Dagblaðið Vísir - DV - 14.11.2007, Blaðsíða 20

20 FIMMTUDAGUR 1. NÓVEMBER 2007
BÆKURDV
Veiðisögur
Misjafnar veiðisögur
Að kasta flugu
í straumvatn er
að tala við guð
., .. Qubbi Moi lhons
Nokknir síign
aiina skemmii-
legami aðrar n;i
alilrei llugi. I vrsi j'J j jjj.'
og fromsi bok
Ivrir veiOimcnii.
Smá svartsýni blundaði í mér um
það að eiga eftir að skemmta mér vel
yflr veiðisögunum í bókinni Að kasta
flugu í straumvatn er að tala við guð
þegar ég hóf lesturinn. Ástæðan er
einföld: ég er enginn veiðimaður.
Höfundurinn, Bubbi Morthens, hef-
ur sagt í viðtölum að hún sé líka fyr-
ir þá sem hafi aldrei veitt, og vel má
vera að það hafi verið ætlunin (þó
ekki væri nema bara fyrir vonina um
fleiri seld eintök), en mér er til efs að
ég nái þeirri tengingu við sögurnar
sem forfallinn veiðimaður er líkleg-
ur að ná.
Sögurnar eru afar misjafnar að
gæðum og er eins og þær slöppustu
raðist framar í bókina, hvort sem það
er tilviljun eða ekki. í þeim sögum er
líka að flnna setningar þar sem það er eins og gert sé ráð fyrir að lesandinn
sé vel að sér í veiðigeiranum, setningar eins og „Ég kýs að nota litlar ein-
krækjur og plasttúpur, frá tommu niður í kvartara, og auðvitað smáar flugur
..." (14) og „Ég var með Loop skotlínu númer 8..." (31), án þess að það sé út-
skýrt eitthvað frekar hvað þarna er um að ræða eða hvers vegna sögumað-
urinn kýs „auðvitað" að nota smáar flugur eða plasttúpur. Útskýringar mega
vissulega ekki koma niður á tempói söguframvindunnar en í sumum tilvik-
um væri hægt að fara einhvern milliveg. Svo er spurning hvort rétt hefði ver-
ið að hafa stuttan orðalista aftast til útskýringar á helstu tækjum, tólum og
hugtökum fýrir okkur hin fáfróðu.
Sumar sagnanna eru á hinn bóginn hin ágætasta skemmtun, sögur eins
og Gallabuxur og ljóta flugan, Arkitektinn, Sagan af risalaxinum sem eyði-
lagði brúðkaup og Baneitraðar blondínur í veiði. I fljótu bragði sýnist mér
þær sögur sem mér finnst bestar eiga það sameiginlegt að þar sé skáldagáf-
unni geflnn lausari taumurinn en í hinum, en vel má vera að mér skjátlist
þar. Textinn er á köflum flottur, en er einnig stundum á grensunni að vera
væminn. Þess má geta að eftir lestur bókarinnar fann ég hjá sjálfum mér
meiri áhuga á veiði, sem væntanlega eru meðmæli.
Eitt verð ég að nefna að lokum; heiti bókarinnar og sagnanna, þegar
undirtitlar innan sviga eru teknir með, eru allt of löng og óþjál að mínu
mati. Þar hefði grimmari ritstjórn hugsanlega komið að gagni, sem og við að
vinsa út slappari sögur bókarinnar eða betrumbæta. Eða finnst einhverjum
eftirfarandi gott nafn á smásögu: „Júnídrekarnir minningin ein (og græðgin
í hjarta mínu sem varð til þess að ég klúðraði þeim stóra)"
Kristján Hrafn Guðmundsson
Síðasta þorskastríðið
Guðmundur J. Guðmundsson
Útfærsla fiskveiðilögsögunnar í 200 milur
Átti breski flotinn
einhver svörvið
togvíroklippum
Londhelgis-
gæslunar ?
