Morgunblaðið - 22.07.2015, Qupperneq 19

19
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 22. JÚLÍ 2015
Göngutúr Hundahaldi í borg fylgir sú skylda að fara reglulega út með hundana á hverjum degi, hafa þá í taumi og þrífa upp skítinn eftir þá. Þetta vita þessar stúlkur í Breiðholtinu.
Golli
Að öllu óbreyttu
verður gengið til al-
þingiskosninga vorið
2017.
Í aðdraganda kosn-
inganna verður tekist á
um efnahagsmál og um
stefnuna í ríkisfjár-
málum og þar með um
skatta. Einhverjir
munu líklega telja það
til vinsælda fallið að
grafa undan fiskveiði-
stjórnarkerfinu, aðrir halda áfram að
berja höfðinu við steininn og tala fyr-
ir aðild að Evrópusambandinu og
upptöku evru. Svo verða sjálfsagt
þeir til sem telja rétt að boða ný
vinnubrögð og auknar samræður í
þeirri von að kjósendur láti heillast
án þess að vera nokkru nær um
raunverulega stefnu og hug-
myndafræði.
Tekist verður á um landbúnaðar-
mál, virkjanir og gjaldtöku af ferða-
mönnum. Hugmyndir um að ríkið
standi fyrir rekstri „samfélags-
banka“ munu hljóma jafnvel þótt vít-
in séu til að varast þau. Það truflar
ekki þá sem vilja breyta Landsbank-
anum í „samfélagsbanka“ og lofa
landsmönnum lægri vöxtum. Lands-
bankinn verður étinn upp að innan
og gerður verðlaus og reikningurinn
sendur að venju til skattgreiðenda
og komandi kynslóða.
Tvö ár líða hratt
Þau verða fjöldamörg málefnin
sem tekist verður á um fyrir kosn-
ingarnar 2017 – lítil og stór, léttvæg
og veigamikil. Stjórnmálaflokkar
reyna að koma á framfæri því sem
þeir telja mikilvægast og setja málin
á dagskrá, en eins og áður verða það
kjósendur sem ákveða hvað skiptir
mestu á komandi árum.
Oft er því haldið fram að vika sé
langur tími í stjórnmálum. Tæp tvö
ár virðast líkt og eilífðin en líða þó
svo undur hratt. Einhverjum kann
að finnast það töluverð kokhreysti að
spá um helstu átakamálin eða segja
fyrir um þau mál sem verða kjós-
endum efst í huga þegar þeir ganga
að kjörborði. En það breytir engu
því ég er sannfærður
um eftirfarandi:
Mikilvægasta kosn-
ingamálið vorið 2017
verður heilbrigð-
iskerfið, fjármögnun
þess, skipulag og
hvernig við sameig-
inlega tryggjum hvert
öðru bestu mögulegu
heilbrigðisþjónustu
óháð aldri, efnahag og
búsetu.
Sé þessi sannfæring
mín á rökum reist er
augljóst að stjórn-
arflokkarnir, og þá sérstaklega Sjálf-
stæðisflokkurinn, eru í kjörstöðu.
Þeir geta sameiginlega ákveðið að
komandi ár marki upphaf sóknar í
heilbrigðisþjónustu, ekki aðeins með
því að tryggja aukna fjármuni heldur
ekki síður með skipulagsbreytingum
og betri nýtingu fjármagns og þess
mikla mannauðs sem fyrir hendi er.
Einstakt tækifæri
Sjálfstæðisflokksins
Sjálfstæðisflokkurinn hefur ein-
stakt tækifæri til að treysta stöðu
sína sem stjórnmálaafl þar sem öfl-
ugt einkaframtak, takmörkuð ríkis-
afskipti, sjálfstæði einstaklingsins og
öflug velferðarþjónusta eru samþætt
í órofa heild. Með uppbyggingu heil-
brigðisþjónustunnar aðgreinir Sjálf-
stæðisflokkurinn sig enn frekar frá
vinstri flokkunum sem í orði berjast
fyrir öflugu heilbrigðiskerfi en á
borði eru önnur og léttvægari verk-
efni tekin framyfir. Ríkisstjórnin
sem kenndi sig við norræna velferð
skar niður í heilbrigðismálum.
