Són - 01.01.2013, Page 93

lAnd, ÞjÓð og tungA 91
alberts thorvald sens og til herra páls gaimard og ávarpaði landið
og þjóð ina að þjóðskálda sið í kvæðum á borð við Ísland! farsælda-
frón. Margt í ljóðum Jónasar minnir á menningarstefnu af því tagi sem
áður er lýst. Hann orti sonnettur, tersínur og oktövur, þó að tilraunir
hans til þess að hefja íslenskan skáldskap í hæðir ítalskra endur reisnar-
verka séu mun minni í sniðum en hjá Prešeren. Sonnettur Prešerens
voru 46 talsins en sonnettur Jónasar aðeins þrjár. Það er þó kannski ekki
fjöld inn sem ræður úr slitum. Stundum þarf ekki nema eina sonnettu
til að skilgreina hið þjóðlega og greiða klassískum viðmiðum leið inn í
þjóðar bók menntirnar. Sonnettan ég bið að heilsa segir allt sem segja
þarf, enda fellur þar í eina heild form, mál og náttúra. Þau eru ófá kvæðin
sem ort hafa verið með hliðsjón af þessari sonnettu Jónasar og hún hefur
því reynst áhrifarík í íslenskri bók mennta sögu (Sveinn Yngvi Egilsson
1999:354–359).
En Jónas sótti í raun ekki síður í fyrirmyndir norrænnar klass-
íkur en ítalskrar, enda má segja að íslenskar miðalda bókmenntir
hafi þá verið komnar á þann stall erlendis að þær þóttu merki legar í
heimsmenningunni. Þegar Jónas yrkir í anda eddu kvæða, sem hann
gerði oft (Sveinn Yngvi Egilsson 1999:52–70 og 315–328), beitir hann
sömu að ferðum og Prešeren, þó að fagur fræði legu viðmiðin séu ekki
ítölsk endur reisnar verk heldur norræn ljóðagerð miðalda. Þegar Jónas
yrkir undir forn yrðis lagi eða ljóða hætti sýnir hann að íslenska sam tímans
á tilkall til þess að teljast mál meðal mála og stenst saman burð við það
sem mið alda menn ortu á máli síns tíma. Að því leyti hafa eddu hættir
svipaða stöðu og ítalskir endur reisnar hættir – þeir eru fagur fræði legt og
sögu legt viðmið eða mæli kvarði fyrir nú tíma skáld skap og tungu tak. Hið
sama má segja um forn klassísk brag form eins og elegískan hátt, sem
Jónas notaði í kvæði sínu Ísland! far sælda frón. Kvæðið birtist í Fjölni
1835 og þar dró skáldið í fyrsta sinn upp þá glæsi mynd af ís lenskri forn-
öld sem áber andi varð í sjálf stæðis barátt unni og beitti þessum sögu fræga
hætti til að lyfta mynd lands ins. En kvæð inu var þó ekki alltaf tekið
þann ig heima á Íslandi, að minnsta kosti ekki í Sunnan póstinum 1836,
þar sem það var kallað „Graf skrift yfir Jsland“ (Sveinn Yngvi Egilsson
1999:38). Ástæð an var efl aust sú að hefð var fyrir því að nota eleg ískan
hátt í harm ljóðum og því mátti skilja kvæðið svo að Jónas væri þar að
trega það sem væri að eilífu horfið, þó að lík lega hafi hann frekar ætlað
að hvetja þjóð ina til dáða með því að halda mynd for tíðar inn ar að henni.
Við brögð Sunnan póstsins sýna hve gildis hlaðin og pólitísk brag formin
sjálf geta orðið í sögu legu sam hengi sínu. En notk un Jónas ar á elegískum