Mögnuð og
spennondi bók
um hotrömm átök,
bæði á hafi úti
og í londi.
jy
BÓKAÚTGÁFAN HÓLAR
Orðabrellur
„OnJo- og víinoaitulnfðln tr itrúírga ittrlt mtð þjðttnnl og tr dtt Einstök bók með
htr of mlkUII íþrótt f þonn ijóó moð rlfum itm öil fíólfkyláun mun fktmmta iérvfðoð Ityta. Mtð kinum oriunum: Mtotrjíott itðtf' Kart Th. BirgUson, stjómandi þittarins Orð tkulu standa i Risl. bráðsnjöllum þrautum sem fá okkur tilþess að gefa íslenskri tungu betri gaum en ella, spá og spekúlera
ORÐA- BRELLUR í merkingu orða og orðasambanda og beita hugmyndaflugi og kímni við lausn
150 nýjar 09 stórskemmtilegar orðagátur þeirra.
eftir Gunnar Kr. Sigurjónsson BÓKAÚTGÁFAN HÓLAR
1
Saga Olgu um líf
í hörðum heimi
Saga Olgu Tsékovu er ævintýri líkust. Hún var rúss-
nesk listakona sem ung að árum flúði hörmungar
byltingar og borgarastríðs heima fyrir í upphafi þriðja
áratugarins. Hún settist að í Berlín og náði fljótt að
koma undir sig fótunum í þýskum kvikmyndum og
síðar á leiksviði. Þetta var á dögum þöglu myndanna
þegar leikarar gátu hæglega orðið stjörnur á framandi
málsvæðum, eins og Greta Garbo er eitt besta dæmið
um. Olga Tsékova varð vissulega ekki stórstirni á
borð við Garbo, en hún var nógu stór samt. Hún lék
aðalhlutverk í fjölda þýskra mynda fyrir stríð og fram
undir lok þess og var í sérstöku afhaldi hjá leiðtogum
nasista, bæði Hitler og Göbbels. Eftir stríð tókst henni
að koma undir sig fótunum á ný, hún hélt áfram að
leika og rak einnig stöndugt snyrtivörufyrirtæki. Hún
varð öldruð kona, lést ekki fyrr en árið 1980, áttatíu og
þriggja ára.
I þessari bók rekur breski sagnfræðingurinn Antony
Beevor sögu Olgu Tsékovu. Heiti bókarinnar, Njósnari
í Þýskalandi Hitlers - ráðgátan um Olgu Tsékovu, er
eilítið auglýsingakennt; hafi Olga njósnað eitthvað
fyrir Rússa, hefur það varla haft mikið gildi eða skipt
sköpum fyrir líf hennar. Þó að henni væri stundum
boðið í partí hjá nasistabroddunum og til séu myndir
af henni með Hitler sjálfum hafði hún tæpast þann
aðgang að þeim að það gæti komið Rússum að miklum
notum. Engu að síður er mörgum spurningum ósvarað
um feril Olgu, eins og Beevor dregur enga dul á, einnig
varðandi síðari hluta ævi hennar sem hann fer æði
hratt yfir. Beevor er sérfróður um heimsstyrjöldina og
sögu Rússa og Þjóðverja á fyrri hluta aldarinnar og þar
liggur meginþungi frásagnarinnar.
Olga Tsékova, sem var fædd Knipper, var ekki
blóðskyld leikskáldinu fræga, Anton Tsékov. En hún
tengdist bæði fjölskyldu hans og umhverfi nánum
böndum. Föðursystir hennar, leikkonan Olga Knipper,
var eiginkona Tsékovs. Sjálf giftist Olga bróðursyni
Tsékovs, leikaranum Mikhail Tsékov, að vísu í óþökk
fjölskyldunnar. Það hjónaband stóð stutt, enda var
Mikhail frekar villtur á þessu skeiði ævinnar, þó að hann
tæki sig á síðar og endaði merkan feril sinn í Ameríku.
Samband þeirra skildi eftir sig dóttur sem Olga tók með
sér til Þýskalands og ól önn fyrir. Annað skildi það eftir
sig sem kom að góðum notum: ættarnafnið Tsékov. Það
var ekki slæmt að geta státað af tengslum við eitt frægasta
leikskáld heims og Olga notfærði sér það óspart. Hún
skirrðist ekki heldur við að skrökva því í Þýskalandi,
að hún hefði leikið í Listaleikhúsinu í Moskvu, leikhúsi
Tsékovs og Stanislavskýs, og einu frægasta leikhúsi
heims. Það gerði hún aldrei. En auðvitað þarf hún ekki
að hafa verið verri leikari fýrir það. Ég hef aldrei séð neitt
með henni; þó að hún starfaði á einu mesta blómaskeiði
þýskrar kvikmyndalistar eru ýmis önnur nöfn frá því
sem fyrr koma upp í hugann en hennar. Beevor fjallar
raunar ekki mikið um hina listrænu hlið á ferli hennar;
hann virðist til dæmis lítið sem ekkert hafa lagt sig eftir
því sem krítíkin sagði um hana. Það sem hann segir
um list Olgu hljómar allt sannfærandi, þó að dýpri
greiningartilraun hefði ekki verið illa þegin.
