Bændablaðið - 16.04.2014, Qupperneq 14

14 Bændablaðið | Miðvikudagur 16. apríl 2014
Til tíðinda dró í lok marsmánaðar
síðastliðnum í stjórnskipunar- og
eftirlitsnefnd Alþingis í máli sem
snertir breytingar á lögum um
notkun á þjóðfána Íslendinga.
Bændasamtök Íslands sóttust fyrst
eftir því árið 2008 að fá að nota
íslenska fánann til að auðkenna
innlendar landbúnaðarafurðir á
markaði. Núna kemur breytingar-
tillaga í fyrsta skiptið fram til
annarrar umræðu.
S i g u r ð u r E y þ ó r s s o n ,
framkvæmda stjóri Landssamtaka
sauðfjár bænda, kom fyrir nefndina
af hálfu Bændasamtaka Íslands og
segir hann að áður hafi verið mælt
þrisvar fyrir málinu en það ekki
komist lengra – það hafi sofnað í
nefndinni. „Þrátt fyrir að vel hafi
verið tekið í málið á sínum tíma
hefur hvorki gengið né rekið við að
afgreiða það á Alþingi. Er nú svo
komið að málið hefur verið flutt í
fjórgang án þess að hljóta afgreiðslu.
Jóhanna Sigurðardóttir, þáverandi
forsætisráðherra, flutti það tvisvar
og nú er verið að flytja það í annað
sinn sem þingmannamál. Ég tek eftir
því að núna kemur meirihlutaálit frá
nefndinni, en vonandi þýðir það ekki
að ágreiningur sé uppi, því að það
mun örugglega hafa neikvæð áhrif
á hvort það kemst til afgreiðslu fyrir
þinglok.
Samtök bænda hafa lengi haft
áhuga á að koma upp merki sem
gæti aðgreint íslenskar búvörur frá
innfluttum. Árið 2007 var byrjað að
fara yfir það hvernig þessum málum
væri háttað í nágrannalöndunum en
einnig var horft til þess merkis sem
garðyrkjubændur höfðu komið sér
upp, það er að segja fánarandarinnar.
Ákveðið var að leita eftir því hvort
hægt væri að útvíkka þá notkun á fleiri
vörur. Niðurstaða garðyrkjubænda
varð hins vegar sú að þeir vildu
ekki heimila það. Þeir töldu sig hafa
fjárfest of mikið í merkinu til að óhætt
væri að hleypa fleiri vörum undir það.
Auðvitað höfðu þeir fullt vald til
þess, enda eiga þeir merkið og hafa
byggt það upp frá grunni.“
Sigurður telur líklegt að
umræða um írskt smjör og almenn
umræða um upprunamerkingar
undanfarin misseri, meðal annars
að frumkvæði bænda, hafi nú ýtt
við málinu. Neytendur hafi almennt
meiri áhuga á upprunamerkingum
og það hafi örugglega skilað sér
til þingsins. Hann segir málið
mikilvægt bæði fyrir framleiðendur
og neytendur. „Meginhugmyndin er
auðvitað sú að koma á fót merki sem
bæði neytendur og framleiðendur
geti treyst. Ákvörðunin er síðan
neytandans en bændur vilja sjá skýra
aðgreiningu og það er varla til nein
skýrari upprunamerking en íslenski
fáninn. Verði frumvarpi samþykkt er
svo undir framleiðendum komið að
nýta þá möguleika sem þarna gefast,
en merkingarnar eru valfrjálsar. Ég er
þó í engum vafa um að bændur vilja að
sem flestir sem vinna úr þeirra vörum
nýti sér þetta.“
Útvíkkaðar heimildir
til notkunar á fánanum
Sigurðar segir að í breytingar-
tillögunum nú sé heimild til notkunar
fánans útvíkkuð nokkuð frá fyrri
útgáfum. „Hvað varðar bændur þá eru
meginatriðin þau að nota má fánann
á afurðir dýra sem hér eru ræktuð,
hlunnindaafurðir (svo sem æðardún)
og nytjajurtir, bæði villtar og ræktaðar.
Það var okkar upphaflega hugmynd að
þetta gilti bara um innlendar matvörur
úr innlendum hráefnum sem koma af
landinu, en fáninn er auðvitað eign
okkar allra svo ég skil vel að fleiri
vilji nýta hann.
Með breytingunum má nota
merkinguna á sjávarafurðir sem koma
úr íslenskri landhelgi. Til viðbótar
má nota hana á matvæli framleidd
hérlendis sem hafa verið hér á
markaði í að minnsta kosti 30 ár þó
hráefnið sé erlent. Dæmi um það væri
til dæmis ORA grænar baunir, Royal
búðingur og annað sambærilegt.
