Bændablaðið - 16.04.2014, Síða 51

51Bændablaðið | Miðvikudagur 16. apríl 2014
margítrekaði líka á fundinum að
þó hann væri ekki hrifin af þróun
evrunnar þá væri hann einlægur
stuðningsmaður þess að ESB
þróaðist yfir í það að verða einskonar
„Bandaríki Evrópu".
Heisbourg rifjaði upp tilurð
ESB og sagðist viljandi kalla
það „verkefni“ sem væri harla
óvenjulegt í pólitísku lífi fólks og
þjóða. Framvindan markaðist ekki
af samhangandi þróun þjóðfélaganna
heldur sem fyrir fram markað
verkefni. Evrópusambandið væri
á sama hátt sérskilgreint verkefni
eins og tilurð Bandaríkjanna og
Sovétríkjanna var á sínum tíma.
Sagði Heisbourg mikilvægt að menn
hefðu þetta í huga í umræðu um
Evrópusambandið. Hluti að ástæðu
fæðingar ESB væri sú staðreynd að
menn hafi viljað koma í veg fyrir
að reynsla tveggja heimsstyrjalda
og Kalda stríðsins að auki myndu
endurtaka sig.
Hann segir að tíminn sem það
tekur að þróa ESB sé ekki hindrun í
sjálfu sér. Það hafi t.d. tekið um 70
ára eftir að lýst var yfir sjálfstæði
Bandaríkja Ameríku, þar til öll ríkin
fengu sama gjaldmiðilinn í formi
dollars.
Heisbourg sagði að öll tilvist
ESB byggði á samstarfi fyrrverandi
pólitískra og hernaðarlegra
óvinaríkja, Frakklands og
Þýskalands. Þar væri gengið út frá
því að ef þessi tvö pólitískt ólíku
ríki gætu komist að samkomulagi
um einhverja hluti væri engin ástæða
til að önnur ríki Evrópu gætu ekki
samþykkt slíkt hið sama.
Skref ESB í átt að Bandaríkjum
Evrópu
Heisbourg sagði einnig að árið
1989 hefðu orðið tímamót í þróun
ESB. Það hafi verið kreppan sem
kölluð hafi verið lok kalda stríðsins
og sameining þýsku ríkjanna. Bæði
Helmut Kohl, kanslari Vestur-
Þýskalands, og Francois Mitterrand,
forseti Frakklands, hafi lagt blessun
sína yfir þetta, sem leiddi til enn
nánari samskipta ríkjanna.
Á fundi í byrjun desember 1989
hafi verið gerð grundvallarsamþykkt
um að Evrópusambandið yrði
bæði efnahagslegt og pólitískt
ríkjasamband. Þýskaland samþykkti
að leggja niður þýska markið og
þess í stað yrði tekinn upp evra sem
sameiginlegur gjaldmiðill frá 1995.
Sagði Heisbourg að rökin sem lögð
hefðu verið fyrir þýsku þjóðina hefðu
verið að evran yrði reist á forsendum
þýska marksins. Þar með hefði verið
tekið nýtt skref í átt að Bandaríkjum
Evrópu.
Andstaða við
sambandsríkjahugmyndina í
Frakklandi
Heisbourg segir að frá þessum
tímapunkti hafi ESB verið rekið á
forsendum efnahagslegs samruna en
pólitíski hlutinn lagður til hliðar. Með
því hafi verið gerð grundvallarmistök.
Síðan hafi Maastricht-samningurinn
frá 1992-1993 komið í kjölfarið,
sem samþykktur hafi verið í
Frakklandi með mjög naumum
meirihluta. Það hafi þýtt að mikil
andstaða hafi verið í Frakkalandi
við sambandsríkjahugmyndina,
ólíkt afstöðu Þjóðverja sem vildu
herða ferlið. Því hafi krafturinn
fyrir pólitískri sameiningu í raun
endað þarna. Eigi að síður hafi
útþensla ESB haldið áfram í krafti
efnahagssjónarmiða. Allt hafi leikið
í lyndi fram yfir aldamótin 2000,
fjöldi aðildarríkja hafi tvöfaldast og
efnahagsvöxtur verið 2-3%.