Framlögin voru tæpum 14 millj-
örðum króna lægri árið 2011 en 2009
(á föstu verðlagi 2013, samkvæmt
Hagstofunni). Þetta jafngildir að all-
ar heilbrigðisstofnanir á Vestur-
landi, Vestfjörðum, Norðurlandi,
Austurlandi og Suðurlandi hefðu
verið lagðar niður.
Ekki verður um það deilt að víða
vantar fjármuni í heilbrigðisþjón-
ustuna, ekki síst þjónustu við eldri
borgara. En varla getur nokkur farið
í grafgötur með að fjármunum er
einnig sóað. Uppbygging heilbrigð-
isþjónustunnar felst því ekki aðeins í
auknum fjárveitingum (réttri for-
gangsröðun í ríkisfjármálum) heldur
ekki síður í að koma í veg fyrir sóun
– nýta fjármunina betur og beina
peningum í arðbæran farveg.
Grunnstoðin mætir afgangi
Grunnstoð heilbrigðiskerfisins er
heilsugæslan. Þrátt fyrir það er engu
líkara en að heilsugæslan og þá ekki
síst á höfuðborgarsvæðinu, sé eins
konar afgangsstæð. Þúsundir – jafn-
vel tugþúsundir (áreiðanlegar tölur
virðast ekki liggja fyrir) – eru án
heimilislæknis. Þúsundir þurfa að
bíða dögum saman eftir að komast til
síns heimilislæknis. Á endanum leit-
ar fólk aðstoðar á sjúkrahúsum –
dýrasta úrræðið er það eina sem er í
boði.
Enginn veit hversu miklum fjár-
munum er sóað með þessum hætti né
hversu mikið árlegt þjóðhagslegt tap
er vegna vanlíðunar og veikinda sem
heimilislæknir gæti ráðið bót á með
einföldum hætti.
Heilsugæslan þarf ekki aðeins
aukið fjármagn heldur róttæka upp-
stokkun kerfisins. Við höfum góða
reynslu af því að semja við einkaaðila
um rekstur heilsugæslustöðva. Jón
Kristjánsson, fyrrverandi þingmað-
ur Framsóknarflokksins og heil-
brigðisráðherra, hafði forgöngu um
einkarekstur í Salahverfinu í Kópa-
vogi. Niðurstaðan: Hagstæðari
rekstur, betri þjónusta og meiri
ánægja íbúanna.
Kristján Þór Júlíusson heilbrigð-
isráðherra hefur ákveðið að bjóða út
rekstur a.m.k. tveggja heilsugæslu-
stöðva á næstu mánuðum. Með því
verður stigið mikilvægt skref í upp-
byggingu heilsugæslunnar, betri
nýtingu fjármuna og bættri þjón-
ustu. Annað mikilvægt skref til að
styrkja undirstöðurnar er að gera
heimilislæknum mögulegt að starfa
sjálfstætt – að verða sínir eigin herr-
ar með sama hætti og aðrir sérfræð-
ingar.
Einstök og arðbær fjárfesting
Barátta við lífsstílstengda sjúk-
dóma hefur í mörgu setið á hak-
anum. Með því að beina fjármagni í
réttan farveg er hægt að spara gríð-
arlegar fjárhæðir til lengri tíma,
jafnt í lyfjum sem í þjónustu heil-
brigðisstofnana, að ekki sé minnst á
aukin lífsgæði einstaklinganna.
Þannig gæti ríkið sparað hundruð
milljóna króna á hverju einasta ári
um ókomna tíð ef hægt er að fækka
þeim sem berjast við áunna sykur-
sýki um 10%. Helmingi meiri árang-
ur skilar árlega milljörðum. Þetta er
hægt með því setja brot af því sem
sparast í baráttuna við lífsstíls-
tengda sjúkdóma.
Með öðrum orðum: Fjárfesting í
forvörnum og baráttu við lífsstíls-
tengda sjúkdóma er ein arðbærasta
fjárfesting sem við getum ráðist í
sameiginlega, skiptir engu hvaða
mælikvarðar eru notaðir; fjár-
hagsleg arðsemi ríkissjóðs, þjóð-
arhagslegur sparnaður eða aukin
lífsgæði einstaklinganna.