Samviskan virðist ekki hafa bagað Olgu tiltakanlega;
hafi hún gert það, hefur hún væntanlega haldið því fýrir
sig. Það er óneitanlega meiri mannleg reisn yfir sögu
Marlene Dietrich sem lét gylliboð nasista ekki glepja sig,
eins þótt það kostaði hana svo að segja ævilanga útlegð
frá ættlandi sínu. Samt er spurning hvort við höfum ráð
á því að dæma fólk eins og Olgu hart. Hún var einnig
údagi, að heita mátfi, og virðist snemma hafa áttað sig á
því að til að lifa af í hörðum heimi gæti hún þurft að grípa
NjósnariíÞýska-
landi nasista?
S;io;i ()lgu l'sck-
ovu t'i' a'vintvH
líkust og Becvoi'
cr ágælur
sögumaOur jio
aö stuiulum
cyöi hann
liillmikln púöi i í
samtíöarsöguna.
NjJsnítri í Þijskfilfiiiíii nnsistit?
R,iiV|iitiiH uiii l’lijn 1sik.’in
lltgefandi Bókaútgáfan Hólar
tfi ýmissa ráða. Þetta snerist ekki heldur aðeins um hana
sjálfa, heldur einnig dóttur hennar, móður og fleiri, jafnvel
fjölskylduna í Rússlandi. Bróðir Olgu, Lev, sem var þekkt
og mikilsmetið tónskáld, varð til dæmis að starfa um
áraraðir fyrir sovésku leyniþjónustuna sem mátti kallast
vel sloppið í hans tilviki, því að hann hafði barist með
hvítliðum í borgarastyrjöldinni. Þetta voru háskatímar og
fólk gat þurft að greiða hátt verð til að komast lífs af.
Antony Beevor er ágætur sögumaður, þó að
manni finnist hann stundum eyða fullmiklu púðri
í samtíðarsöguna. Áhugafólk um leikhús mun flest
þekkja allvel til sögu Tsékovs sjálfs, Stanislavskýs og
Listaleikhússins, en hér kemur áhugavert framhald á
henni frá nokkuð óvæntu sjónarhorni; sjálfum fannst
mér einna fróðlegast að kynnast betur ekkju hans,
Olgu Knipper-Tsékov, sem var kjarnakona. Það er
helst að maður þurfi að gefa sér tíma til að átta sig á
fjölskylduböndunum, en Beevor auðveldar okkur það
með því að setja þau upp í töflu framan við textann
eins og tíðkanlegt er í alvöru rússneskri skáldsögu.
Útgáfa bókarinnar leiðir raunar hugann að því hversu
sorglega sjaldgæft er að fá á íslensku ævisögurit um
merka erlenda leikhúsmenn, en það er auðvitað önnur
saga.
Þýðing Elínar Guðmundsdóttur er lipur, en of
mikið er um enskuskotið orðalag. Ég nefni aðeins
eitt dæmi af mörgum: „Lenín hafði litla þolinmæði
með trúarsetningu Lunasjarkys um öreigamenningu"
(71). Svona talar enginn á íslensku - eða það ætla
ég rétt að vona! „Lenín sýndi trúarsetningu L. lítið
umburðarlyndi", væri mun boðlegra. Sums staðar
gætir nokkurs ókunnugleika um efnið, t.d. er kyndugt
að tala um leikstjórann fræga Max Reinhardt sem
„umboðsmann", en ég get mér til að það sé þýðing á
„impressario" (99). Max Reinhardt var fýrst og fremst
listamaður, en hann var einnig öflugur leikhússtjóri;
stórveldi sem á sér fáa líka í leiklistarsögunni. Þá er
ítrekað farið rangt með nafn leikskáldsins Mikhails
Bulgakov. Ekki hefur útgáfan spandérað í nafnaskrá,
sem er svo sem skiljanlegt, en mér finnst alltaf galli á
svona bókum.
Jón Viðar Jónsson