Dagblaðið Vísir - DV - 14.11.2008, Side 22

föstudagur 14. nóvember 200822 Helgarblað
Í ágústmánuði 1914 settist fréttaritari breska dagblaðsins The Times niður með eiginkonu sinni til að leggja
línurnar í fjárhag heimilisins með það fyrir augum að komast í gegnum þær hremmingar sem breska þjóð-
in stóð frammi fyrir; fyrri heimsstyrjöldinni. Þó að við lifum á öðrum tímum er ekki úr vegi að skoða hvaða
leiða þessi heimilisfaðir leitaði til að láta enda ná saman. Kreppan sem nú er skollin á íslensku samfélagi
er af öðrum toga, en víst er að skórinn kreppir víða á heimilum landsins. Forsætisráðherra Íslands lét hafa
eftir sér að Íslendingar horfðust í augu við verstu kreppu síðan 1914.
SVONA SPARAÐI
FÓLK Í STRÍÐINU
Fréttaritari The Times sá fram á
erfiða tíma árið 1914. Fyrri heims-
styrjöldin var hafin og ekki seinna
vænna að draga saman seglin til að
lifa af kreppuna sem litaði breskt
samfélag. Áætlun hans var tilkomin
vegna stríðsins, en Íslendingar geta
eigi að síður tileinkað sér eitthvað
af styrjaldaráætlun hans.
Eins og sjá má á listanum sem
fylgir þessari frétt ráðgerði fréttarit-
arinn, sem reyndar var ekki nafn-
greindur á síðum The Times, að
skera niður skemmtanir og matar-
útgjöld, minnka ferðalög og spara
með margvíslegum hætti.
Það vekur furðu að þrátt fyrir að
þessi listi sé gerður fyrir um níutíu
og fjórum árum er ekkert að finna
sem ekki má heimfæra upp á hvers-
dagsleika hins almenna Íslendings,
nema fyrsta lið. Það kann að vera
að einhverjir íslenskir blaðamenn
hafi þjóna, líkt og þessi fréttaritari
The Times árið 1914, og grípi til
þess ráðs sem fyrsti liður kveður á
um. Sennilega þarf þó að horfa til
auðmanna Íslands, eða fyrrverandi
auðmanna, sem grípa jafnvel fyrsta
liðinn fegins hendi og lækka laun
þjóna sinna.
Hugsanlega myndi það þó ekki
hafa afgerandi áhrif á eigna- og
fjárhagsstöðu þeirra, en engu að
síður fær leið þegar sverfur að.
Reyndar hefur verið sagt að
ókeypis ráð séu jafnmikils virði og
þau kosta, en nú dynja á landanum
ráð um sparnað, hvar eigi að skera
niður og síðast en ekki síst hvað sé
mikilvægast í lífinu. Heyrst hefur
að kreppan muni þjappa fjölskyld-
unni saman og hvernig má ann-
að vera ef fólk hefur ekki ráð á að
kynda nema eitt herbergi, þar sem
fjölskyldan hópast saman í ylinn,
líkt og á baðstofuloftinu fyrir ofan
fjósið fyrr á öldum.
Listinn í framkvæmd
Átján mánuðum eftir að frétta-
ritarinn og eiginkona hans settu
saman listann töldu þau tímabært
að leyfa lesendum Times að njóta
þeirrar reynslu sem þau voru rík-
ari og segja frá hvernig þeim gekk
að framfylga þeim reglum sem þau
höfðu sjálf sett sér. Líkt og nú rigndi
yfir breska alþýðu ráðum sem áttu
að gera henni kleyft að draga fram
lífið og fréttaritaranum fannst ekki
slæm hugmynd að eitthvað af þeim
ráðum byggði á reynslu.
„Það hefur ekki reynst mögu-
legt að fylgja reglunum út í æsar, til
dæmis í sambandi við að hýsa enga
gesti. Þeirri reglu köstuðum við fyr-
ir róða vegna gesta sem sóttu okk-
ur heim frá útlöndum,“ sagði í frá-
sögn fréttaritarans. En það var ekki
eina reglan sem ekki var haldin, því
reglan um lautarferðir fór fyrir lítið
og leyfilegur kostnaður á mann var
hækkaður yfir markið, en aðeins
nokkrum sinnum. „Því það er ótrú-
legt hvað hægt er að gera fyrir hálfa
krónu (tvo skildinga og sex pens) ef
þú sleppir leigubílum og ferðast á
þriðja farrými.“
Jólagjafir þrátt fyrir bann
„Hvað viðvíkur jólagjöfum þá
höfum við eytt nokkrum pund-
um minna í gjafir undanfarin tvö
ár, en flest ár á undan, en í hvert
sinn sem nýr vetur gengur í garð
verðum við ósínkari en við hefð-
um viljað. Hvort okkar á sök á því
er atriði sem við höfum ekki getað
upplýst,“ sagði fréttaritarinn um
lið átta.