Fyrsta óveðursskýið var
innrásin í Írak
Benti hann á að gallinn í
myntsamstarfinu hefði hins vegar
falist í togstreitu vegna vaxtamunar
og ólíkra aðstæðna á milli nýju
ríkjanna og Þýskalands. Fyrsta
óveðursskýið á pólitískum himni
ESB hefði verið styrjöldin í Írak
2003. Þá hefðu Bretar þurft að taka á
kvörðun um hvort þeir færu út í innrás
í Írak með Bandaríkjamönnum. Það
hefði þýtt að þeir drægju sig um leið
út úr öllu hernaðarsamstarfi á vegum
ESB. Það varð ofan á og Bretar drógu
hermenn sína frá Evrópu. Heisbourg
líkti hernaðarsamvinnu ESB án
Breta við það að vera með evruna
án Þjóðverja.
Frakkar og Hollendingar kusu
gegn nánari pólitískum samruna
Hann segir að annað óveðursskýið
hafi hrannast upp þegar ESB ákvað
að setja pólitíska samrunann aftur
á dagskrá 2005 og það var kallað
stofnanasáttmáli. Fyrirbærið hafi
verið endurspeglun á því sem gert
var í Bandaríkjunum upp úr 1780 til
að styrkja ríkjasambandið með því að
undirbúa sameiginlega stjórnarskrá.
Í Evrópu komu strax upp miklir
hnökrar þegar tvö stofnendaríkjanna,
Frakkaland og Holland, kusu gegn
stjórnskipunarlegum samningi.
Þriðja pólitíska óveðursskýið var
heimskreppan 2008
Heisbourg sagði að þriðja óveðurskýið
hafi svo verið heimskreppan 2008
sem átt hafi upphaf sitt í Kaliforníu.
Þá hafi verið álíka efnahagsskekkja
í kerfinu í Evrópu og olli hruninu
í Bandaríkjunum. Gallinn var
að það hafi skort nauðsynlega
innviði í Evrópu til að takast á við
evruvandann. Spánn hafi verið gott
dæmi um að efnahagskerfið gengi
ekki upp. Þar hafi verið gríðarlegur
vöxtur fyrir hrun sem allir hafi litið
á sem jákvæðan hlut. Sama átti við
um Írland og Grikkland.
Gjá hefur myndast milli ríkjanna
í norðri og suðri
Hann segir að nú sé staðan nú orðin
sú að á Spáni, Frakklandi, Þýskalandi
og Póllandi hafi velviljinn í garð
ESB fallið um 20% og haldi
áfram að falla. Þar spili inní mikið
atvinnuleysi og gjá hafi myndast
milli ríkjanna í norðri og suðri sem
sé stórhættulegt. Mikið atvinnuleysi
á Spáni og á Ítalíu sé nú búið að vera
viðvarandi í 5-6 ár. Þegar slíkt gerist
verði ekki auðvelt að fá fólk sem
hefur jafnvel aldrei á ævinni fengið
vinu til að fara út á vinnumarkaðinn.
Árangurinn sé mikill samdráttur í
efnahag viðkomandi ríkja.
„Evran getur aldrei orðið
markmið samruna ESB“
Möguleikarnir felast að mati
Heisbourg m.a. í því að setja framtíð
Evrópusambandsins ofar framtíð
evrunnar, því evran geti aldrei verið
megin markmið samruna ríkjanna.
„Ef það á hins vegar að bjarga
evrunni, þá verður að innleiða
stefnu, sem mun snúa íbúunum
gegn Evrópusambandinu eða gegn
því frjálsræði sem ríkir innan ESB.
Þá eru menn um leið klárlega að gera
eitthvað rangt eins og við höfum
verið að sjá gerast í einstökum ríkjum
innan ESB.“
Þarna á Heisbourg við það að til að
bjarga evrunni þarf að setja verulega
aukna fjármuni úr ríkissjóðum ESB
ríkjanna, flytja þá í bankakerfið og
úr vösum almennings. Slíkt muni
almenningur aldrei samþykkja og
því snúast gegn ESB.
