Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.04.2012, Blaðsíða 14

Tímarit hjúkrunarfræðinga – 2. tbl. 88. árg. 201210
0 Alls engin mæði
0,5 Mjög, mjög lítil mæði (varla merkjanleg)
1 Mjög lítil mæði
2 Lítil mæði
3 Miðlungsmæði
4 Nokkuð mikil mæði
5 Mikil mæði
6
7 Mjög mikil mæði
8
9 Mjög, mjög mikil mæði (næstum því
hámark)
10 Hámarksmæði
Mynd 4. Borg-spurningalistinn um mæði.
MRC (Medical Research Council scale)
er listi sem hefur lengi verið notaður í
endurhæfingu. Listanum er ætlað að
meta skerðingu í daglegri virkni vegna
mæði (Bestall o.fl., 1999).
Meðferðaraðilinn spyr sjúklinginn við
hvaða aðstæður (activity) hann finni fyrir
mæði. Mæðinni er skipt í 5 stig þar sem
1 er minnsta mögulega mæði og 5 er
mesta mögulega mæði (mynd 5). Skilin
á milli stiganna fimm geta reynst óljós og
ekki er hægt að nota listann til að meta
breytingu á mæði (ATS, 1999).
1. Ég fæ eingöngu andþyngsli þegar ég
reyni á mig.
2. Ég fæ andþyngsli þegar ég geng hratt
örlítið upp í móti.
3. Ég geng hægar en jafnaldrar mínir vegna
andþyngsla eða neyðist til að nema
staðar til að ná andanum við venjulega
göngu á flatlendi.
4. Ég þarf að nema staðar til að ná
andanum eftir u.þ.b. 100 metra göngu.
5. Andþyngslin aftra mér frá því að fara
að heiman eða ég fæ andþyngsli við að
klæða mig úr og í.
Mynd 5. MRC-spurningalistinn um mæði.
CAT-próf (COPD assessment test)
er nýr spurningalisti sem er ætlað að
meta heilsufar sjúklinga með langvinna
lungnateppu á einfaldan og áreiðanlegan
hátt. Listinn byggist á 8 spurningum
sem sjúklingurinn svarar sjálfur og gefa
samanlagt 0 og upp í 40 stig. Ein spurning
í listanum fjallar um andþrengsli. Áhrifum
sjúkdómsins á sjúklinginn er hægt að
skipta niður í fjóra flokka: Mjög mikil
áhrif (>30 stig), mikil áhrif (>20 stig),
miðlungsmikil áhrif (10-20 stig) og lítil
áhrif (<10 stig). Listinn er nú notaður sem
árangursmælitæki á Reykjalundi og jafnvel
talið að breyting sem nemur tveimur
stigum hafi klíníska þýðingu. Hægt er
að finna íslenska útgáfu listans og frekari
upplýsingar á www.catestonline.org og
www.catestonline.co.uk.
SOBQ-listinn. Shortness of breath (SOBQ),
sem kallaður er á íslensku „Mat á andnauð“,
var þýddur og forprófaður á Reykjalundi
2001 (Elfa Dröfn Ingólfsdóttir og Guðbjörg
Pétursdóttir, 2001). Listanum er ætlað að
meta upplifun á mæði við athafnir daglegs
lífs hjá einstaklingum með langvinnan
lungnasjúkdóm (Eakin o.fl., 1998). Hann
byggist á 24 spurningum sem sjúklingurinn
svarar sjálfur og gefa samanlagt 0 (engin
mæði) til 120 (mesta mæði) stig. Í íslensku
þýðingunni er ein aukaspurning um áhrif
mæði á félagslega þátttöku. Sjúklingar
eiga sjálfir að svara öllum spurningum
og giska ef þeir hafa ekki framkvæmt
verkið. Listinn er einfaldur og fljótlegt að
svara honum. SOBQ-listann má nota til
að meta breytingu á mæði og skoða mun
Öndunaræfingar eru mikilvægar
til að ná tökum á tíðni og dýpt
öndunar. Æfingar með munnhörpu
eru skemmtileg leið til þess.