Dagblaðið Vísir - DV - 14.04.2008, Síða 28

28 MÁNUDAGUR 14. APR(L 2008
Fókus DV
HVAÐ VEISTU?
1. Hvaða fSLENSKA HLJÓMSVEIT vann í lagakeppni (Bandarlkjunum nýverið þar sem
fimmtán þúsund lög kepptu?
2. Hvað heitir leikritið sem frumsýnt var f HAFNARFJARÐARLEIKHÚSINU um helgina?
3. Hvað heitir forsvarsmaður GRÆNA LJÓSSINS sem nú stendur fýrir kvikmyndahátíð-
inni Bíódögum?
PARTIÁOLLUM
HÆÐUM HÚSSINS
SAGA UR SfÐKAP-
ÍTALISMANUM

Hæðin byrjaði ekki vel. Fyrsti þátt-
urinn var heldur rólegur og í raun
fannst manni engu bætt við ástr-
alska útgáfu þáttarins. Hins vegar
komst þátturinn á skemmtilegt
flug strax í öðrum þætti. Um leið
og keppnisskapið kviknaði í kepp-
endum og æsingur varð meiri varð
þetta töluvert betra sjónvarpsefni.
Keppendurnir hafa líka skemmti-
lega ólíka nálgun á hvert herbergi,
þannig að fjölbreytnin fær að njóta
sín.
HÆÐIN ★★★*
Stöð 2, fimmtudaga kl. 20.20
SJÓNVARPSDÓMUR
Menn eru líka ófeimnir við að taka
áhættu sem skiptir öllu máli. Best
væri þó ef sigurvegarinn fengi að
eiga húsið sem hann hannaði, en
þegar krónan er í frjálsu falli eru
slíkir lottóvinningar kannski aðeins
of mikið. Það er enginn að deyja úr
spenningi yfir því að sjá næsta þátt,
enda er Hæðin ekki þannig sjón-
varpsefni að maður þurfi að sitja
límdur yfir því. En þannig eiga líka
svona raunveruleikaþættir að vera.
Hæðin er fyrsta flokks léttmeti, dag-
skrárlegt ígildi snakks með ídýfu,
svo það er um að gera að opna eina
jökulkalda gos og njóta með.
DóriDNA
BATNANDI
SVALBARÐI
Eftir að hafa horft á fyrsta þátt Sval-
barða á SkjáEinum fyrir rúmri ’/iku
verð ég að viðurkenna að ég hef litla
skoðun á þættinum.
Fyndinn? Jú, á köflum. Góðir við-
mælendur? Þokkalegir. Góður þátt-
ur? Hef séð þá betri.
Þrátt fyrir þessa upplifun mín af
þættinum var eitthvað sem togaði
mig að skjánum síðastliðinn föstu-
dag. Ég er forvitin að eðlisfari og er
’alltaf tilbúin til að gefa hlutunum
tækifæri.
SVALBARÐI ★★★
SkjárEinn, föstudaga kl. 21.00
SJÓNVARPSDÓMUR
Kannski var það stress sem setti
strik sitt í reikninginn þennan fyrsta
þátt því að mínu mati var ailt annað
uppi á teningnum að þessu sinni.
Leiknu atriðin voru mun betri að
mínu mati. Ég hafði gaman af því að
heyra viðtalið við Helga Seljan, sér-
staklega þar sem hann starfaði lengi
við blaðamennsku. Hann var feim-
inn og einlægur en það er ekki sá
Helgi sem við þekkjum í Kastljósinu.
Innslag samstarfsmanna hans á Rúv
fékk mig til að skella upp úr. Alltaf
gaman þegar fjölmiðlafólkið tekur
þátt í góðu gríni.
Að lokum vil ég hrósa Ágústu
Evu, er eitthvað sem þessi stelpa er
ekki góð í? Kolbrún Pálina Helgadóttir

Kapítalisminn er ægileg ófreskja, það
vitum við og höfum lengi vitað. Og
þá alveg sérstaklega „síðkapítalism-
inn" sem sumir hafa miklar áhyggj-
ur af, jafnvel mun meiri áhyggjur en
af „síðkommúnismanum" sem þeir
tala af einhverjum sökum minna
um. Kapítalisminn breytir þrælum
sínum í litlar ófreskjur, villidýr, fág-
uð á ytra borði, en undir niðri eig-
ingjörn og ófyrirleitin, gráðug og
grimm. Villidýr sem hugsa um það
eitt að græða sem mest og hafa það
sjálfbest.