Björgun evrunnar þýðir
stórhækkuð framlög evruríkjanna
„Möguleikarnir varðandi evruna út
af fyrir sig eru þrír. Einn er að klára
að mynda sambandsríki Evrópu.
Til þess þyrftu aðildarríkin að
samþykkja að vísa meiri völdum til
Brussel og að leggja ESB til 10%
landsframleiðslunnar í skatttekjur til
að mynda skattagrunn sambandsins.“
Sagði Heisbourg vandann vera
að pólitíkusar sem töluðu fyrir slíku
í Róm, París eða Berlín myndu ekki
einu sinni fá að ljúka málin sínu.
„Slíkt mun ekki gerast á næstu tíu
til tuttugu árum.“
Hann segir að vegna þess að
fjármálamenn hafi margir brennt
sig illa í árásum á evruna í byrjun
kreppunnar, þá muni menn hafa
svigrúm með evruna í nokkur ár,
þangað til fjármálamennirnir fari
aftur á kreik.
„Á næstu árum mun verða
pólitísk sprenging í mikilvægum
ríkjum“
Hann segir að fulltrúar á
Evrópuþinginu séu að verða
mjög þreyttir á að ráðstafanir
sem gerðar hafa verið séu litlu að
skila. Efnahagsvöxtur sé sáralítill.
Atvinnuleysi sé fast í um 12% á
evrusvæðinu.
„Einhvers staðar, einhvern tíma
á næstu árum mun verða pólitísk
sprenging í mikilvægum ríkjum.“
Hann segir það nánast borðleggjandi.
Ekki sé eins augljóst að á
meðan menn hafi verið að innleiða
margvíslega þætti sem stuðla eigi
að auknum samruna, þá hafi menn
á sama tíma verið að vinna að
endurreisa bankakerfið á grundvelli
einstakra ríkja. Nefnir hann sem
dæmi að stóru bankarnir fjórir í
Frakklandi sem áður hafi verið á
alþjóðlegum markaði, spili nú á
innanlandsgrunni. Sama hafi gerst
í Þýskalandi og ítalska bankakerfið
hafi í raun aldrei farið út úr þessum
þjóðlega fasa. Spánn sé svo ótrúlegt
dæmi út af fyrir sig og þar hafi sama
þróunin átt sér stað.
Heisbourg segir niðurstöðuna
vera þá að það sé tæknilega og
rekstrarlega tiltölulega auðvelt sé
fyrir þessi lönd að ganga
út úr evrusamstarfinu
þegar og ef þau telja
það skynsamlegt.
Með öðrum
örðum evruríkin
eru á fullu að
undirbúa það að
evran líði undir lok
og ætla þá að vera
tilbúin til að taka
upp eigin gjaldmiðla
að nýju.
Evran eykur á vandann
Heisbourg segir að vegna þess hversu
miklum fjármunum er búið að verja
í evrukerfið þá muni menn reyna að
halda því áfram. Staðreyndin sé hins
vegar sú að evran auki á vandann
í samskiptum ríkja í frjálsu flæði
vinnuafls milli landa. Bendir hann
á Svíþjóð og Danmörku sem dæmi
þar sem þeim ríkjum gangi vel vegna
þessa að þau eru enn með sinn eigin
gjaldmiðil. Með öðrum orðum að
evran sé ekki að skila tilætluðu
hlutverki sínu.
Hvað varðar mögulega gliðnun
og flótta ríkja úr ESB sagði hann:
„Ég veit ekki hvað gerist með
Skotland og ekki heldur með
Bretland og Evrópusambandið þó
ég telji að Bretar muni áfram vera
innanborðs."
Ísland í verstu mögulegri stöðu
„Ég held að þið hafið sett ykkur
í verstu mögulegu stöðuna. Þið
eruð að fullu tengdir evrópska
efnahagskerfinu með innleiðingu
reglna með öllum sínum skyldum
án þess að vera í Evrópusambandinu.
