STARA - 01.09.2015, Blaðsíða 9

S
T
A
R
A

n
o
.4
2
.T
B
L
2
0
15
9
Tíu dögum eftir opnun úrskurðuðu feneysk yfir-
völd að sýningarskálanum skyldi lokað og þar
með aðgengi almennings að verkinu. Íslenskir
aðstandendur sýningarinnar gagnrýndu forsen-
dur lokunarinnar og hafa síðan þá freistað þess á
marga vegu að fá úrskurðinum hnekkt svo hægt
sé að opna sýninguna á ný.
Verk Büchels í Feneyjum er einfalt og blátt áfram
að gerð. Það byggir á nútímahefð umbreytingar
þar sem ókunnugum þáttum er skeytt saman við
kunnuglega til að ná fram áhrifum. Hér eru það
smáatriðin sem skipta máli. Listamaðurinn hefur
kynnt sér vel skipulag moska á Vesturlöndum og
fylgir því út í ystu æsar. Moskan verður því sann-
færandi inngrip í hús sem er greinilega byggt sem
kirkja: hér er til staðar bænateppið sem vísar til
Mekka; hér er aðstaða til að lauga fætur og hend-
ur fyrir tilbeiðslu; hér er skrifstofa kennimanns
safnaðarins; hér er stór og björt ljósakróna með
fagurlega blásnum glerkúplum; hér er aðstaða
fyrir trúarlega menntun; hér eru sölubásar með
trúarlegum og menningarlegum varningi. Það er
meira að segja mynd af Ólafi Ragnari Grímssyni
forseta í hlutverki þjóðhöfðingjans, fulltrúa þess
veraldlega afls sem moskan tilheyrir. Innsetning-
in er faglega unnin og sannfærandi. Hún er í
nokkuð áhugaverðri mótstöðu við sýningar-
staðinn sjálfan sem endurspeglar kristilegt sam-
hengi Feneyja. Útfærslan er góð og gefur verkinu
nokkuð gildi. Það fellur vel að þeirri listhefð sem
það samsamar sig.
Íslömsk menning og Feneyjatvíæringurinn
Á undanförnum árum hafa komið fram nokkur
dæmi á Feneyjatvíæringnum þar sem aðstandendur
sýningarskála, skipuleggjendur sýninga eða yfir-
völd hafa verið sökuð um að skerða tjáningar-
frelsi listamanna og ritskoða verk þeirra. Það er
athyglisvert að í þessum tilvikum hefur innihald
verkanna tengst menningu múslima eða araba að
meira eða minna leyti. Þessi dæmi eru afar fjöl-
breytt og gagnast til að varpa nokkru ljósi á hvað
gæti legið að baki lokun íslenska skálans.
Þýski listamaðurinn Gregor Schneider var beðinn
um að taka þátt í aðalsýningu tvíæringsins árið
2005. Tillaga hans um framlag var rýmisverk sem
til stóð að setja upp á miðju Markúsartorginu í
Feneyjum. Verkið átti að vera teningur úr svörtu
klæði sem þekti álgrind. Stærð teningsins hefði
orðið 13 metrar á kant, eða gróflega sú sama
og teningsins heilaga í Mekka, Ka’aba, eitt helsta
trúartákn íslamskra pílagríma í borginni. Að
sögn Schneiders gáfu yfirvöld í Feneyjum ekki
upp ástæðu fyrir því að umsókn um uppsetn-
ingu verksins var hafnað. Ummæli aðstandenda
tvíæringsins og borgaryfirvalda um ástæður-
nar voru mjög misvísandi. Davide Croff, forseti
tvíæringsins, sagði upphaflega að borgaryfirvöld
hefðu hafnað verkinu af öryggisástæðum. Síðar
viðurkenndi hann í bréfi til Schneiders að það
hefði verið pólítísk ákvörðun. Alessandra San-
terini, talsmaður tvíæringsins á þessum tíma,
sagði opinberlega að tvær ástæður hefðu legið að
baki höfnuninni: annarsvegar að það hefði rofið
sjónlínur á torginu á óásættanlegan hátt, hinsvegar
að yfirvöld teldu að það gæti móðgað samfélag
múslima í borginni. Innsetning Schneiders komst
aldrei á framleiðslustig.
Árið 2008 gerði palestínska listakonan Emily
Jacir tillögu að verki fyrir fyrsta palestínska
skálann í Feneyjum. Verkið átti að felast í því
að búa til skilti þar sem nöfn allra bátastöðva á
leið 1 í almenningsbáta-samgöngukerfi Feneyja
væru skrifuð með arabísku letri við hlið hinnar
ítölsku áletrunar. Samgönguyfirvöld í Feyneyjum
samþykktu uppsetningu verksins, sýndu því
mikinn áhuga og buðust til að taka þátt í kost-
naði við uppsetningu þess. Aðstandendur skálans
höfðu einnig tryggt sér formlegan stuðning
borgaryfirvalda við uppsetninguna. Verkið var
komið á framleiðslustig þremur mánuðum fyrir
opnun tvíæringsins þegar borgaryfirvöld drógu
skyndilega samþykki sitt til baka. Á meðal óform-
legra skýringa sem yfirvöld gáfu var að hætt hefði
verið við af öryggisástæðum eftir að átök höfðu
hafist á ný í Palestínu.
Atburðir í tengslum við verk asersku listakonun-
nar Aidan Salakhovu árið 2011 voru nokkuð
drama-tískir, en ákvörðun um að sýna ekki tvær
marmara-höggmyndir eftir hana var tekin rétt
fyrir opnun skála Aserbaísjans. Á opnuninni var
því breitt yfir verkin þannig að þau sæjust ekki.
Þau voru síðan fjarlægð strax að henni lokinni.