í heimi þessara villidýra eru
peningar og kynlíf það sem mestu
skiptir. Peningar veita völd, kynlífið
ánægju; í raun og veru þarf maður
ekkert annað tfi að eiga góða daga.
Endalausa peninga, endalaust sex.
Sannir síðkapítalistískir nútíma-
menn hlusta ekki á gamaldags raus
um að góð tengsl við aðra menn eða
þekking á sjálfum sér séu einhver at-
riði í lífinu. Nei, nei, sannir síðkap-
ítalistar hlusta alls ekki á predikanir,
þeir hugsa um það eitt að lifa lífinu í
botn á meðan það endist.
Útkoman verður að sjálfsögðu
veröld á barmi brjálæðisins, ef ekki
veröld sem er endanlega farin yfr-
um. Fólk sem lfldst fremur geggj-
uðum vampýrum en eðlilegum
manneskjum. Fólk sem dýrkar feg-
urð yfirborðsins, af því að það er sú
fegurð ein sem selur. Og ef þú hætt-
ir að geta selt, ertu búinn að vera.
Rétt eins og Willy Loman í hinu
fræga leikriti Millers um dauða sölu-
mannsins. Það hjálpar manni eng-
inn, ef maður gerir það ekki sjálfur.
Samkeppnin er án minnstu misk-
unnar; ef þú stendur þig ekki í henni
ertu ósköp einfaldlega troðinn und-
ir. Og þú mátt bóka að öllum stend-
ur nákvæmlega á sama - á sama hátt
og þér er sjálfum sama um hina sem
troðast undir.
Hvaða tækni getur skáldið beitt tfi
að afhjúpa hið sanna eðli slíks veru-
leika? Eitt er víst: venjulegur 19. ald-
ar realismi dugir ekki tfi þess. Nei, þá
er meira vit í að leita til þjóðsögunn-
er Pygmalion lýtalæknir sem kann
að gæða „ljótt" fólk, eða kurteis-
legar orðað „óffítt" slflcri ægifeg-
urð að heimurinn fellur því tfi fóta.
En söguheimurinn stækkar og fyrr
en varir erum við, ef mér missýnist
ekki því meir, stödd í sögunni um
lærisvein galdrakarlsins, sögu sem
eins og sú um Pygmalion er komin
til okkar úr klassík Grikkja og Róm-
verja og hefur einnig gengið aft-
ur á síðari tímum; frægasta útgáfa
hennar nú er sjálfsagt sú í Fantasíu
Disneys við tónaljóð Frakkans Paul
Dukas sem aftur er byggt á kvæði
Goethes. f lokin er Narldssos sjálfur
mættur tfi leiks og ætti ekki að þurfa
að kynna sérstaklega fyrir heimi
sem snýst allur í kringum sjáifan
sig. Er ekki skrímslið hans Franken-
steins líka á sveimi þarna (með öf-
ugum formerkjum, ef svo má segja)?
Og jafhvel Oscar Wilde með Dorian
sinn Grey og málverkið af honum,
þetta göldrótta málverk sem tók á
sig hinar holdlegu afleiðingar synd-
arinnar á meðan Dorian hélt í alla
sína unaðslegu æskufegurð og gat
haldið áfram að sukka eins lengi og
hann fysti? Á einhvern hátt leiddi
andinn í verkinu þó hug minn einna
sterkast að landa Maríusar, rómant-
íska skáldinu E.T.A. Hoffmann, sem
skilið hefur eftir sig merkan slóða í
bókmenntunum, einnig óperu og
ballett.
Um sýningu Þjóðleikhússins og
leikhóps, sem nefiiir sig Véf morð-
ingjar, er sitthvað gott að segja.
