Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.2008, Qupperneq 163

frásögnin væri mun sennilegri. Hinn kunni fornleifafræðingur William
Foxwell Albright (1891-1971) taldi þó að fornleifafræðin styddi að mörgu
leyti hina biblíulegu mynd eins og hún er dregin upp í Jósúabók. Hið sama
gerði John Bright (1908-1995) í sinni kunnu Israelssögu History of Israel
(1. útg. 1957) sem var lesin af heilli kynslóð presta við guðfræðideild H.I.
og hefur því örugglega haft mikil áhrifa á skilning íslenskra guðfræðinga
á þessum viðburðum. Þjóðverjarnir Albrecht Alt (1883-1956) og Martin
Noth (1902-1968) lýstu landnáminu hins vegar sem friðsamlegri yfirtöku.
I Bandaríkjunum komu síðar fram fræðimenn eins og George Mendenhall
(f. 1916) sem í stað landnáms kaus að tala um bændauppreisn á kanverskri
grund og marxistinn Norman Gottwald (f. 1926) sem gerði ráð fyrir
þjóðfélagslegri, menningarlegri og trúarlegri byltingu. Samstaða ríkir ekki
á fræðasviðinu og myndin er óneitanlega fjölbreytilegri og flóknari en áður
var.
Dever er þeirrar skoðunar að líklega hafi ekki verið um hernaðarsigra
Israelíta að ræða í Kanaanslandi. Þar hafi Alt, Noth og Mendenhall allir haft
á réttu að standa og það sé ástæða til að ætla að Dómarabók hvíli á mun
traustari sögulegum grunni en Jósúabók.
Exodusatburðurinn sem myndhverfing fyrir björgun
I stað þess að leggja allt kapp á að sýna fram á sannfræði Exodusatburðanna
telur Dever að það beri að líta á söguna af þeim atburðum sem „mýþu“ og
þó einkum sem myndhverfingu fyrir björgun. Um leið leggur hann áherslu
á að þó að eitthvað sé kallað „mýþa“ þá þýði það engan veginn að það sé
án sögulegs grunns og því síður fölsun eða ósannindi.
Dever er þeirrar skoðunar að ekki sé lengur þörf á Exodus í hefðbundinni
merkingu þess orðs sem skýringu á uppruna Israels. Hann segir líka að við
verðum að skilja eðli hins trúarlega sannleika. Hér var um að ræða sögu
um sigur kúgaðra og valdalausra á mesta stórveldi þess tíma. Þá segir Dever
að traustar heimildir séu fyrir því að Exodus-sagan hafi verið lesin sem
myndhverfing þegar á fornum tímum. Og vel hefði hann getað tekið dæmi
af þeirri gríðarlegu þýðingu sem hún hefur haft sem fyrirmynd og orðið
hvatning hinum þjáðu undir merkir frelsunarguðfræðinnar svokölluðu í
Rómönsku Ameríku og raunar mun víðar um hinn kristna heim.
161