Þessar vörur eru framleiddar hér þó
að hráefnið sé erlent.“
Hannaðar á Íslandi, úr íslensku
hráefni eða framleiddar hér
„Opnasta heimildin gildir um aðrar
vörur en matvörur. Þar er til dæmis
átt við aðrar vörur sem eru hannaðar
á Íslandi, úr íslensku hráefni, eða
framleiddar hérlendis. Nægilegt er
að eitt þessara þriggja skilyrða sé
uppfyllt. Lopapeysa sem er hönnuð á
Íslandi, gæti til dæmis fengið merkið
þó hún sé ekki úr íslenskri ull og ekki
framleidd hér. Um slíkt eru dæmi.
Að vísu gilda líka lög um að ekki
megi blekkja neytendur, en þessir
skilmálar eru nokkuð opnir og orka
tvímælis. Hugsunin er auðvitað sú
að það megi merkja íslenska hönnun,
en ég tel að eftirlitsaðilar þurfi að
fylgjast vel með því hvernig þessi
ákvæði verða nýtt og taka sérstaklega
á því að þau séu ekki notuð til að
villa um fyrir neytendum.
Ráðherra er síðan ætlað að útfæra
skilgreiningar nánar í reglugerð.
Það þarf til dæmis að skilgreina
lágmarkshlutfall innlendra hráefna í
matvælum sem mega fá merkinguna
t.d. mjólkurvörum sem blandað er í
ávöxtum og/eða öðrum innfluttum
hráefnum. Þetta þarf klárlega að
liggja fyrir um leið og lögin taka
gildi – ef þau verða endanlega
afgreidd.
Óheimilt í dag
að merkja vörur fánanum
Nú hefur borið nokkuð á því að
íslenskir framleiðendur eru þegar
farnir að merkja vörur sínar íslenska
fánanum, en er það ekki ólöglegt
í dag? Sigurður segir óheimilt
að merkja vörur með fánanum
sjálfum. „En það er hægt að nota
og fá skráð margs konar merki
sem skírskota til fánans, eins og
fánarönd garðyrkjubænda er dæmi
um. Að vísu eru notkunarheimildir
í núverandi lögum en þær byggja
á leyfi sem forsætisráðuneytinu er
ætlað að gefa út.. Skilyrði fyrir því
leyfi hafa aldrei verið útfærð og því
engin slík gefin út,“ segir Sigurður
og bætir við að það sé lögreglan sem
fari með eftirlit með notkun fánans.
„Mér vitanlega hefur hún aldrei
skipt sér af því þó að hann hafi verið
notaður til að merkja vörur án leyfis.
Hún hefur oft gert athugasemdir
við fánatíma og almenna meðferð
fánans, en ég hef aldrei heyrt um að
þessu ákvæði hafi verið fylgt eftir.“
Sigurður segir að samkvæmt
breytingar tillögunum er Neytenda-
stofu ætlað að hafa eftirlit með notkun
fánans á merkingar og úrskurða um
vafaatriði eða misnotkun. „Það
fellur ágætlega að þeirra verkefnum
sem snúa meðal annars að því að
tryggja að neytendur séu ekki
blekktir. Ég held að það sé betra
en að eftirlit verði hjá ráðuneytinu
eða lögreglunni. En það á eftir að
koma í ljós. Mestu skiptir að nýjum
lögum verði fylgt eftir í þegar þau
taka gildi.“
/smh
Breytingartillögur um ný fánalög:
Nota megi fánann á afurðir
dýra og jurta
– einnig hlunnindaafurðir, ræktaðar og villtar
Sigurður Eyþórsson. Mynd / TB
250 fermetrar byggðir við
leikskólann í Þingborg
„Það á að endurbæta gamla
húsnæði leikskólans og byggja
viðbyggingu, um 250 fermetra.
Leikskólinn verður þannig um 650
fermetra þegar framkvæmdum
lýkur.
Í eldri hluta leikskólans er gert
ráð fyrir einni deild fyrir yngstu
börnin og starfsmannaaðstöðu. Börn
niður í 9 mánaða gömul hafa verið
tekin inn í leikskólann í mörg ár. Í
nýja hlutanum er svo gert ráð fyrir
tveimur deildum fyrir eldri börnin,“
segir Margrét Sigurðardóttir,
sveitarstjóri Flóahrepps. Við
leikskólann vinna nú 14 starfsmenn
og börnin eru 42.
