Dagblaðið Vísir - DV - 14.11.2014, Side 24

Dagblaðið Vísir - DV - 14.11.2014, Side 24
24 Fréttir Erlent Helgarblað 14.–17. nóvember 2014 Keyptu flóttamenn úr fangavistinni n Seldir til Vestur-Þýskalands n Verra að vera flóttamaður en morðingjadóttir A ðfaranótt 10. nóvember 1989 féll Berlínarmúrinn, sem reistur hafði verið af kommúnistastjórninni í Austur-Þýskalandi. Voru því um liðna helgi 25 ár liðin frá þessum miklu tímamótum. 138 manns létust við að reyna að flýja yfir landamærin, frá Austur- Þýskalandi til vesturs. Líklega er tala látinna þó mun hærri. Múrinn var reistur í ágúst 1961 og átti að vera svokallaður „varnarveggur gegn fas- isma.“ Hann varð fljótlega ein helsta táknmynd kalda stríðsins og á sama tíma varð fall hans að táknmynd endaloka þess. Mörgum tókst að flýja yfir múrinn og fjölmargir komust yfir til Vestur- Þýskalands áður en hann var reistur. Á vef BBC er greint frá fjölskyldu sem reyndi að flýja yfir stuttu eftir að reisa átti múrinn í ágúst 1961. Þeim tókst ekki ætlunarverkið og voru hand- sömuð og fangelsuð. Nokkrum árum síðar var fjölskyldan seld til vestur- þýskra stjórnvalda og hóf nýtt líf í Vestur-Þýskalandi. Treg í taumi Þann 13. ágúst 1961 reyndu Karl- Heinz Prietz, eiginkona hans og fimm ára dóttir, Daniela Walther, að flýja yfir landamærin til Vestur-Þýska- lands. Karl- Heinz, sem starfaði sem blaðamaður, hafði fengið ábendingu um að loka ætti landamærunum á milli austurs og vestur. Fjölskyldan yrði að komast yfir sem fyrst. Hann sannfærði eiginkonu sína um að þau yrðu að flýja, og tveimur dögum síðar létu þau á það reyna. „Hann hafði komist á snoðir um að það ætti að byggja múrinn,“ segir Daniela í viðtali við BBC þar sem hún greinir frá þessari örlagaríku nótt. Hún segir að móðir hennar hafi verið treg í taumi, en látið til leiðast á end- anum. Þær mæðgur földu sig nærri landamærunum í tvo daga áður en Karl-Heinz kom að vitja þeirra og fór með þær af stað. Hann taldi sig hafa fundið veikan blett hjá landamæravörðunum og þar kæmust þau yfir. „Hann fór yfir og kallaði til móður minnar að fylgja honum, en hún stóð sem frosin. Hún hafði ekki hugrekki til að flýja. Ég man að ég stóð við hlið henn- ar og hlustaði á köllin í pabba,“ segir Daniella. Stuttu síðar birtust landamæraverðirnir og færðu for- eldra hennar burtu í járnum. „Þeir birtust skyndilega í myrkrinu og leiddu hann í burtu. Ég sá hann ekki næstu átta árin,“ segir hún. Móðir hennar fékk níu mánaða dóm fyrir flóttatilraunina og Daniella var send til ömmu sinnar og afa. Betra að vera morðingjadóttir „Að vera dóttir flóttamanna var verra en að vera dóttir morðingja,“ segir Daniella, en amma hennar sagði henni að ef einhver spyrði ætti hún að segjast vera dóttir móður- systur sinnar. Skömmin fylgdi fjöl- skyldunni allri. Þrátt fyrir það segist Daniella hafa verið hamingjusöm með fjölskyldu sinni í Potsdam. Þegar móðir hennar losnaði fluttust þær til Potsdam. Móðir hennar átti erfitt uppdráttar og jafnaði sig aldrei á flóttatilrauninni, fangelsisvistinni eða aðskilnaðinum. Seldu fólk Ástandið í Austur-Þýskalandi var slæmt og fjárhagsstaðan afleit. Til að bregðast við henni komu stjórn- völd verkefni á laggirnar árið 1964 sem kallaðist „haeftlingsfreikauf“. Það gekk út á að senda og selja póli- tíska fanga til Vestur-Þýskalands. Sagnfræðingurinn Andreas Apelt telur að um 33.755 fangar hafi verið seldir til Vestur-Þýskalands á árun- um 1964–1989. Báðir aðilar höfðu ríkra hagsmuna að gæta, vestrið vildi koma fólki til bjargar og í austri þurfti bæði peninga og ýmsar birgð- ir. „Vestrið vildi bjarga föngunum frá ómannúðlegri