Són - 01.01.2013, Side 129

Atli Harðarson
Um rímnakveðskap Krítverja
Í kringum árið 1200 náðu ríki Ítalíu skaga undir sig hluta þeirra landa
þar sem töluð var grísk tunga. Land vinning arnir héldu áfram næstu aldir
og af þeim er flókin saga. Hér læt ég duga að nefna að Fen eying ar réðu
yfir Krít frá því skömmu eftir 1200, allt til ársins 1669 þegar Tyrkir unnu
eyjuna af þeim.
Yfir ráð í grísku mælandi löndum juku kynni af grískri tungu meðal
þjóða vestan við Adría hafið og þar með þekk ingu þeirra á fornum
menntum sem þegnar Mikla garðs keisara varð veittu á mið öldum. Þetta
átti sinn þátt í endur fæðingu lista og fræða sem á ítölsku kallast rinasci-
mento og endur reisn á ís lensku. Þegar saga endur reisnar innar er sögð er
oft lögð áhersla á áhrif grískra mennta manna sem fluttu til Flórens og
fleiri ítalskra borga. Þetta var þó ekki nein ein stefna. Ítalir höfðu líka áhrif
á menn ingu Grikkja. Meðal þess sem Grikkir þáðu af þeim var enda rím
í kveð skap. Einn bragar háttur með enda rími sem mótað ist meðan Fen-
eying ar réðu yfir Krít og er vin sæll enn í dag kallast mantinaða. Fræg asta
bók mennta verk endur reisnar innar á Grikklandi er söguljóð sem heitir
Eroto kritos (Ερωτόκριτος) og er ort undir þessum hætti. Höfundur inn
hét Vitsentzos Kornaros (Βιτσέντζος Κορνάρος) og var uppi um svipað
leyti og William Shake speare á Englandi, nánar tiltekið frá 1553 til 1613
eða 1614. Hann telst með höfuð skáldum Grikkja á seinni öldum.
Kornaros fæddist austar lega á Krít, skammt frá borginni Sitia. Rit hans
um kappann Eroto kritos dregur dám af riddara sögum sem vinsælar urðu
vestar og norðar í álfunni þrjú eða fjögur hundruð árum fyrr. Kannski
var skáld skapur Kornarosar svana söngur þeirrar bók mennta greinar.
Sagan segir í stuttu máli frá hug prúðum pilti af fremur lágum stigum
sem Eroto kritos hét. Hann vingaðist við kóngs dóttur. Þau felldu hugi
saman og vildu eigast. Kóngur brást ókvæða við þegar svo lágt settur
maður bað dóttur hans og sendi Eroto kritos í út legð. Hann reyndi síðan
að gifta stúlkuna ein hverjum sem væri henni sam boðinn. Hún vildi
engum taka og setti faðir hennar hana þá í fang elsi. Liðu svo árin að
hún sat í stein in um og sveinn inn sem hún unni ól aldur sinn í fjar lægum
löndum. Þetta endaði þó vel, því þegar kóngur var eitt sinn í fremstu