Són - 01.01.2013, Side 91

lAnd, ÞjÓð og tungA 89
2. Listin er á heildina litið alþjóðleg, þó að hún sé sett saman úr
mörgum þjóðlegum þáttum, og list einnar þjóðar getur og á að
hafa áhrif á list annarra þjóða.
3. Ítölsk listform bera af öllum þeim formum sem listin hefur tekið
á sig í tímans rás, og því geta ítölsk form orðið fyrirmynd að
list þeirra þjóða sem hafa ekki náð eins langt á listabrautinni og
Ítalirnir.
(Cooper 1981:43; sjá einnig Dović 2010:100 og Juvan 2004.)
Prešeren orti fjölmargar sonnettur á þjóðtungu sinni og sýndi þannig
fram á að á slóvensku mætti yrkja formfögur kvæði sem stæðu ítölsku
fyrir myndunum ekki að baki. Í sonnettunum upphóf hann sögu þjóðar
sinnar og ást sína til ungrar konu, rétt eins og ítölsku skáldin Dante og
Petrarca höfðu gert. Með þessu móti stuðlaði Prešeren að þjóð legum
bók menntum á móðurmálinu og framfylgdi þeirri menningar stefnu sem
hér var lýst. Eitt frægasta verk hans er svokallaður sonnettusveigur
(Sonetni venec) sem birtist árið 1834. Sonnetturnar, 15 að tölu, eru
samofnar og ortar samkvæmt ströngum brag fræði við miðum og ákveð-
inni fagur fræði að hætti ítalska skólans (Prešeren 2001:80–109). Með
þessum og öðrum kvæðum sínum mótaði Prešeren ákveðið tungu tak
og bók mennta smekk sem reyndist mjög áhrifaríkt. Jónas er oft talinn
ein stakur ný sköpunar maður íslenskrar tungu (Guðrún Kvaran 2011) en
það á ekki síður við um samband Prešerens við slóvenskuna sem var lítt
þróað bók mennta mál fyrir hans daga. Honum er eignaður heiðurinn af
því að hafa gert hana að nú tíma legu skáld skapar máli. Það er því ýmislegt
sem fylgir með í kaupunum þegar menn flytja sonnettu hefðina inn í
landið af slíkri list og þá ekki aðeins brag form heldur einnig mál snið,
stíl brögð og almennt viðhorf til tungu málsins. Auk þess er gengið út frá
því að list ræn fram setning á móður málinu bjóði upp á svo mikla sam-
þjöppun merk ingar að stakt kvæði geti falið í sér drauma og þrár heillar
þjóðar. Eins og ráða má af þessu voru vænt ing arnar til þjóð skáld anna
slíkar að þau þurftu einna helst að vera spá mann lega vaxin og hreinir
snill ingar ef vel átti að vera, enda var hlut verk þeirra oft byggt á þeirri
róman tísku hugmynd að í heiminum væru til menn sem hefðu sér staka
náðar gáfu og væru sann kölluð séní.
Kenningar þýskra hugsuða, eins og Friedrichs Schlegel, um snilldar leg
þjóð skáld og um mikil vægi þjóðar bók mennta höfðu líka áhrif í Dan mörku
og á Ís landi. Ein hverja helstu fram setningu slíkra hugmynda í skrif um
Ís lendings er að finna í riti Gríms Thomsens Om den nyfranske Poesi