Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.2008, Blaðsíða 85

ingar.21 Torfi K. Stefánsson Hjaltalín kemst að svipaðri niðurstöðu er hann
telur Hannes til „íhaldssams upplýsingararms í trúarefnum“.22 Því má segja
að þeir Hannes og Tómas standi hvor í sinni gátt upplýsingarskeiðsins og
að guðfræði beggja einkennist af kristsfræðilegri og „orþódoxari“ áherslum
en raun var á með hreinræktaða upplýsingarguðfræði.
Jón Helgason fjallaði um guðfræði ýmissa annarra hérlendra kirkju-
manna og má þar nefna Jón Halldórsson (1665-1736) kirkjusöguritara í
Hítardal,23 meistara Hálfdan Einarsson (1732-1785) rektor og officialis á
Hólum,24 Arna Helgason stiftprófast í Görðum,25 sem og föður Jóns, Helga
Hálfdanarson (1826-1894) lektor.26 I þessum ritum virðist Jóni takast að
draga upp sannfærandi mynd af guðfræði sögupersóna sinna í ljósi samtíma-
aðstæðna en dregur þá ekki alla yfir einn kamb. Gerir það greiningu hans
á guðfræði Tómasar trúverðugri þótt óbeint sé.
Síðari rannsóknir
Fyrir bráðum 20 árum vék höfundur þessarar greinar að guðfræði Tómasar
Sæmundssonar í yfirliti yfir guðfræði og trúarlíf upplýsingartímans. Komst
hann þá að þeirri niðurstöðu að Tómas hafi lagst gegn „hinni almennu
siðrænu og heimspekilegu tjáningu kristinnar trúar“ sem var dæmigerð
fyrir upplýsingartímann. Er þetta einkum talið koma fram í gagnrýni hans
á guðfræði Árna Helgasonar. í staðinn hafi hann gerst boðberi biblíulegri
og trúfræðilegri guðfræði. Þar með var litið á Tómas sem fulltrúa nýrrar
aldar.27 Var hann í þessu efni talinn fylgja stefnu sem á erlendum málum var
löngum nefnd supranaturalismus sem í raun er vart heppilegt sem guðfræði-
sögulegt heiti á afmarkaðri stefnu þar sem það er fremur fyrirbrigðafræðilegs
eðlis og getur án sögulegrar tengingar náð yfir trúarafstöðu sem reiknar með
21 Hjalti Hugason 1990: 123.
22 Torfi K. Stefánsson Hjaltalín 2006: 164. Sjá ogTorfi K. Hjaltalín Stefánsson 2006: 179
23 Jóni Halldórssyni er lýst sem dæmigerðum rétttrúnaðarmanni. Jón Helgason 1939: 67-68.
24 Hálfdan Einarsson er fremur talinn hafa verið fjölfræðingur en guðfræðingur og ekki gerð tilraun
til að greina guðfræði hans frekar. Jón Helgason án árt., 35-36.
25 Árni Helgason er talinn hafa fylgt þeirri grein upplýsingarguðfræði sem Jón nefnir fræðslustefnu
en kallast almennt neologi á erl. málum. Jón Helgason 1927: 21.
26 Helga Hálfdanarsyni er lýst sem lútherskum guðfræðingi er hafi verið fastheldinn á kenningararf
kirkjunnar. Jón Helgason 1926: 32-34.
27 Hjalti Hugason 1990: 138-139.
83