Bændablaðið - 24.09.2015, Síða 6

6 Bændablaðið | Fimmtudagur 24. september 2015
Málgagn bænda og landsbyggðar
Bændablaðið kemur út hálfsmánaðarlega. Því er dreift til allra bænda landsins og fjöl margra annarra er tengjast land búnaði.
Bændablaðinu er dreift ókeypis til þeirra er stunda búskap en þéttbýlisbúar geta gerst áskrifendur að blaðinu.
Árgangurinn kostar kr. 7.500 en sjötugir og eldri og lífeyrisþegar greiða kr. 3.750. Bændablaðið er í eigu Bændasamtaka Íslands.
Bændablaðið, Bændahöll við Hagatorg, 107 Reykjavík. Sími: 563 0300– Fax: 562 3058 – Kt: 631294-2279
Ritstjóri: Hörður Kristjánsson (ábm.) hk@bondi.is – Sími: 563 0339
Rekstur og markaðsmál: Tjörvi Bjarnason tjorvi@bondi.is
Blaðamenn: Margrét Þ. Þórsdóttir mth@bondi.is – Sigurður Már Harðarson smh@bondi.is – Vilmundur Hansen vilmundur@bondi.is
Auglýsingastjóri: Auður Laila Jónasdóttir audur@bondi.is – Sími: 563 0303 – Frágangur fyrir prentun: Prentsnið.
Netfang blaðsins (fréttir og annað efni) er bbl@bondi.is Netfang auglýsinga er augl@bondi.is Vefsíða blaðsins er www.bbl.is
Prentun: Landsprent ehf. – Upplag: sjá forsíðu – Landsprent og Íslandspóstur annast dreifingu blaðsins. ISSN 1025-5621
LEIÐARINN
Það er margt skrítið sem fram
kemur í samfélagsumræðunni
þar sem fjölmiðlun á rafrænum
vefmiðlum er flestum aðgengi-
leg. Það er þó verra þegar slík
lítt ígrunduð og ábyrgðarlaus
umræða er tekin upp sem grunn-
ur að umræðu og jafnvel ákvarð-
anatöku stjórnmálamanna.
Íslendingar hafa í auknum mæli
horft upp á slíkt í umræðunni á
Alþingi Íslendinga á liðnum árum.
Þar hefur Alþingi sett niður fyrir
botnlausan fíflagang og upphafn-
ingu á umræðuhefð sem ekki einu
sinni leikskólabörn myndu nokkru
sinni temja sér.
Alvarlegt dæmi um slíkt var
þegar afleiðing samfélagsum-
ræðunnar var tilefni samþykkt-
ar borgarstjórnar Reykjavíkur á
dögunum sem fól í sér viðskipta-
bann borgarinnar á ísraelskar
vörur. Það er ekkert við það að
athuga að fólk tali um slíkt sín
á milli á samskiptasíðum, en að
stjórn heils sveitarfélags vaði út á
sömu braut að mjög illa ígrunduðu
máli, gengur bara alls ekki. Það
sem alvarlegra er að þarna fór
meirihluti stjórnar höfuðborgar-
innar langt út fyrir sitt lögbundna
valdsvið með ákvarðanatöku um
utanríkismál.
Það var ekkert skrítið að mörgu
landsbyggðarfólki hafi verið
brugðið við þessi tíðindi. Engu
var líkara en yfirstjórn borgar-
innar væri með þessu að undir-
strika alvarlegan klofning höfuð-
borgar og landsbyggðar þar sem
Reykjavík var allt í einu orðið að
sérstöku borgríki.
Fíflalegri ákvarðanatöku hafa
landsmenn sjaldan horft upp á, en
vissulega virðingarvert að borgar-
stjóri og hans sveit sæi loks að sér
á endanum, þó með semingi væri.
Annar angi af heiftúðugri sam-
félagsumræðu lýtur að stuðningi
við flóttamenn. Mjög hávær hópur
hrópaði í samfélagsmiðlum um að
íslensk stjórnvöld yrðu að sinna
þessu fólki betur en gert hefur
verið. Til Íslands „yrði“ að flytja
fimm hundruð, þúsund eða fimm
þúsund manns. Meira að segja var
nefnt á Austurvelli að ekki væri
lífvænlegt á Íslandi fyrr en tala
íbúa væri komin í eina milljón.
Sem sagt að flytja ætti inn 700
þúsund flóttamenn.