meðferð,“ seg- ir Apelt. Vestur-Þýskaland greiddi stundum fyrir fangana, en í öðrum tilfellum voru sendar birgðir af mat eða öðrum vörum í staðinn. Verk- efnið átti ekki að vera á allra vörum og mikil leynd hvíldi yfir því að sögn Apelts. Fangarnir voru fluttur á milli með ýmsum leiðum, meðal annars með neðarjarðarlestarkerfi. Fóru eftir flóttatilraunina Árið 1968 var ákveðið að senda Karl-Heinz Prietz til Vestur-Þýska- lands. Daniella segir að þá hefði hann afplánað í tæp átta ár í fang- elsi. „Hann var pyntaður, en hann sagði mér aldrei hvernig. Þetta eyði- lagði heilsu hans. Ég held að mörg ár hafi liðið á milli þess sem hann sá svo mikið sem dagsljós,“ segir hún. Til dægrardvalar skrifaði hann barnasögur niður handa dóttur sinni. Þegar hann var fluttur yfir landamærin mátti hann ekki taka þær með sér. Hann sendi þær því loksins til dóttur sinnar sem geymdi þær eins og sjáaldur augna sinna. Þegar hann hafði komið sér fyrir í vestrinu árið 1969 var ákveðið að semja við austurþýsk stjórnvöld um komu mæðgnanna til Vestur-Þýska- lands. Daniella segist hafa verið mótfallin því að fara, henni hafi liðið vel í Austur-Þýskalandi. Sárast þótti henni að móðir hennar lét hana skilja barnasögurnar eftir. „Ég gat aldrei fyrirgefið henni það.“ Þekkti hann ekki Hún var 13 ára og kvaddi bestu vin- konu sína á lestarstöðinni. Við kom- una til Vestur-Þýskalands var öll fjölskyldan yfirheyrð af Bretum, Frökkum og Bandaríkjamönnum. En þau höfðu frá litlu að segja. „Ég man að ég sagði: „Þið verðið að afsaka hvað líf mitt er óspennandi“.“ Þegar hún hitti loksins föður sinn þekkti hún hann ekki, enda hafði langur tími liðið frá því að þau voru aðskilin. „Hann grét. Þetta var honum mjög erfitt,“ segir Daniella. Fjölskyldan reyndi að aðlagast nýjum heimkynn- um en á endanum skildu foreldrarn- ir. Daniellu gekk illa að fóta sig en ákvað að gera sitt allra besta. Hún flutti síðar til Bretlands þar sem hún kynntist eiginmanni sín- um og stofnaði sjálf fjölskyldu. Hún er í dag 59 ára og starfar sem kennari. Hún segist hamingjusöm í Bretlandi, en saknar Austur-Þýska- lands. „Ef ég hefði ílengst þar hefði ég getað lifað góðu lífi. Það var vel hugað að fólki og ég trúði á grund- vallarreglur ríkisins – það er að segja allt nema kúgunina og njósn- irnar,“ segir hún og segist skilja, þó að hún sé ekki endilega sammála því að hægt sé að kaupa manneskj- ur, hvers vegna fólk gekk kaupum og sölum á milli ríkjanna. Vestur-Þýskaland hafi starfað með mannúðarsjónarmið að leiðar- ljósi. Faðir hennar, Karl-Heinz, lést árið 1996, en móðir hennar lést árið 2010. Hún segir 13. ágúst 1961 hafa gert út um samband þeirra. „Hún gat bara ekki ákveðið sig. Það var það sem varð þeim að falli.“ n Ásta Sigrún Magnúsdóttir astasigrun@dv.is Sameinuð Hér má sjá fjölskylduna sameinaða í Vestur-Þýskalandi. Mynd BBC SkjÁSkoT kunni vel við sig Danielle seg- ist hafa kunnað vel við sig í Aust- ur-Þýskalandi. Mynd BBC SkjÁSkoT Minning Angela Merkel, kanslari Þýska- lands, gengur fram hjá hluta Berlínar- múrsins við minningarathöfn á sunnudag. „Hann var pyntað- ur, en hann sagði mér aldrei hvernig. Sunnudaginn 16. nóv. verður safnaramarkaður í Síðumúla 17 (2. hæð) kl. 13 - 16 Mynt • Seðlar • Minnispeningar Barmmerki • Smáprent • Frímerki Póstkort o.fl. • Sala - Kaup - Skipti MYNTSAFNARAFÉLAG ÍSLANDS www.mynt.is Safnaramarkaður 16. nóv. Í S L A N D S • M Y N T S A F N A R A F É L A G •

x

Dagblaðið Vísir - DV

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Dagblaðið Vísir - DV
https://timarit.is/publication/255

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.