Dagblaðið Vísir - DV - 14.11.2014, Qupperneq 46

Helgarblað 14.–17. nóvember 201446 Lífsstíll
U
pplýsingar um hollustu eða
óhollustu mjólkur berast úr
ýmsum áttum. Sumir neyta
engra mjólkurvara, ýmist
vegna heilsunnar eða sið­
ferðislegra skoðana. Aðrir eru hand­
vissir um hollustu mjólkurinnar og
drekka hana með góðri samvisku. Í
manneldisráðleggingum frá Emb­
ætti landlæknis er mælt því að dag­
lega drekki fólk tvö glös af fitulítilli
eða lítið sykraðri mjólk eða öðrum
mjólkurvörum.
Best í hófi
Næringarfræðingarnir Ólafur
Gunnar Sæmundsson og Geir
Gunnar Markússon eru sammála
um að mjólkin sé auðug af margs
konar efnum, eins og vítamínum,
steinefnum, próteinum og kolvetn­
um. „Ég tel að ráðleggingarnar um
tvö glös á dag snúist fyrst og fremst
um að fullnægja þörf á vissum þeim
næringarefnum sem við þurfum á
að halda, eins og til að mynda kalki,“
segir Ólafur. Hann segir áhyggjuefni
að hluti ungra stúlkna á Íslandi fái of
lítið af kalki. „Mjólk er einn öflugasti
kalkgjafinn og því er hún hátt skrif­
uð innan næringarfræðinnar. Hún
er þó ekki lífsnauðsynleg fyrir okk­
ur öll en hún er það svo sannarlega
fyrir kálfa og börn,“ segir Geir.
Gullni meðalvegurinn getur ver­
ið vandrataður og mæla næringar­
fræðingarnir með því að fólk neyti
mjólkur í hófi og fari eftir mann­
eldisráðleggingum. Geir bendir á
að allar matvörur í óhófi geti verið
skaðlegar. „Í mjólkurvörum er
mjólkursykur sem hækkar blóðsyk­
urinn. Ef fullorðnir drekka einn til
tvo lítra á dag stuðlar það ekki að
auknu heilbrigði,“ segir Geir.
Að sögn Ólafs eru efri mörk neyslu
á kalki um 2.500 milligrömm á dag
en ráðlagður dagskammtur er um
800 milligrömm. „Eins og með allt er
hægt að fara yfir strikið. Ef fólk drekk­
ur þrjá til fjóra lítra á dag er augljóst
að ofneysla á kalki getur átt sér stað.
Í einum lítra af mjólk eru um 1.000
milligrömm af kalki svo með því að
drekka þrjá lítra er fólk komið yfir efri
mörkin,“ segir Ólafur. Hann segir að
alltaf þegar of mikils af einu fæðuefni
sé neytt geti það jafnvel leitt til skorts
á öðrum. „Þannig er þetta með allt.
Ef við til dæmis borðum mikið af
kjötmeti eins og fólk á lágkolvetnum
gerir þá getur það leitt til vöntunar
á vissum vítamínum og steinefnum
sem eru ríkuleg í ávöxtum og græn­
meti en fátækleg í kjötmeti.“ Ólafur
segir óskandi að fólk fari eftir mann­
eldisráðleggingum, sem hann segir
hóflegar og byggi á bestu og nýjustu
rannsóknum sem liggja fyrir hverju
sinni. „Það mælir enginn, mér vitan­
lega, með því að neytt sé ofsalega
mikils magns af mjólkurvörum,“ seg­
ir hann.
Góð í hófi
Geir segir óheppilegt að mjólk sé
markaðssett þannig að í kælum
verslana séu sykraðar vörur meira
áberandi en venjuleg mjólk. „Sykr­
uðu vörurnar eru í litríkum og
spennandi umbúðum og fá meira
vægi en holla, góða mjólkin.“ Þá seg­
ir Geir mikilvægt að hafa í huga að
almennt eigi ekki að drekka mikið af
hitaeiningum. „Við eigum að borða
mat og drekka vatn en ekki að inn­
byrða mikið af hitaeiningum í formi
vökva, hvort sem það er mjólk, gos
eða ávaxtasafar. Fullorðnir ættu
ekki að drekka heilan lítra eða mörg
mjólkurglös á dag. Það var kannski
nauðsynlegt áður fyrr þegar fólk
þurfti alla þessa orku. Mjólkin á ekki
að vera aðalsvaladrykkurinn,“ segir
hann.