Þegar svo einhver nefndi að það
þyrfti nú kannski að íhuga hvað
þyrfti til í félagslegri aðstoð og
peningum til að halda uppi svo
og svo miklum fjölda, að sá sami
var umsvifalaust dæmdur argasti
rasisti.
− Já, menn sjá greinilega
oftar flísar í augum náungans en
ekki heilu bjálkana í sínum eigin
augum. /HKr.
LOKAORÐIN
Hraða verður búvörusamningum
Stjórnvöld kynntu síðdegis á fimmtu-
dag nýjan samning sem þau hafa gert við
Evrópusambandið. Samningarnir fela í sér að
tollkvótar sem heimila tollfrjálsan innflutning á
búvörum frá ESB hingað til lands eru stækkaðir
verulega, sem og kvótar fyrir ýmsar búvörur
sem flytja má tollfrjálst héðan til ESB.
Einnig var samið um niðurfellingar eða lækk-
anir tolla á fjölda vara og gagnkvæma viðurkenn-
ingu á afurðaheitum. Frekari grein er gerð fyrir
efnisatriðum samningsins annars staðar í blaðinu.
Bændum þótti illa fram hjá sér gengið á lokastigi
samningaviðræðnanna, að málinu skyldi lokað án
samráðs. Vissulega hafði legið fyrir lengi að við-
ræður væru í gangi en það kom óþægilega á óvart
að heyra fyrst af niðurstöðum þeirra í fjölmiðlum.
Ekki síst vegna þess að viðræður um búvörusamn-
inga voru nýhafnar og þar stóð til að ræða um
fyrirkomulag tollverndar á samningstímanum.
Það er rétt eins og fram hefur komið að afurða-
fyrirtæki bænda fóru árið 2010 fram á aukinn mark-
aðsaðgang fyrir íslenskar búvörur á ESB-markað.
Með samningnum verður hægt að auka útflutning
á ýmsum búvörum frá Íslandi, aðallega skyri og
lambakjöti, en einnig fleiri afurðum ef markaðir
finnast. Þau tækifæri sem samningurinn geym-
ir felast vitanlega þar og vonandi verða þau vel
nýtt. Útflutningur á öðrum vörum byggir á því að
ásættanlegir markaðir finnist.
Gagnkvæm viðurkenning afurðaheita
Í samningnum er samið um gagnkvæma viður-
kenningu afurðaheita. Við viðurkennum og
skuldbindum okkur til að vernda tæplega 1.300
afurðaheiti sem skráð hafa verið í ESB og hafa
landfræðilega skírskotun. Engin heiti hafa verið
skráð hér enn samkvæmt okkar löggjöf um slíkar
skráningar. Ástæða er til að hvetja þær greinar sem
eiga sóknarfæri á markaði ESB til að skoða þessa
möguleika – ekki síst skyrið og lambið. Fjölmörg
dæmi eru um skráningar á afurðum sem skírskota
til heilla landsvæða, t.d. hafa Skotar fengið skráð
„Scottish Lamb“ og mörg sambærileg dæmi má
finna.
Það er um leið skynsamlegt að valið hafi verið
að gera samning um gagnkvæmar tollabreytingar
en ekki einhliða niðurfellingar eins og hagsmuna-
samtök innflytjenda hafa ítrekað farið fram á. Flest
ríki og ríkjasambönd eins og ESB líta á tollvernd
sem verðmæti og hún er aldrei látin fyrir ekk-
ert. Með tollabreytingum samningsins og öðrum
tollabreytingum sem stjórnvöld áforma á næstu
misserum er sennilega að verða lítið eftir af toll-
um yfirleitt til fyrir Ísland að láta á móti bættum
markaðsaðgangi eins og til dæmis fyrir fiskafurðir.
Fyrir það verður þá að greiða með öðrum hætti.
Samkeppnisstaða versnar
Samkeppnisstaða bænda mun í mörgum tilvikum
versna. Breytingarnar munu koma harðast niður á
svína- og kjúklingabændum, en einnig nautakjöts-
framleiðslu, sem bændur stóðu í þeirri meiningu
að ætti frekar að efla heldur en hitt. Ekki verður
séð að stjórnvöld hafi gert neina skipulega athug-
un á líklegum áhrifum samningsins, svo sem á
samkeppnisstöðu einstakra búgreina, afurðastöðva,
annarra úrvinnslufyrirtækja eða matvælaiðnaðar
yfirleitt. Meta hefði þurft áhrif á afurðaverð til
bænda, líklega þróun á markaðshlutdeild innlendrar
framleiðslu og tekjuleg áhrif að teknu tilliti til
áhrifa aukins markaðsaðgangs. Öllu þessu tengjast
störf og afkoma – ekki bara bænda heldur líka
verkafólks í úrvinnslugreinum.
