Stjórnartíðindi fyrir Ísland: C-deild - 01.12.1887, Síða 50

46
1831 er og svo fyrir mælt, að sje einungis frumpróf tekið í máli, en stefna eigi út gefin
það ár, skuli málið eigi tekið á skýrslu fyr en árið næsta, ef þá væri stefnt málinu. Eptir
þessu boði hafa sýslumenn þó sjaldnar farið í skýrslum sínum. 1 brjefi 16. okt. 1832 til
amtmanna fyrirskipar lögstjórnarráðið svipaðar skýrslur um almenn lögreglumál þau, er
þyngri hegning var dæmd í en fjebætur, sem ksbr. 6. desbr. 1831 fyrir mælir um glæpa-
málin. Brjefinu fylgir skýrslusnið í 5 dálkum, til aukningar við skýrslusniðið 29. marz
1828. Tveir síðustu dálkarnir af þessurn fimm eru teknir upp í sumar skýrslur sýslu-
manna, en þótt um fjebætur einar sje að ræða.
Jeg skal eigi tala neitt um galla þá er auðsjáanlega eru á skýrslum stöku sýslu-
manna í suðurumdæminu fyrir utan Reykjavík og í vesturumdæminu, því þótt skýrsl-
urnar í norður- og austurumdæminu sjeu misgóðar, eru þær að tiltölu betur af hendi
leystar og sumar ágætlega samdar, svo sem úr Húnavatns- og Skagafjarðarsýslum. Svo
koma skýrslurnar fyrir norðan og austan frá sýslumönnunum optast í tæka tíð, en mikið
brestur á að svo sje hjá sumum þeirra í suðurumdæminu og áður í vesturumdæminu.
I kgsbr. 3. janúar 1823 til stiptamtmanns og amtmanna er þeim gefið í vald að sekta
um 4 kr. þá sýslumenn, er eigi senda skýrslur sínar í tíma. Sektavald þetta er að vísu
smátt, ef sýslumaður er reglulega tómlátur; en sú er bótin, að fái amtmaður eigi sýslu-
manu til að gegna skyldu sinni, fyrst sektalaust, síðan með þessum litlu sektum, þá er
amtmanni jafnan innan handar að kæra sýslumann fyrir landshöfðingja, er getur kveðið
á þá sekt er honum hæfa þykir eptir málavöxtum.
Athugasemdir við skýrslurnar.
Skýrslur þær, er eg hef haft fyrir mjer frá sýslumönnum og amtmönnum, eru all-
ar hinar sömu og eins lagaðar sem þær skýrslur voru, er þeir höfundar liafa fyrir sjer
haft, er áður liafa samið skýrslur um dómgæzluna í »Skýrslum um landshagi á islandi«,
og sem fyr er getið. Mismunurinn á skýrslum þessum og hinum fyrrum stafar eingöngu
frá meðferð minni á efninu. Erumskýrslurnar eru þrjár: 1. skýrslan um glæpamálin, 2.
skýrslur um almenn og einmenn lögreglumál, og 3. skýrslan um sáttamál. Skýrslan um
glæpamálin er fullkomnust, með því að hún skýrir eigi að eins frá málatali og málalykt-
um, heldur og frá efni eður inntaki málanna, það er, hvert sje afbrotið og hver sje refs-
ingin. Hvorttveggja þetta vantar í hinar tvær skýrslurnar, og má þó fullyrða að þekk-
ing afbrota í almennum lögréglumálum sje álíka eða þó litlu minni »leiðbeining til að
meta siðsemishagi þjóðarinnar og starfsemi« lagavaldsins, heldur en þekking afbrota gegn
hinum eiginlegu sakalögum. Oss vantar og enn á prenti ýmsa þætti dómgæzlunnar, svo
sem hjeraðsdóma í einmannamálum (prívatmálum), og allar hinar búhagslegu (ökonomiske)
skýrslur- vanta, svo sem skiptaskýrslur og uppboðsskýrslur. Er þó næsta fróðlegt í sinni
röð að þekkja upphæð eigna og skulda í dánarbúum og þrotabúum, svo og kröfur á nauð-
ungauppboðum o. fl. Skiptaskýrslurnar eru til, og hinum mætti fá safnað. En þá þyrfti
og að safna veðskýrslunum, svo yfirlit fengist yfir búhagi manna í þessari grein. En nú
er að víkja að skýrslum þeim, sem fyrir hendi eru.
Fyrsta skýrslan hljóðar um sakir eða glæpamál. Að vísu lýsa fyrirsagnirnar yfir
dálkunum ljóslega um hvað tölurnar hljóða, en þó skal jeg stuttlega yfirfara aðalefui
skýrslunnar, svo lesendunum verði ljósara hvað af henni læra megi. í tveim fyrstu dálk-
unum er tala sakborninga, karla og kvenna; en í þrem næstu dálkunum hver málalok
orðið hafi. Skal þess getið að jeg hef eigi talið með ódæmdum þá sakborninga, er að
vísu voru ódæmdir í árslok en dæmdir síðan, heldur hef jeg sleppt þeim það ár, er sök var
hafin á hendur þeim, og tekið þá það ár er dómur fór út. En þeir menn er ódæmdir