Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.04.2012, Blaðsíða 13

Tímarit hjúkrunarfræðinga – 2. tbl. 88. árg. 2012 9
Slökun er hentug leið til að draga úr
mæði. Hún auðveldar sjúklingnum að
ná stjórn á mæðinni með því að draga
úr spennu, hægja á öndun og bæta
súrefnisbúskap. Fyrir sjúklinga, sem
fá andnauðarköst, getur slökun verið
mjög gagnleg. Einnig mæli ég með að
sjúklingum sé kennt að nota slökun
samhliða öndunaræfingum eða notkun
úðavélar.
Hugræn atferlismeðferð getur reynst
gagnleg til að leiðbeina sjúklingum um
hvernig best sé að bregðast við streitu og
kvíðaeinkennum sem gera oft vart við sig
í kjölfar mæðitilfinningar. Meðferðin getur
einnig gagnast til að efla skilning sjúklings
og meðferðaraðila á því hvað það er sem
kemur mæði eða andnauðarkasti af stað
og hvaða meðferðarþættir gætu gagnast
til að draga úr mæði.
Hvernig er hægt að leggja mat á
mæði?
Í klínísku starfi er mikilvægt að leggja
mat á hversu mikil mæðin er og reyna
að komast að því hver orsökin er. Er hún
vegna hjarta- eða lungnasjúkdóms eða
einhvers annars, til dæmis kvíða? Mæla
þarf súrefnismettun hjá sjúklingnum til
að kanna hvort súrefnisskortur er til
staðar. Hjá lungnasjúklingum er hægt
að leggja mat á mæði með mismunandi
aðferðum. Fyrst er auðvitað athugun
þar sem metið er ástand hjarta, metinn
bjúgur og litarháttur, sérstaklega á vörum
og fingrum, metin tíðni, dýpt og taktur
öndunar og hlustað eftir öndunarhljóðum.
Geta sjúklingsins til að tjá sig með orðum
er metin og reynt að haga samræðum
við hann eftir því. Gott er að hafa í huga
að spyrja ekki krefjandi spurninga. Ef
ekki er um bráðaástand að ræða og
til stendur að fylgjast með breytingu á
mæði er gott að nota spurningalista.
Niðurstöður viðeigandi spurningalista
gefa mikilvægar upplýsingar til dæmis
um árangur meðferðar eða breytingu á
ástandi sjúklingsins. Þær upplýsingar eru
mikilvægar fyrir okkur sem meðferðaraðila
því með þeim getum við stuðlað að
breyttri eða bættri meðferð. Við höfum
þá tækifæri til að hafa áhrif á mæði
eða andnauð og í leiðinni á líðan og
lífsánægju skjólstæðinga okkar.
Notkun spurningalista til að leggja
mat á mæði
Ýmsir spurningalistar hafa verið samdir til
að meta mæði hjá lungnasjúklingum. Hér
mun ég fjalla lítillega um fjóra lista sem
algengast er að nota í endurhæfingu hjá
þessum sjúklingahópi.
Borg. Með Borg-spurningalistanum (mynd
4) geta sjúklingar metið eigin mæði á
kvarðanum 0-10. Listinn er helst notaður
þegar meta þarf mikla mæði og getur því
hentað vel við sjúkraþjálfun og við mat á
ástandi sjúklings á bráðadeild. Ein göngu
þarf að benda á númer eða segja tölu sem
gefur til kynna þá mæði sem er til staðar
(Kendrick o.fl., 2000). Flest númeranna
hafa síðan orð sem skýra nánar mæðina
(ATS, 1999). Talið er að breyting, sem
nemur einu stigi, hafi klíníska þýðingu fyrir
sjúklinginn (Ries, 2005).
„Lungnahjól“ á Reykjalundi. Markmiðið er að þjálfa vöðva þannig að þeir nýti súrefnið betur.