Ef eitthvað fer úrskeiðis mun
Evrópusambandið fyrst taka tillit
til sinna eigin aðildarríkja. Þegar
hlutirnir fóru á versta veg 2008 þá
urðuð þið fyrir barðinu á Bretum
og Hollendingum en höfðuð enga
talsmenn innan sambandsins. Meðan
þið eru í evrópska efnahagssvæðinu
er betra fyrir ykkur að vera í ESB.
Ég veit þó ekki hvort það sé gott
fyrir ykkur að fara sömu leið og
Svisslendingar sem eru ekki inna
evrópska efnahagssvæðisins heldur
með beina gagnkvæma samninga við
sambandið. Þar eigi Svisslendingar
í talsverðum erfiðleikum með að
höndla þá samninga en ESB eigi þó
erfitt með að hunsa Svisslendinga
vegna landfræðilegra stöðu þess
ríkis. Þá stöðu hafi Íslendingar ekki
enda með íbúafjölda sem er ekki
nema 1/25 af íbúafjölda Sviss og
efnahagskerfi í sömu hlutföllum."
Hann sagði einnig að Pólland hafi
hagnast verulega í kreppunni með
því að vera aðili að ESB en halda
sínum gjaldmiðli og vera ekki í
evrusamstarfinu.
Íslendingar eiga ekki
að innleiða evru
Heisbourg sagðist vilja ráðleggja
Íslendingum að horfa ekki til
innleiðingar evrunnar. Hann
sagðist ekki vita hvort slíkt reyndist
ómögulegt í viðræðum um inngöngu
í ESB, en á það yrði þá að láta
reyna. Ísland hefði sterk rök fyrir
því í ljósi kreppunnar að standa utan
evrusvæðisins.
Grikkir hefðu verið betur settir
án evru
Benti hann líka á stöðuna í
Grikklandi þar sem ESB hefði
gengið of langt með
innleiðingu evrunnar.
„Ef þeir hefðu ekki
haft evruna hefðu
hlutirnir ekki orðið
eins erfiðir og þeir
urðu. Það hefði
ekki orðið auðvelt,
eins og við vitum
af reynslunni af
flöktandi vaxtamun,
en við hefðum aldrei
þurft að horfa upp á sex ára
samdrátt, fjölda atvinnuleysi
og hættu á kerfishruni annan hvern
mánuð eins og við höfum þurft að
horfa upp á.“
Írar verr settir með evruna
Þá benti hann einnig á að Írland
hafi verið fórnarlamb evrunnar í
vissum skilningi, sem hafi drifið
áfram fasteignabólumyndunina og
spillingu. Því hafi Írar verið verr settir
með evruna en án hennar. Hins vegar
hafi Írar noti aðstoðar vegna þess að
þeir voru aðilar að ESB og hafi ekki
verið hlunnfarnir af aðildarþjóðunum
eins og Íslendingar vegna áfalla sem
þeir urðu fyrir.
„Það hefði ekki verið eins auðvelt
að sniðganga ykkur ef þið hefðuð
verið aðilar að ESB. Ég held að Bretar
hefðu ekki þorað að gera það sem
þeir gerðu gagnvart ykkur með því að
setja á ykkur hryðjuverkalög ef þið
hefðum verið aðilar að ESB.“
Evran hefur leitt til sundrungar
Sagði hann að evran hafi neytt
forysturíki ESB þjóðanna til að taka
upp stefnu sem hefur samdráttar- og
sundrungaráhrif, bæði innan landa
og á milli landa. Lýðræði og traust
hafi minnkað sem rekja mætti til þess
hvernig spilað hafi verið úr hlutunum
eftir kreppuna. Íbúar innan ESB líti
enn á sín eigin lönd sem grundvöll
lýðræðisins en ekki ESB.
Kosningaþátttaka í öllum
kosningum Evrópuþingsins hafi
stöðugt farið minnkandi á síðustu
35 árum eða úr 60% og sé nú
komin niður í um 40%, þrátt fyrir
inngöngu nýrra ríkja þar sem hún er
hlutfallslega mikil. Óvíst hvað muni
gerast í kosningum í maí.
