Öldrun - 01.02.2003, Blaðsíða 12

12 ÖLDRUN – 21. ÁRG. 1. TBL. 2003
Fyrstu fimm félagsliðarnir útskrifast frá
Námsflokkum Reykjavíkur.
einnig ætluð starfsfólki á öldrunarstofn-
unum. Heilabilunareining LSH Landa-
koti hefur í nokkur ár staðið fyrir nám-
skeiðum um heilabilun og hefur meðal
annars reynt sérstaklega að höfða til
starfsfólks heimaþjónustu. Sú kennslu-
aðferð er kannski ekki sú heppilegasta
þar sem í hvert skipti mæta um og yfir
100 manns. Flestar kenningar um nám
fyrir fólk með bæði starfsreynslu og lífs-
reynslu ganga út á það að hafa nemand-
ann í brennidepli og að kennarinn er
ekki sérfræðingurinn heldur geta nem-
endurnir sjálfir miðlað heilmiklu af sinni
reynslu í kennslustundum. Kennslan á
því að gefa nemendunum færi á að nýta
reynslu sína, gera lausnarmiðaðar æfing-
ar og læra út frá raunverulegum dæm-
um. Einnig þarf andrúmsloftið að vera
afslappað og efnið spennandi (Guariglia,
1996; Innes, 2000). Kennsla um heila-
bilun þyrfti því helst að fara fram í litlum hópum þar
sem þátttakendur eru einungis starfsfólk heimaþjón-
ustu og deila því sama reynsluheimi. Skapa þarf
þannig andrúmsloft að nemendurnir séu óhræddir við
að spyrja og segja frá reynslu sinni. Þá þarf að beita
mismunandi kennsluaðferðum og notast við dæmi úr
raunveruleikanum.
Víða erlendis, þar sem sérstakt átak hefur verið
gert í heimaþjónustu fyrir fólk með heilabilun, hefur
komið í ljós að meiri þekking starfsfólks á heilabilun
veldur því að algeng vandamál verða sjaldgæfari auk
þess sem starfsfólkið öðlast meira sjálfsöryggi og
hefur meiri ánægju af starfinu. Fræðsla um heilabilun
ásamt umbun í formi kauphækkunar getur auk þess
minnkað tíðni mannaskipta í heimaþjónustunni sem
einkum er áberandi á heimilum sjúklinga með mikla
andlega og/eða líkamlega skerðingu (Gang, 1995;
Hjorth-Hansen, 1997). Það væri því mjög þarft að slík
fræðsla yrði aukin hér á landi. Það mætti til dæmis
hugsa sér hana sem hluta af námsefni félagsliðabraut-
arinnar í Borgarholtsskóla, kannski hálfur til heill
dagur, og síðan gæfist nemendum kostur á fjögurra
mánaða starfsþjálfun í dagvistun fyrir heilabilaða eða á
sjúkradeildum fyrir slíka sjúklinga. Einnig væri æski-
legt að fræðsla um heilabilun fengi meira vægi hjá
Námsflokkunum, einkum um félagslega þætti, eins og
um samskipti og örvun varðandi athafnir daglegs lífs.
Eftir að ritgerðin, sem byggir á þessari rannsókn,
kom út hafði Guðrún Halldórsdóttir, skólastjóri Náms-
flokka Reykjavíkur, samband við mig og bað mig að
kenna samskipti og umönnun sjúklinga með heila-
bilun, bæði í grunnnáminu og í nýju námi fyrir fyrstu
tilvonandi félagsliðana. Það var mér bæði ljúft og skylt
að verða við því. Þann 18. desember síðastliðinn
útskrifuðust fyrstu fimm félagsliðarnir frá Námsflokk-
unum (sjá mynd) eftir mikla baráttu Guðrúnar og stétt-
arfélagsins Eflingar fyrir því að starfsreynsla fólks
ásamt grunnnáminu yrði metin að verðleikum upp í
félagsliðanámið. Fimmmenningarnir höfðu þá fengið
10 kennslustunda fræðslu um heilabilun, samskipti,
umönnun, samvinnu við aðstandendur og fleira. Við
hátíðlega útskriftarathöfn afhenti skólastjórinn félags-
liðunum ritgerðina sem útskriftargjöf og Þórunn
Sveinbjörnsdóttir, formaður Eflingar, færði þeim veg-
lega blómvendi.
Næsta rannsóknarspurning gekk út á að fá fram
lýsingar starfsfólksins á því hvernig því líður við störf
sín heima hjá skjólstæðingum með heilabilun. Í ljós
kom að það getur verið erfitt að starfa á slíkum heim-
ilum vegna þeirra einkenna sem fylgja sjúkdómnum
eins og tortryggni, ranghugmyndir, verkstol, skert
minni og fleiri. Mikill dagamunur getur verið á sjúk-
lingum þannig að þeir eru mjög viðræðugóðir einn
daginn en ómögulegir þann næsta. Þeir gera jafnan ráð
fyrir að vera í forsvari á eigin heimili og starfsfólk þarf
því að vera á varðbergi gagnvart því sem sjúklingurinn
segir og gerir. Bandarísk rannsókn leiddi í ljós að góð
heimaþjónusta einkennist meðal annars af því að
starfsmenn leyfi skjólstæðingum að finna að þeir hafi
stjórnina og að starfsmenn sýni þeim tillitssemi, virð-
ingu og jákvætt viðmót þó aðstæður geti verið erfiðar
(Piercy og Wooley, 1999). Þetta á ekki síst við um skjól-
stæðinga með heilabilun.
Það starfsfólk heimaþjónustu sem rætt var við í
þessari rannsókn var allt komið um og yfir miðjan
aldur og hafði því bæði talsverða starfsreynslu og lífs-
reynslu. Öll höfðu þau einnig sótt þá fræðslu sem stétt-
arfélagið bauð upp á hjá Námsflokkunum. Þau leystu
ýmis vandamál sem komu upp í samskiptum þeirra við
heilabilaða skjólstæðinga á afar nærfærinn hátt eftir
eigin hyggjuviti. Sum þeirra höfðu reynslu af um-
önnun fjölskyldumeðlims með heilabilun. Þau mynd-