Við getum hætt að spara aurana
og kasta krónunum á fleiri sviðum
heilbrigðisþjónustunnar. Með fjölg-
un hjúkrunarrýma og stóraukinni
heimaþjónustu við aldraða, sparast
verulegir fjármunir. Vegna skorts á
hjúkrunarrýmum þurfa margir aldr-
aðir að dvelja um lengri eða skemmri
tíma á sjúkrahúsum, þar sem dag-
urinn kostar 5-6 sinnum meira en
hjúkrunarheimili.
Gjörbreytt fjármögnun
Kjaradeilur heilbrigðisstarfs-
manna hafa því miður fært um-
ræðuna um skipulag heilbrigðismála
í gamlan farveg. Fyrst komu læknar
með kaupkröfur, síðan geislafræð-
ingar, lífeindafræðingar og loks
hjúkrunarfræðingar. Harðar og
langdregnar kjaradeilur hafa veikt
þá viðspyrnu sem náðist síðari hluta
ársins 2013 með auknum fjármunum
í heilbrigðiskerfið enda þjóðar-
sjúkrahúsið illa starfhæft vegna
kjaradeilna.
Í skugga fjölda uppsagna fer lítið
fyrir umræðunni um verkfallsrétt
heilbrigðisstarfsmanna. Í grein hér í
Morgunblaðinu í maí síðastliðnum
hélt undirritaður því fram að ekkert
þjóðfélag geti látið bjóða sér að
starfsemi heilbrigðiskerfisins sé
lömuð meira eða minna með verk-
fallsaðgerðum. Fráleitt sé að hægt
sé að leysa kjaradeilu starfsmanna
sem sinna lífsnauðsynlegri þjónustu
með verkföllum. Þess vegna verði
stjórnvöld að semja við einstakar
starfsstéttir um að kaupa af þeim
verkfallsréttinn. En það eitt dugar
ekki.
Það verður að gjörbreyta fjár-
mögnun þjónustunnar og þá ekki síst
sjúkrahúsanna, beita forskrift og
greiða fyrir unnin skilgreind verk.
Með þessu verða innleiddir skyn-
samlegir hvatar með aukinni fram-
leiðni þar sem árangur og ávinn-
ingur af þjónustunni er mældur.
Þetta þýðir að fjárveitingavaldið –
Alþingi – verður að hverfa af braut
fastra fjárlaga til sjúkrahúsa. Í ein-
faldri mynd er hægt að segja að fé
fylgi sjúklingi.
Hér skal fullyrt að breytingar af
þessu tagi þjóna jafnt hagsmunum
starfsmanna heilbrigðiskerfisins
sem sjúklinga. Allir verða betur sett-
ir.
Réttlætismál Péturs Blöndal
Verkefnin eru fjölmörg og eitt
stærsta réttlætismálið er að innleiða
greiðsluþátttökukerfi í heilbrigð-
isþjónustu, ekki ósvipað og gert hef-
ur verið í lyfjum. Með því er komið í
veg fyrir mikla fjárhagslega erf-
iðleika og jafnvel gjaldþrot ein-
staklinga sem glíma við langvarandi
veikindi. Með greiðsluþátttökukerf-
inu er sett þak á þann kostnað sem
einstaklingur eða fjölskyldur þurfa
að bera þegar veikindi ber að garði.
Pétur heitinn Blöndal barðist
lengi og ötullega fyrir greiðsluþátt-
tökukerfi og markaði stefnuna. Þar
réð réttlæti og réttsýni hans för. Það
væri við hæfi að Sjálfstæðisflokk-
urinn heiðraði minningu baráttu- og
hugsjónamannsins með því að inn-
leiða tryggingakerfi af þessu tagi á
komandi árum.
Eftir Óla Björn
Kárason »Mikilvægasta kosn-
ingamálið verður
heilbrigðiskerfið, fjár-
mögnun þess, skipulag
og hvernig við sameig-
inlega tryggjum bestu
mögulegu heilbrigð-
isþjónustu
Óli Björn
Kárason
Höfundur er varaþingmaður
Sjálfstæðisflokks.
Kosningamálið 2017: Heilbrigðiskerfið