Geir segir mjólkina í grunninn
vera mjög holla og að það sé algeng
ímynd í hugum fólks um mjólkur­
vörur. „Svo er sett allt of mikið af
sykri í hana sem líkaminn ræður illa
við. Að þessu leyti finnst mér vanta
upp á samfélagslega ábyrgð mjólk­
urframleiðenda. Ég vil því nota
tækifærið og biðla til MS og hinna
fáu sem framleiða mjólkurvörur að
minnka sykurmagnið því mjólkin
er ekki lengur holl þegar búið er að
bæta svona miklu af sykri í hana.“
Geir segir heilsugúrúa hafa bent á
að fitusprenging og gerilsneyðing
minnki næringargildi mjólkurinnar
en vill benda á að það eigi við um
flest til manneldis að eitthvað sé gert
til að auka geymsluþol. „Við getum
ekki öll drukkið beint af kúnni þó að
það væri betra fyrir okkur.“
Aðgengilegur kalkgjafi
Ólafur og Geir eru sammála um að
mjólk og mjólkurafurðir séu þær af­
urðir sem auðveldast sé að fá kalk úr,
þó að kalk sé einnig að finna í öðrum
fæðutegundum. Einnig eru afurðir úr
jurtaríkinu, eins og dökkt grænmeti,
mjög auðugar af kalki en að neyta
þurfi mikils af því til að fá það kalk
sem líkaminn þarf daglega. „Ráðlagð­
ur dagskammtur fyrir börn og ung­
linga er 900 milligrömm á dag. Eitt
glas af mjólk gefur 250 milligrömm
svo það er mjög auðvelt að fá kalk úr
mjólk. Í 100 grömmum af spergilkáli
eru 100 milligrömm af kalki, 180 milli­
grömm í 100 grömmum af grænkáli. Í
100 grömmum af spínati eru um 130
milligrömm af kalki.“
Stundum er sagt að mjólk sé að­
eins fyrir kálfa og segir Ólafur slíka
umræðu ekki eiga neitt skylt við
næringarfræði. „Mín tilfinning er að
sú umræða sé á undanhaldi.“
Um 5% Íslendinga með óþol
Talið er að um fimm prósent Ís­
lendinga séu með mjólkursykurs­
óþol, að sögn Ólafs. Mjólkursykur
samanstendur af tveimur svoköll­
uðum einsykrungum, þrúgusykri
og gallaksykri. Ólafur segir ástæð­
una fyrir óþoli þá að líkaminn fram­
leiði ekki ensím sem brjóti niður
mjólkursykurinn. „Þá fer mjólkur­
sykurinn niður meltingarveginn og
í ristilinn. Ef hann fer niður ómeltur
koma bakteríur og gerja hann. Þá
finnur fólk fyrir magaverkjum og
uppþembu og afleiðingin er oft
niðurgangur. Fólk með óþol þol­
ir venjulega mjólk upp að vissu
marki, kannski hálfan desilítra í
einu, þrisvar til fjórum sinnum yfir
daginn. Ef mjólkurinnar er neytt í
litlum skömmtum, finnur viðkom­
andi yfirleitt ekki fyrir ónotum.“ Geir
segir að í mjólkurvörum frá Örnu sé
búið að bæta ensíminu laktasa við
svo búið sé að melta mjólkina að­
eins fyrir neytendur. „Fólk með óþol
þolir þá mjólk betur því búið er að
brjóta sykurinn niður.“
Krabbamein
Stundum heyrist í umræðunni að
þegar fólk fái krabbamein sé mjólk­
in eitt af því fyrsta sem því er ráðlagt
að taka út úr mataræðinu. Aðspurð­
ur um það segir Geir rannsóknir
ekki sýna svart á hvítu fram á
árangur þess. „Ég ráðlegg fólki sem
er komið með krabbamein og er að
taka til í sínu mataræði, að sleppa
mjólkinni. Rannsóknir hafa sýnt, þó
ekki með óyggjandi hætti, að mjólk
gæti ýtt undir frekari vöxt á krabba­
meinum. Fólk gerir ýmislegt og tek­
ur öflug lyf og tekur líka til í matar­
æðinu,“ segir Geir.
Aðspurður um tengsl mjólkur­
drykkju og myndun krabbameina
segir Ólafur að fundnar hafi verið
ákveðnar vísbendingar á milli mjög
mikillar mjólkurdrykkju og tíðni
blöðruhálskrabbameins. „En satt
best að segja virðast tengslin ekki
vera mjög sterk, að því er ég best
veit.“ Ólafur leggur áherslu á að ef
fólk neyti mjólkur í óhófi, sé það að
sjálfsögðu óhollt eins og allt ann­
að sem neytt er í of miklu magni og
þess vegna telur hann, eins og áður
hefur komið fram, að besta leiðin sé
að fara eftir ráðleggingum um nær­
ingu frá Embætti landlæknis.
Ofneysla hindrar upptöku járns
Ofneysla á mjólk getur einnig hindr­
að upptöku járns og bendir Ólafur á
að stoðmjólk hafi verið sett á mark­
að því algengt hafi verið að korna­
börn hefðu greinst með járnskort.
En stoðmjólkin er járnbætt. „Þá
kom í ljós að börn voru ekki á brjósti
og neyttu gjarnan mjög mikils af
mjólkurvörum. Það er þægilegt að
borða mjólkurvörur enda renna
þær ljúflega niður en þær eru al­
mennt járnlausar.“ n
Mjólkin ekki
svaladrykkur
Sykraðar mjólkurvörur fyrirferðarmeiri en ósykraðar í verslunum, að sögn næringarfræðings
Dagný Hulda Erlendsdóttir
dagny@dv.is „Ég vil því nota
tækifærið og biðla
til MS og hinna fáu sem
framleiða mjólkurvörur
að minnka sykurmagnið.
Allt gott í hófi Ólafur Gunnar Sæmunds-
son næringarfræðingur segir mikilvægt að fólk
fari eftir manneldisráðleggingum, sem byggja
á bestu og nýjustu rannsóknum hverju sinni.
Minna sykurmagn Geir Gunnar
Markússon næringarfræðingur biðlar til
mjólkurframleiðenda að minnka sykurmagn
í mjólkurvörum.
Mjólk er góð
Mjólkurvörur
eru í grunninn
frekar hollar.