Leikið er á nánast auðu sviði í sömu
leikmynd og við höfum haft tvisvar
áður fyrir augum á Smíðaverkstæð-
inu í vetur. Lýsingin er lítt eða ekki
breytileg og hörð rafmagnsbirtan á
hvítum flötum gólfs og veggja verð-
ur býsna þreytandi, eins þótt leik-
urinn standi í rétt rúman klukku-
tíma; að minnsta kosti voru mín
augu orðin svolítið þreytt. Ég efa að
verkið hefði tapað nokfoið á því þó
að leikstjóri og ljósameistari hefðu
leyft sér aðeins meiri tfibreytni. En
þetta er ákveðin ieið sem farin er og
SÁUÓTI ★★★
eftir Marius von Mayenburg
LEIKSTJÓRN: Kristín Eysteinsdóttir
LEIKMYND OG BÚNINGAR: Stigur
Steinþórsson
TÓNLIST/HLJÓÐMYND: Hallur
Inqólfsson
LEIKHÚSDÓMUR
ar, goðsagnanna, fornra ýkjusagna
og síðari tíma afkomenda þeirra,
eins og til dæmis hinnar rómantísku
hrollvekju sem kennd hefur verið
við gotíkina. Sagna sem klæða eilíf
sannindi í symbólskklæði sem end-
ast í aldir og árþúsund - einkum og
sér í lagi ef snjöll skáld hressa stöku
sinnum upp á þau. Þannig virðist
að minnsta kosti þýska leikskáldið
Marius von Mayenburg hugsa, því
að það er einmitt í þennan sjóð sem
hann leitar í leikriti sínu um Þann
ljóta sem frumsýnt var á dögunum
á Smíðaverkstæði Þjóðleikhúss-
ins. Eitt af því sem gerir þetta kald-
hæðna og grimma verk svo áhuga-
vert er hvemig það vísar sífellt í hinn
samevrópska sagnaarf, tekur upp úr
honum tiltekin minni (án þess þó að
nefna nein nöfn), leikur sér að þeim
á sjálfstæðan hátt og vefur þau sam-
an í einhvers konar absúrdískum
hryllingsfarsa. Þetta er djörf tilraun,
ég skal ekki segja hvort hún gengur
algerlega upp hjá skáldinu, en mest-
allan leiktímann heldur hún manni
sannarlega föngnum.
Ég ætla ekki að endursegja efni
leiksins hér. Ef ég gerði það myndi
ég skemma fyrir þeim sem eiga eft-
ir að sjá sýninguna og það væri ljótt
af mér. Önnur aðalpersónan á sér
greinilega hliðstæðu í Pygmalion,
myndhöggvaranum sem skapaði
svo fagra styttu að hann varð ást-
fanginn af henni og frá segir í Um-
myndunum Óvíðs. Nema hvað hér
hún samræmist svo sem ágætlega
leikmátanum sem er í eins konar
hröðu staccatoi: leikendur buna út
úr sér stuttorðum tilsvörum, þannig
að samtöl verða á köflum nánast
eins og vélbyssuskothríð, jafnframt
því sem hoppað er á milli karakt-
era. Leikararnir fjórir hafa yfirleitt
ágætt vald yfir þessum leikmáta,
einkum þeir Stefán Hallur Stefáns-
son og Vignir Rafn Valþórsson sem
eru hér eins og fiskar í vatni. Dóra
Jóhannsdóttir sldlaði sínu einnig
vel, þetta er það besta sem ég hef
séð hana gera. Jörundur Ragnars-
son er í burðarhlutverki „hins ljóta"
en er sem leikari tæpast tilbúinn
í svo krefjandi hlutverk. Jörund-
ur hefur fengið óvenju mörg tæki-
færi eftir að hann útskrifaðist, enda
er hann efnilegur leikari, en tækni
hans er enn talsvert óslípuð. Hann
var ágætlega trúverðugur framan af,
lék af lipurð og krafti, en þegar á leið
varð ffamsögnin of eintóna, ekki síst
undir lokin, einmitt þar sem leikur-
inn þarf að ná fullum styrk.
Áð sjálfsögðu er mikilvægt og
nauðsynlegt að gefa ungu leik-
urunum tækifæri. En það er ekki
sama hver þau tækifæri eru. Þetta
er rétt eins og með söngvarana; það
er enginn vandi að syngja úr sér
röddina, ef menn fara í erfið hlut-
verk áður en þeir hafa náð fullum
raddþroska. Nema hvað í óperunni
heyra ailir ef menn sprengja sig; í
leiklistinni er matið ekki bundið
eins klárum og óskeikulum stöðl-
um og í músíkinni. 1 þessum efn-
um þurfa forystumenn leikhússins,
þeir sem kjósa leikendum hlutverk,
að sýna bæði þekkingu, innsæi og
vissa varfærni, því að sjálfsögðu
taka langflestir leikarar því sem
þeim býðst með þökkum. En allir
listamenn, leikarar ekkert síður en
aðrir, þurfa að fá að þroskast á þann
hátt sem er þeim sjálfum eiginlegur.
Við leysum engin vandamál í leik-
húsinu með lýtaaðgerðum - ekki
enn að minnsta kosti.
Jón Viöar Jónsson