Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.2008, Blaðsíða 88

inu en var þó undir sterkum áhrifum frá Schleiermacher og aðhylltist hug-
myndir um frelsi kirkjunnar frá ríkinu líkt og stefnt var að með dönsku
stjórnarskránni frá 1849. Kirkjupólitísk þróun þar í landi náði þó ekki eins
langt og Clausen hafði kosið.38 Að þessu leyti verður ekki litið á hann sem
upplýsingarmann.
Torfi K. Stefánsson Hjaltalín bendir á að Tómas hafi gagnrýnt guðfræði
Schleirmachers fyrir að þar væri heimspekinni ekki gefið nægilega mikið
rúm. Kemur þá vissulega ekki firam hvort þar sé átt við að Tómas hafi ekki
talið Schleiermacher beita aðferðum heimspekinnar nægilega í guðfræðilegri
vinnu eða hvort hann hafi talið Schleiermacher leggja of mikla áherslu á
hina opinberuðu trúarlegu þekkingu á kostnað náttúrulegrar guðsþekkingar
sem komast má að með heimspekilegri ígrundun en átökin um upplýs-
ingarguðfræðina stóðu einmitt um þessi tvö form þekkingar. Alítur Torfi
að Tómas hafi aðhyllst það sem hann kallar á einum stað „beggjablands-
guðfræði“ og skilgreinir nákvæmar með því að vísa til Vermittlungstheologie
í anda Augusts Twestens (1789-1876) sem var lærisveinn Schleiermachers
og eftirmaður á prófessorsstóli í Berlín. Þar telur hann Tómas hafa fund-
ið hið rétta samband opinberunar og skynsemi. Kunna ummæli Jónasar
Hallgrímssonar (1807-1845) skálds um vin sinn að vitna til hins sama er
hann segir að hann hafi búið að kristilegu trúartrausti“ og „sannfæringu
heimspekilegrar íhugunar".39 Kann þetta að merkja að Tómas hafi staðið á
mörkum upplýsingarguðfræði og þeirra kirkjulegu stefna er leystu hana af
hólmi en getur líka merkt að hann hafi einfaldlega verið skynsamur, trúaður
maður.
Hjá Torfa Hjaltalín kemur fram að guðfræði Tómasar hefur verið spunnin
mörgum þráðum. Þar vill hann auk þess sem talið hefur verið finna siðræna
áherslu sem líta megi á sem áhrif frá upplýsingarguðfræði og skynsem-
istrú, hugmyndir um hreina kirkju og ráðvendni presta í anda píetisma og
jafnvel rétttrúnaðar og loks tvíhyggju er greini á milli hins forgengilega og
óforgengilega í manninum sem rekja megi til heimspeki Platóns.40 Þá telur
38 Larsen 1979: 413-417.
39 Jónas Hallgrímsson 1143:3. SjáTorfi K. Stefánsson Hjaltalín 2006: 454, 456, 461, 462.
40 Torfi K. Stefánsson Hjaltalín 2006: 455-456, 457. Þess ber þó að geta aðTómas gagnrýndi Arna
Helgason fyrir platónskar áherslur. Sjá Torfi K. Stefánsson Hjaltalín 2006:461.
86