STARA - 01.09.2015, Blaðsíða 10

S
T
A
R
A

n
o
.4
2
.T
B
L
2
0
15
10
Verk Salakhovu tengdust íslamstrú og -siðum á
mismunandi máta. Annað verkið var höggmynd sem
sýndi konu hulda blæju. Hitt var eftirmynd Ka’aba
í Mekka sem komið var fyrir í ramma sem var að
formi til eins og kvensköp. Ákvörðun um að hylja
verkin og fjarlægja var tekin af fulltrúum Menningar-
ráðuneytis Aserbaísjans. Ástæðan var að þau væru
„umdeild og sköðuðu heiður landsins“. Sýningar-
stjórarnir, aserski listfræðingurinn Chingiz Far-
zaliev og Beral Madra frá Tyrklandi, mótmæltu
ákvörðuninni harkalega. Þau tóku síðar fram að
þau hefðu hvorki fengið stuðning við mótmæli sín
frá aðstandendum tvíæringsins né frá samtökum
listfræðinga og sýningarstjóra. Sá eini sem kom
opinberlega fram þeim ti l stuðnings var sýn-
ingarstjóri ítalska skálans á tvíæringnum, Vittorio
Sgarbi. Madra hélt því fram í kjölfar sýningarinnar
að skerðing tjáningarfrelsis væri sífellt að verða
viðameiri og algengari á vettvangi myndlistar.
Enski listamaðurinn Jeremy Dellers setti upp viða-
mikla innsetningu í breska skálanum á síðasta
tvíæring, árið 2013. Í aðdraganda sýningarinnar
var hann beðinn að sleppa því að setja upp hluta
verksins,veggspjöld og fána sem ritað var á „Prince
Harry kills me“, eða „Harry prins drepur mig“.
Þessi hluti verksins var bein vísun í veiðar breska
prinsins á villtum fuglum á búgarði sínum í Eng-
landi. Óbeint vísaði það einnig í þátttöku Harrys í
stríðinu í Afganistan. Yfirvöld töldu að skilaboðin
gætu misskilist og ógnað öryggi breskra hermanna
sem þá voru í Afganistan og víðar. Deller ákvað
eftir samninga við yfirvöld að breyta verkinu og
skildi því fánann og veggspjöldin eftir heima í
Englandi. Hann lýsti því síðar yfir að verkið hefði
orðið betra og skýrara eftir þá ákvörðun.
Moskan og viðbrögð við henni
Þessi dæmi frá síðastliðnum áratug, þar sem
pólítískar forsendur hafa haft áhrif á hvort og
hvernig listaverk hafa verið sýnd á Feneyja-
tvíæringnum, sýna að atburðarásin í kringum
uppsetningu íslenska verksins og lokun skálans er
ekkert einsdæmi. Í ljósi þess verður að telja það
visst afrek að það skyldi takast að ljúka verkinu
Moska og sýna það, þótt það hafi ekki varað nema í
tíu daga. Verkið hafði verið umdeilt á undirbúnings-
tíma sýningarinnar og greinilegt var að viðfangs-
efnið vakti tortryggni feneyskra yfirvalda. Full-
trúar kaþólsku kirkjunnar mótmæltu því einnig
fyrir opnun skálans að búin væri til moska í fyrr-
um kirkju, þótt búið væri að afhelga hana. Full-
trúar hægrisinnaðra hópa á Feneyjasvæðinu tóku
undir þetta og gagnrýndu forsendur verkefnisins
sem þeim fannst gera of mikið úr vandamálum
múslima á svæðinu. Róttæk öfl á vinstri vængnum
gagnrýndu á móti trúarlegar áherslur verksins.
Verkið hafði hinsvegar verið unnið í nánu sam-
starfi við trúarsamfélag múslima á svæðinu sem
studdi framtakið og taldi að verið væri að vekja
athygli á stöðu trúaðra múslima í Feneyjum og
baráttu þeirra fyrir því að eignast tilbeiðslustað.
Eftir opnun skálans vakti verkið þó nokkra athygli.
Hún var yfirleitt jákvæð. Einhverjir gagnrýnendur
voru þó með efasemdir um framtakið í heild, eins
og Hrag Vartanian, sem rekur gagnrýna (og oft
neikvæða) listmiðilinn Hyperallergic. Hann taldi
verkið óþarfa inngrip í samfélag þar sem álitamál
um stöðu múslima væru ekki sérlega mikið í um-
ræðunni. Vartanian taldi einnig að ef til vill væri
svissneskur listamaður búsettur á Íslandi ekki í
stöðu til að vera með inngrip í feneyska samfélags-
umræðu, sér í lagi þar sem fordómar tengdir íslam
væru bæði áberandi og óleystir heimavið á Íslandi.
Anna Somers Cocks hjá The Arts Newspaper hélt
því fram að verkið hefði í reynd skapað vonbrigði
og gagnstæð viðbrögð í stað þess að skapa um-
ræður og auka skilning. Gagnrýni S.a.L.E.-Docks,
sem er hópur róttækra feneyskra listamanna, var
nokkuð á sama veg. Að þeirra mati koma áherslur
verksins — að draga fram togstreitu íslams og
kaþólsku á Feneyjasvæðinu — ekki til með að hafa
nein áhrif á stóru vandamálin eins og flókna stöðu
Kúrda í baráttunni í Írak, Sýrlandi og Tyrklandi,
eða efnahagslega mismunun í heimi sem er stjórn-
að af forsendum auðvalds. Þeir telja moskuna ná
að tæpa á áhugaverðri umræðu en ekki nema fleyta
yfirborðið þegar kemur að mikilvægari hlutum.
Tíu dögum eftir að sýningin opnaði brugðust
feneysk yfirvöld loks við og ákváðu að loka henni.
Ástæðurnar sem gefnar voru upp voru að mestu
leyti formlegar; annarsvegar að leyfi hefði verið
veitt til þess að setja upp listsýningu í rýminu en
að það skorti leyfi fyrir að reka þar trúarstarf;
hinsvegar að ítrekað hefðu athafnir í húsinu brotið