Sagði hann þær kosningar æði
tvíbentar. Um leið og það væri
nauðsynlegt fyrir lýðræði ESB að
hugarfar breyttist og kosningaþátttaka
ykist, þá óttaðist hann að aukin
kosningaþátttaka muni leiða til þess
að öfgastefnur og öfgaflokkar fái
aukið vægi á Evrópuþinginu.
Þetta var tilraun sem mistókst
„Þetta var tilraun sem mistókst. Við
verðum að hætta við þessa tilraun,“
sagði Heisbourg og átti þar við
evruna. Miðað við þessi orð virðist
vera hrein fjarstæða fyrir Íslendinga
að nota þau rök að nauðsynlegt sé að
gerast meðlimur í ESB til þess að geta
gengið í myntbandalag ESB.
Rangar fullyrðingar um að evran
sé mikilvægasta myntin
Önnur rök fyrir aðild að ESB og
upptöku evru sem haldið hefur
verið að Íslendingum, er að það
sé eina skynsamlega leiðin vegna
þess að lang stærsti hluti viðskipta
Íslendinga fari fram í evrum. Þessi
rök eru líka haldlaus þar sem
fullyrðingin er einfaldlega röng
samkvæmt gögnum Hagstofu Íslands
sem Frosti Sigurjónsson, þingmaður
Framsóknarflokksins vakti athygli
á fyrir skömmu. Í þeim gögnum
kemur fram að 56% útflutnings
frá Íslandi frem fram í dollurum,
en einungis 27% í evrum. Það eru
einmitt útflutningstekjurnar sem
skipta aðal máli fyrir hagkerfið.
Þá er 36% innflutningsins gerður í
dollurum og 32% í evrum. Þess má
einnig geta að 7% útflutningsins er
greiddur með íslenskum krónum og
3% innflutningsins.
Þannig hafa hver rökin af öðrum
fyrir mikilvægi þess að taka upp evru
hér á landi reynst ýmist haldlaus eða
byggð á röngum fullyrðingum.
Rangar fullyrðingar um hátt
matvælaverð
Harðir aðildarsinnar að ESB hafa líka
hvað eftir annað haldið á lofti háu
verði á matarkörfunni á Íslandi. Þess
vegna sé brýn nauðsyn á að ganga í
ESB. Hér séu nær allir hlutir miklu
dýrari en í Evrópu og þá ekki síst
landbúnaðarafurðir. Þetta er einnig
rangt ef mark er takandi á tölum
Eurostat, hagstofu ESB. Lítið fer
þar svo umræðu um þróun mála í
Evrópusambandinu sjálfu og hvaða
áhrif upptaka evru á Spáni og á Ítalíu
hafði til stórhækkunar verðlags.
Hundruð milljóna lögð í að
sannfæra Íslendinga
Afar hávær hópur hefur síðan, með
dyggri aðstoð frá ESB og með
liðsinni fyrrverandi sendiherra
Evrópusambandsins, Timo Summa,
reynt að telja Íslendingum trú um
mikilvægi aðildar. Hefur ESB eytt
hundruðum milljóna í þessa vegferð
hér á landi.
Reynt hefur verið að slá á gagnrýni
um aukna samþjöppun valds og að
ESB stefni í að verða sambandsríki.
Eins og fram kom í erindi Heisbourg
er takmarkið hins vegar einmitt að
búa til sambandsríki eða „Bandaríki
Evrópu“ eins og hann nefndi það.
Þá bendir margt til að enn meiri
samþjöppun valds sé líka nauðsynleg
ef myntsamstarf ESB ríkjanna á að
geta gengið upp.
Greinilegt er á orðum François
Heisbourg að ef Íslendingar vilja
ganga í Evrópusambandið, þá verði
menn að finna einhver önnur rök fyrir
því en að brýn nauðsyn sé á inngöngu
til að taka upp evruna.