Ekkert tillit er tekið til stærðarmismunar mark-
aðanna. Í ESB eru íbúar ríflega 500 milljónir
manns en á Íslandi 330 þúsund, eða rúmlega 1.500
á móti einum. Samningurinn veitir því ESB aðgang
að margfalt stærri skerf af íslenskum markaði en
Ísland fær á móti. Áhrifin af útflutningi íslenskra
búvara til ESB á markaði þar verða engin, en þau
geta orðið veruleg hér. Nú þegar flytjum við inn
tólf sinnum meira af landbúnaðarvörum frá ESB
en við flytjum þangað.
Almennar heilbrigðisreglur munu gilda
áfram en engin krafa er gerð um að innfluttar
vörur séu framleiddar við sambærilegar aðstæð-
ur. Framleiðsluhættir eru að ýmsu leyti ólíkir á
milli Íslands og margra landa í Evrópu. Hér er
t.d. bannað að blanda dýralyfjum í fóður sem er
leyfilegt víða annars staðar. Sýklalyfjanotkun er
ein sú minnsta í Evrópu hér á landi sem er verðmæt
staða, ekki síst nú þegar ónæmi fyrir sýklalyfjum er
vaxandi vandamál víða um heim. Strangar reglur
gilda að auki um dýravelferð. Þessar aðstæður eru
eitthvað sem íslenskir neytendur hafa tekið sem
sjálfsögðum hlut. Þær eru það hins vegar fjarri
því alls staðar og hafa auðvitað kostnað í för með
sér. Séu ekki gerðar sambærilegar kröfur til inn-
flutnings og innlendrar framleiðslu og um leið og
upprunamerking er ekki almenn skylda, skapar það
óhjákvæmilega ójafna samkeppnisstöðu. Með því
er verðinu þrýst niður og í sumum tilvikum getur
það kippt rekstrargrundvellinum undan innlendu
framleiðslunni. Tollar eru einmitt oftast notaðir
til að leiðrétta ójafna samkeppnisstöðu en með
samningnum nú er sú tollvernd þynnt verulega út.
Mikilvægt er að breytingar sem samningur-
inn hefur í för með sér gagnist neytendum beint.
Öflugt verðlagseftirlit er nauðsynlegt til að það
gangi eftir. Reynslan sýnir að breytingar á tollum,
vörugjöldum eða gengisbreytingar skila sér ekki
alltaf í lægra vöruverði. Það hefur til dæmis komið
fram í verðkönnunum sem Alþýðusambandið hefur
gert. Í skýrslu Samkeppniseftirlitsins frá því fyrr á
þessu ári kemur jafnframt fram að arðsemi stórra
fyrirtækja á dagvörumarkaði er 35–40% á Íslandi
samanborið við 11% og 13% í Bandaríkjunum og
Evrópu. Það er því höfuðnauðsyn að launþega-
hreyfingin og neytendur veiti birgjum og smásölum
áfram virkt aðhald í verðlagsmálum.
Viðræðum um búvörusamninga verði hraðað
Í stjórnarsáttmála núverandi ríkisstjórnar segir
meðal annars:
„Ríkisstjórnin lítur á landbúnað sem eina af mikil-
vægustu atvinnugreinum framtíðarinnar. Vaxandi
eftirspurn eftir mat á heimsvísu skapar íslenskum
landbúnaði sóknarfæri með möguleikum á auk-
inni framleiðslu og margbreytilegum afurðum.
Ríkisstjórnin mun gera íslenskum landbúnaði
kleift að nýta þau sóknarfæri sem greinin stendur
frammi fyrir. Með það fyrir augum er brýnt að
kanna með hvaða hætti er unnt að auka verðmæta-
sköpun og nýta sem best tækifærin sem felast í
sveitum landsins.“
Í ljósi þessa samnings er það krafa bænda að
viðræðum um búvörusamninga verði hraðað. Það
þarf að ná niðurstöðu á allra næstu vikum og um
hvernig eigi að ná fram ofangreindum markmiðum
með tilliti til þeirra breytinga sem tollasamningur-
inn hefur í för með sér. /SSS
Fíflagangur