-
isgeiranum sé notað til þess að safna
ógrynni per sónuupplýsinga sem síðar
séu settar í gagnagrunna í eigu stofn-
ana á borð við Joint Terrorism Task
Forces.
„Þessum njósnum er ekki einung-
is beint að grunuðum hryðjuverka-
mönnum og glæpamönnum. Þeim er
beint gegn okkur öllum. Í sívaxandi
mæli taka stjórnvöld þátt í að viða að
sér persónuupplýsingum um saklaust
fólk,“ segir meðal annars á vefsíðunni.
Þá segir að eftir því sem eftirlit ríkisins
hafi aukist, hafi ýmsum reglugerðum í
tengslum við persónunjósnir verið af-
létt. Nú sé svo komið að borgaralegum
réttindum eins og tjáningarfrelsinu sé
verulega ógnað.
Fylgst með ferðum fólks
Ýmislegt áhugavert kemur í ljós
þegar skjölin eru skoðuð. Times of
India tekur málið saman á vef sín-
um: „Þegar mótmælendum tókst á
þessu ári að losa sig við einræðis-
herra í Egyptalandi og Líbíu, upp-
götvuðu þeir sérstaka „hlustunar-
klefa“ sem höfðu að geyma búnað
frá fyrirtækjum eins og hinu breska
Gamma Corporation, franska fyrir-
tækinu Amesys, VASTech frá Suður-
Afríku og hinu kínverska ZTE Corp.“
Búnaðurinn hafði verið notaður af
„öryggissveitum“ þessara landa til
þess að fylgjast með öllum hreyf-
ingum, símtölum mótmælenda og
fleiri.
Það sem erfiðast var að melta, að
sögn India Times, var sú staðreynd
að slíkar persónunjósnir höfðu ekki
einungis farið fram í þessum tveim-
ur löndum, heldur í 25 löndum úti
um allan heim. Stjórnvöld þessara
landa höfðu notast við slíkan bún-
að allt frá árinu 2002. Samkvæmt því
sem fram kemur í skjölunum not-
uðu leyniþjónustur, herir og lög-
regluembætti búnaðinn til þess að
hlera símtöl og taka yfir einkatölv-
ur án sérstaks samstarfs við síma-
fyrirtækin sjálf. Þannig var til dæmis
hægt að fylgjast með ferðum sím-
notenda, jafnvel þó að slökkt væri
á símum þeirra, eins og segir í frétt
India Times.
Danmörk og Kanada
Í umfjöllun India Times segir að
símahlerun á heilu samfélögunum
sé ekki einungis veruleiki í dag, um
sé að ræða leynilegan iðnað sem
nær til 25 landa. Á meðal þeirra
landa sem notast hafa við slíkan
njósnabúnað eru Bandaríkin, Ind-
land, Bretland, Brasilía, Kanada,
Kína, Tékkland, Danmörk, Frakk-
land, Þýskaland, Ungverjaland,
Ísrael, Ítalía, Holland, Nýja-Sjáland,
Pólland, Suður-Afríka, Sviss, Tyrk-
land og Úkraína.
Að sögn Julians Assange, tals-
manns Wikileaks, eru slík alþjóðleg
öryggisfyrirtæki staðsett í iðnvædd-
um samfélögum, en þau selja þjón-
ustu sína til hvaða ríkisstjórnar sem
er. Svo gott sem engar reglur gilda
um þennan iðnað en um 160 fyrir-
tæki sérhæfa sig í þróun og sölu slíks
búnaðar. Á meðal þeirra stærri eru
fyrirtæki á borð við BEA, Dialogic,
HP, Siemens, Nice Systems, Nokia,
Siemens Networks og Thales. Sum
fyrirtækjanna sérhæfa sig í því að
þróa vírusa sem hafa það markmið
að setjast að í einkatölvum og sím-
um til þess að komast yfir persónu-
upplýsingar notenda.
Njósnabúnaður seldur til Íran
Önnur slík fyrirtæki, eins og Phoen-
exia í Tékklandi, hafa verið í sam-
starfi við herinn í viðkomandi landi
við að þróa sérstök raddgreining-
arforrit. Slíkir „raddgreinar“ geta
komist að kyni, aldri og stressi við-
mælandans og reiknað út svokölluð
„raddför“ sem eru eins konar fingra-
för raddarinnar. Fyrirtækin Blue
Coat í Bandaríkjunum og Ipoque í
Þýskalandi selja búnað til landa eins
og Kína og Íran sem nýttur er til þess
að koma í veg fyrir að stjórnarand-
stæðingar geti skipulagt sig á vefn-
um.
Í umfjöllun India Times kem-
ur einnig fram að bandaríska leyni-
þjónustan CIA hafi keypt hugbún-
að sem gerir stofnuninni kleift að
komast að því hvar viðmælandinn
er staðsettur og hver hann er – með
hjálp raddgreinis. Fyrirtæki í Massa-
chusetts, sem kallast Intelligence
Integration System, selur sérstakan
hugbúnað til þessara nota.
n Njósnaskjöl Wikileaks fletta ofan af alþjóðlega njósnaiðnaðinum n 25 ríki hafa keypt þjónustu af
„öryggisfyrirtækjum“ n Bandarísk einkafyrirtæki selja stjórnvöldum í Íran og Kína hugbúnað til njósna
NjósNað
um almeNNiNg
„Skjölin eru að mestu frá
árabilinu 2006–2011 og
bera titla eins og: „Strategískt
eftirlit með öllum samskiptum“,
„Yfirlit yfir löglega hlerun“ og
„Verkfæri til rannsókna“
Njósnaskjölin Danmörk, Bandaríkin, Indland, Bretland, Brasilía, Kanada, Kína, Tékk-
land, Frakkland og Þýskaland eru á meðal þeirra ríkja sem keypt hafa njósnabúnað.
Julian Assange Talsmaður
og einn stofnenda Wikileaks
ásamt Kristni Hrafnssyni
London í sumar.
Jón Bjarki Magnússon
blaðamaður skrifar jonbjarki@dv.is