Lögmannablaðið - 01.03.2011, Blaðsíða 27

lögmannablaðið tbl 01/11 27
Aðsent efni
Efta dómstólsins. Héraðsdómur
reykjavíkur féllst á álitsöflunina 17.
febrúar 2010 en úrskurðurinn var kærður
til Hæstaréttar sem kvað upp dóm nr.
132/2010 um að leita ráðgefandi álits
Efta dómstólsins á eftirfarandi:
1. Samræmist það ákvæðum
tilskipunar ráðsins nr. 89/391/EBE
frá 12. júní 1989 um lögleiðingu
ráðstafana er stuðla að bættu öryggi
og heilsu starfsmanna á vinnustöðum
og ákvæðum tilskipunar ráðsins nr.
92/57/EBE frá 24. júní 1992 um
framkvæmd lágmarkskrafna um öryggi
og hollustuhætti á bráðabirgða- eða
færanlegum byggingarsvæðum (áttundu
sértilskipunar í skilningi 1. mgr. 16.
gr. tilskipunar nr. 89/391/EBE) að
starfsmanni sé sjálfum vegna eigin sakar
gert að bera ábyrgð á tjóni, sem hann
verður fyrir vegna vinnuslyss, þegar fyrir
liggur að vinnuveitandi hefur ekki að
eigin frumkvæði fylgt reglum um öryggi
og aðbúnað á vinnustað?
2. Ef svarið við framangreindri
spurningu er neikvætt, er íslenska ríkið
þá skaðabótaskylt gagnvart starfsmanni,
sem hefur orðið fyrir vinnuslysi og verið
látinn í ósamræmi við ofangreindar
tilskipanir bera tjón sitt sjálfur í heild
eða að hluta vegna eigin sakar, á þeirri
forsendu að ríkið hafi ekki staðið réttilega
að innleiðingu þessara tilskipana í
íslenskan rétt?
Hæstiréttur breytti þar með verulega
þeim spurningum sem héraðsdómarinn
hafði úrskurðað að lagðar yrðu fyrir
Efta dómstólinn. Eftirfarandi forsendur
Hæstaréttar í dómi sínum um álitsöflunina
23. mars 2010 eru athyglisverðar:
„Varnaraðili telur sóknaraðila
bera skaðabótaskyldu gagnvart sér af
þessum sökum með því að úrslit fyrra
dómsmálsins hefðu orðið á annan veg ef
sóknaraðili hefði réttilega sinnt þessum
skyldum. Fallist verður á með varnaraðila
að efni séu til að leita ráðgefandi álits
EFTA-dómstólsins um þau grunnatriði,
sem þessi málatilbúnaður hans hvílir
á, enda var þeim ekki ráðið til lykta
með fyrrnefndum dómi Hæstaréttar 20.
desember 2005. Að því verður á hinn
bóginn að gæta að í málatilbúnaði
varnaraðila er auk þessa öðrum þræði
byggt á þeirri skoðun hans að niðurstaða
fyrra dómsmálsins kunni að hafa ráðist
af því að „Hæstiréttur hafi fyrir mistök
túlkað íslenskan rétt í andstöðu við
tilskipanir Evrópusambandsins“, sem
reyndar verður ekki séð að varnaraðili
hafi á nokkru stigi borið fyrir sig í því
máli, en að hugleiðingum af þeim toga
geta spurningar, sem lagðar verða fyrir
EFTA-dómstólinn, ekki lotið.“
Sú spurning vaknar í fyrsta lagi
hvernig Þór hefði átt að bera það
fyrir sig í málinu gegn Ístaki hf. að
Hæstiréttur hafi fyrir mistök túlkað
íslenskan rétt í andstöðu við tilskipanir
Evrópusambandsins. Í öðru lagi er það
athyglisvert að Hæstiréttur virðist ekki
vilja fá álit Efta dómstólsins á því hvort
Hæstiréttur hafi fyrir mistök túlkað
íslenskan rétt í andstöðu við tilskipanir
Evrópusambandsins.