/MHH
Skinnauppboð hjá Kopenhagen fur:
Minkaskinn lækka
talsvert í verði
Verð á minkaskinnum lækkaði
á síðasta uppboði Kopenhagen
fur sem fór fram um síðustu
helgi. Ljós minkaskinn gerðu allt
frá því að standa í staði í verði
og lækka um fimmtán prósent.
Brún skinn lækkuð um á bilinu
18 til 23 prósent. Lækkunin er
heldur meiri en búist var við
að sögn Björns Halldórssonar
formanns Sambands íslenskra
loðdýrabænda. Meðalverð
íslensku skinnanna var um
6.000 krónur, sem er talsvert
undir framleiðslukostnaði.
Reiknað hefur verið út að
framleiðslukostnaður á hvert
skinn sé ríflega 7.000 krónur.
Þetta var þriðja uppboð
sölutímabilsins og á síðasta uppboði
lækkaði verð einnig. Þá var verðið
um framleiðslukostnaðinn að
sögn Björns. „Það er alveg ljóst
að það eru nokkur lönd sem geta
engan veginn lifað af með þessum
verðum, án þess að fá þá verulegan
stuðning frá opinberum aðilum.
Framleiðslukostnaður er svipaður
milli landanna og þegar meðalverð
á skinnum í löndum eins og
Kanada er orðið 4.000 krónur og í
Grikklandi 3.500 krónur, þá gengur
þessi framleiðsla auðvitað ekki til
lengdar.“
Björn segist ekki hafa áhyggjur
af íslenskum minkabændum sem
hafi verið í rekstri um einhverja
hríð. Þeir hafi fengið góð verð fyrir
skinn síðustu ár og þoli tímabundna
niðursveiflu. Verðið á skinnunum
sé í sjálfu sér ekki slæmt en öll
aðföng hafi hækkað verulega síðustu
misseri, einkum verð á fóðri. Næsta
uppboð fer fram í júní. /fr
Þingeyjarsýslur:
Viðvarandi fækkun íbúa
undanfarin áratug
Viðvarandi fækkun hefur
undanfarin áratug verið í öllum
sveitarfélögum í Þingeyjarsýslum,
ef undan er skilin Langanesbyggð.
Þar hefur ekki orðið marktæk
fækkun íbúa.Þekkingarnet
Þingeyinga hefur gefið út
skýrslu um fólksfjöldaþróun í
Þingeyjarsýslum og við Bakkaflóa.
Neikvæð íbúaþróun
Fram kemur að í Þingeyjarsýslum
er íbúaþróun í heildina neikvæð
síðustu ár en við Bakkaflóa bregður
við nýjum tón þar sem íbúum hefur
fjölgað milli ára um 7,7% í þorpinu
og ef horft er til síðustu fjögurra ára
þá hefur íbúum fjölgað um 16.6% á
Bakkafirði. Þarna eru þó tiltölulega
fáir einstaklingar á bak við hvert
prósent en árið 2011 voru þar 72
íbúar en eru núna 84 talsins. Þegar
horft er á byggðakjarnana síðastliðin
fjögur ár hefur mesta fækkunin orðið
á Raufarhöfn en þar hefur fækkað
um 28 íbúa síðan árið 2011 sem gera
14,4%.
Tæplega 10% fækkun á 10 árum
Á landinu öllu hefur íbúum
fjölgað um 1,18% á milli áranna
2013 og 2014 en í Þingeyjarsýslum
og Bakkafirði hefur þeim fækkað um
1,36%. Ef miðað er við íbúaþróun
frá árinu 2004 þá hefur íbúum í
Þingeyjarsýslum og Bakkafirði
fækkað um 9,8% á meðan mannfjöldi
á landinu öllu hefur aukist um 12%.
Í öllum sveitarfélögum svæðisins er
viðvarandi fækkun síðustu ár nema
Langanesbyggð, þar sem breyting er
einungis 0,3% síðan árið 2004 og því
ekki marktækar tölur um fækkun.
Þegar horft er á aldursdreifingu
íbúa innan sveitafélaganna má sjá
svolítið mittismjóa dreifingu, þ.e.
það vantar inn í yngstu árgangana og
einnig árganga á milli 20-40 ára. Þetta
er eitt af einkennum fólksfækkunar,
að það vantar barnafjölskyldur.
Þessi dreifing er þó örlítið jafnari í
Langanesbyggð þar sem mikill fjöldi
ungbarna er og ekki áberandi vöntun
inní árgangana á milli 20-40 ára.
/MÞÞ
Frá skinnauppboði hjá Kopenhagen fur í febrúar. Mynd / HKr.