Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.2008, Qupperneq 30

Engan þarf að undra að ný biblíuþýðing veki umræður og valdi jafn-
vel deilum eftir að textinn liggur fyrir í endanlegri útgáfu. Textinn vekur
til umhugsunar og kemur við tilfinningar einstaklinga og samfélags.
Biblíutextinn hefur enn sem fyrr talsverða sérstöðu í heimi bókmenntanna
og meðvitað eða ómeðvitað gera menn talsverðar kröfur til þessa texta.
Stíll textans
I þessari grein ætla ég að fjalla um einn þátt þessa máls sem fer að mínu viti
lítið fyrir í umræðunni. Það er stíll textans.
I erindisbréfi þýðingarnefndar var fyrir hana lagt að styðjast við íslenska
biblíuþýðingarhefð í störfum sínum og skila af sér Kirkjubiblíu. Það kom
fljótt í ljós að aðalþýðandi verksins taldi sig ekki kannast við neitt sem
kalla mætti íslenska biblíuþýðingarhefð og margir drógu í efa að það gæti
staðist að markmiðið ætti að vera sérstök kirkjubiblía og spurðu: hvað eiga
menn þá að lesa utan kirkjuhússins? Þýðingarnefnd var því talsverður vandi
á höndum að eiga að stefna að tvíþættu markmiði sem bæði þóttu orka
tvímælis.
Hvað síðara atriðið varðar er ljóst að Biblían hefur alla tíð verið ætluð
hverjum sem er, utan kirkju sem innan. Það á ekki aðeins við um íslenskar
Biblíur heldur Biblíuna almennt. Og þeir sem telja að engin sérstök bibl-
íuþýðingarhefð sé til hér á landi hafa einnig talsvert til síns máls. Það kemur
vel í ljós þegar saga íslenskra biblíuþýðinga er borin saman við þekktar
erlendar þýðingar.
I því sambandi er nærtækast að minna á biblíuþýðingu Marteins Lúthers
og frumútgáfu hennar frá 1534' Hún reyndist fljótlega verða eitt grundvall-
arritverk þýskrar menningar, hún var bók bókanna í orðsins fyllstu merk-
ingu, hún var bókin sem börnin lærðu að lesa á og bókin sem mótaði þýska
tungu, um málið á þýsku Biblíunni sameinaðist þýskumælandi fólk í fjölda
furstadæma vítt og breitt um álfuna. Úr aragrúa mállýska varð eitt tungumál
og það var afrek Lúthers að búa þetta tungumál til.
Svipuðu máli gegnir um Biblíuna á ensku, þar varð þýðing Williams
Tyndales (ca. 1494 - 1536) uppistaða tveggja engilsaxneskra biblíuþýðinga,
annars vegar varð hún undirstaðan undir þýðingu á Genfarbiblíu Jóhanns
Kalvíns þegar hún var þýdd á enska tungu og varð Biblía mótmælenda, var
28