svör efta dómstólsins
málið var flutt fyrir Efta dómstólnum 6.
október 2010. undirritaður flutti málið
f.h. Þórs, en auk aðila málsins tóku
Eftirlitsstofnun Efta, framkvæmdastjórn
Evrópusambandsins og norska ríkið þátt
í munnlegum flutningi málsins. Belgíska
ríkið skilaði skriflegri greinargerð til
Efta dómstólsins en tók ekki þátt
í munnlegum flutningi málsins. Þeir
sem tóku þátt í málinu skiptust í
stórum dráttum í tvennt í afstöðu sinni
til álitaefnisins; framkvæmdastjórn
Evrópusambandsins og belgíska ríkið
tóku að verulegu leyti undir málflutning
Þórs en Eftirlitsstofnun Efta og norska
ríkið tóku að mestu undir málflutning
íslenska ríkisins.
Svör Efta dómstólsins til Héraðsdóms
reykjavíkur voru eftirfarandi:
1. Einungis í undantekningartil-
vikum samræmist það tilskipun ráðsins
nr. 89/391/EBE frá 12. júní 1989 um
lögleiðingu ráðstafana er stuðla að
bættu öryggi og heilsu starfsmanna
á vinnustöðum og tilskipun ráðsins
nr. 92/57/EBE frá 24. júní 1992 um
framkvæmd lágmarkskrafna um
öryggi og hollustuhætti á bráðabirgða-
eða færanlegum byggingarsvæðum
(áttundu sértilskipunar í skilningi 1.
mgr. 16. gr. tilskipunar nr. 89/391/EBE),
túlkuðum ljósi 3. gr. EES samningsins,
að gera starfsmann ábyrgan fyrir öllu
eða meginhluta tjóns sem hann hefur
beðið vegna vinnuslyss á grundvelli
skaðabótareglna landsréttar um eigin
sök, þegar fyrir liggur að vinnuveitandi
hefur ekki að eigin frumkvæði farið að
reglum um öryggi og heilsu á vinnustað.
Meðal undantekningartilvika má nefna
þegar starfsmaður hefur sjálfur valdið
slysi af ásetningi eða stórfelldu gáleysi.
Jafnvel í slíkum tilvikum myndi alger
höfnun skaðabóta þó eigi síður vera
úr hófi íþyngjandi og ekki í samræmi
við tilskipanirnar, nema svo sérstaklega
hátti til að starfsmaður hafi átt talsvert
meiri sök á slysi en vinnuveitandi.
2. EES-ríki getur borið skaða bóta-
ábyrgð vegna brota á þeirri reglu um
eigin sök sem felst í tilskipunum 89/391
og 92/57, túlkuðum í ljósi 3. gr. EES-
samningsins. Sú skaðabótaábyrgð er háð
því að brotið teljist nægilega alvarlegt.
Það er í verkahring landsdómstólsins
að skera úr um hvort þessu skilyrði sé
fullnægt í því máli sem hann hefur til
umfjöllunar, í samræmi við viðurkennda
dómaframkvæmd um skaðabótaábyrgð
ríkja vegna brota á EES-reglum.
til glöggvunar hljóðar 3. gr. EES
samningsins svo: „Skýra skal lög og
reglur, að svo miklu leyti sem við á, til
samræmis við EES-samninginn og þær
reglur sem á honum byggja.“
málið er enn ódæmt í héraði en
aðalmeðferð hefur verið ákveðin 17.
mars 2011. Í næsta tölublaði Lög-
mannablaðsins mun ég leitast við að
rökstyðja að verði áliti Efta dómstólsins
fylgt af íslenskum dómstólum sé í raun
og veru ekkert eftir í málinu en að
ákveða hversu mikil eigin sök Þórs sé.
Ég mun þá jafnframt fjalla um hvaða
áhrif álitið hefur á íslenskan rétt og
hvaða ályktanir er almennt hægt að
draga af álitinu.
stefÁn Geir Þórisson Hrl.