Það kemur fram í frásögninni
að erfitt hafi reynst að láta af hvers-
dagslegri skemmtun, en í þeim til-
vikum urðu gestir að gera sér að
góðu nákvæmlega það sem hefði
verið á borðum hefðu hjónin verið
tvö ein. Og ánægjan af vínneyslu-
banninu var í formi ferða niður í
kjallarann til að sjá allan fjöldann
af óopnuðum vínflöskum sem
fengið höfðu sjaldgæft tækifæri til
að eldast um eitt og hálft ár.
Einföldu máltíðirnar gengu
eftir
Sá liður þar sem saman fór árang-
ur og erfiði sneri að matvælum og
máltíðum. „Við komumst meðal
annars að því að besta leiðin til
að fylgja reglunum var að sleppa
með öllu aðalkvöldverðinum og
hafa í staðinn snemmbúna létta
kvöldmáltíð eða eftirmiðdagste.
Við njótum þeirrar máltíðar stór-
kostlega. Í morgunverð höfðum
við meginlandsmorgunverð með
hafragraut með marmelaðislettu
í. Aðeins á sunnudögum leyfð-
um við okkar að rifja upp kynnin
við síld eða egg og flesk,“ sagði um
neysluvenjurnar.
Reyndar hafði fréttaritarinn á
orði að þjónustufólkið hefði vakið
upp nokkra furðu, en eiginkonan
hafði ekki gefið því nein sérstök
fyrirmæli. „Í nokkra mánuði eftir
að við höfðum hætt að neyta kjöts,
eggja eða fiskmetis í morgunmat,
hélt það áfram (því matseljan fyr-
irskipar sem henni hugnast) að
fá sér sama morgunverð og ávallt
áður.“ Reyndar lét matseljan af
þessum sið fljótlega eftir að hún sá
þennan háa kostnaðarlið í heimil-
ishaldinu.
Aðgerðirnar báru árangur og
kostnaðurinn við heimilishaldið
hélst óbreyttur þrátt fyrir hækk-
andi verðlag.
Batnandi manni er best að lifa
Laun fréttaritarans voru lækkuð
um 25% á fyrstu mánuðum styrj-
aldarinnar og um frekari 12% í
eitthvað lengri tíma, en þegar
hann skrifaði grein sína voru laun-
in orðin þau sömu og fyrir stríð.
„Þrátt fyrir launalækkunina,
þrátt fyrir hækkandi verðlag á
öllum vörum og þrátt fyrir hærri
skatta höfum við aldrei nokkru
sinni í okkar hjónabandi lifað svo
vel innan ramma tekna okkar. Og
það undarlega er að engin óþæg-
indi hafa komið til og fjölskyldan
hefur aldrei haft það jafn gott.“
Samkvæmt frásögninni höfðu
hjónin tileinkað sér nýja hugsun
og nýjan lífsstíl. „Við efumst nú
um hvort við eigum að taka upp
íburðarmiklar síðkvöldsmáltíðir
og tilhugsunin um að bjóða á ný til
vikulegra kvöldverða er hreinlega
fráhrindandi. Hinar sífellt tíðari
gönguferðir okkar eru heilsusam-
legri en golfiðkun, sem ég hef hætt.
En best af öllu er að hafa áskotn-
ast ákveðin kennd um eigið sjálf-
stæði.“
KoLBEinn þorstEinsson
blaðamaður skrifar: kolbeinn@dv.is
sparnaðarBoðorðin tíu
1. Þjónar verða að taka á sig 25%
launalækkun.
2. engir gestir koma til dvalar.
3. Hversdagslegar skemmtanir;
engar leikhúsferðir, engar
lautarferðir sem kosta meira en 2
skildinga og sex pens á mann,
engir leigubílar og eingöngu
ferðast á þriðja farrými.
4. engin neysla víns eða sterkra
drykkja, engir vindlar.
5. Hvorugt okkar má kaupa eina
nýja flík í að minnsta kosti ár.
6. engin dagblöð, nema the times
og aðeins eitt kvennablað á viku.
7. ef golf er leikið skal sleppa
kylfusveinum, og eingöngu leika
á velli sem næst liggur heimilinu.
8. engar jóla-, afmælis- eða
brúðkaupsgjafir.
9. stíft aðhald í matarinnkaupum;
engar súpur, engir forréttir, ekkert
sælgæti eða ávextir nema sem
nauðsynlegt er vegna heilsu
sonarins, kjöt samkvæmt
skömmtunarseðlum, einfaldir
búðingar og einfalt fæði.
10. stíft aðhald hvað varðar kol, gas
og rafljós.
Og ánægjan af vínneyslubanninu var í formi
ferða niður í kjallarann til að sjá allan fjöldann af
óopnuðum vínflöskum sem fengið höfðu sjald-
gæft tækifæri til að eldast um eitt og hálft ár.
Hafragrautur neysla hafragrauts
var stór þáttur í sparnaði
fréttaritara the times 1914.
Vínkjallari fréttaritarinn fékk umbun
fyrir vínneyslubannið með því að fara
í kjallarann og sjá fjölda þeirra vína
sem fengið höfðu að eldast.