Fréttablaðið - 17.06.2016, Blaðsíða 16

Ólöf Skaftadóttir
olof@frettabladid.is
Viktoría
Hermannsdóttir
viktoria@frettabladid.is
Dýr efla hið góða í manneskjunni. Þau sýna skilyrðislausa ást en krefja mann ekki um ást. Þeim þykir óskaplega vænt
um manninn,“ segir Sigurborg Daða-
dóttir yfirdýralæknir.
Sigurborg tók við starfinu í byrjun
árs 2013. Yfirdýralæknir heyrir undir
Matvælastofnun og verkefnin eru
fjölbreytt. Sigurborg segist sakna
þess að hafa hvergi orðið dýr í nafni
stofnunarinnar.
Lög um dýravelferð og -vernd tóku
gildi 2014, en Sigurborg tók þátt í að
móta þau. Hún segir að með lögunum
hafi skapast betri möguleiki á að
fylgja málum eftir. „Stærsta viðfangs-
efnið er reglulegt eftirlit. Síðan eru
að berast ábendingar og við sinnum
þeim. Það kemur ekki inn á mitt borð
nema það séu stór mál og það þurfi að
beita þvingunum eins og að vörslu-
svipta. Það er síðasta stráið sem við
grípum til ef annað gengur ekki upp.“
Sögulegar skýringar
Hundaeigendum er tíðrætt um
hversu óvelkomnir hundar séu í
borginni. Víða erlendis eru hundar
áberandi og þykir ekki tiltökumál þó
þeir séu með á kaffihúsum, í búðum
og í almenningssamgöngutækjum.
Af hverju? „Þetta hefur sögulegar
skýringar. Ísland er eitt af fáum, ef
ekki eina landið í heiminum, sem
hefur tekist að útrýma heilasulli sem
er bandormur sem lifir í hundum
og getur borist í manninn. Sullur er
blaðra þar sem bandormurinn eða
lirfan lifir, getur sest að í heila manna
og fólk deyr af þeirra völdum. Það
var gert mikið átak í því að útrýma
þessum bandormi. Það voru hunda-
hreinsarnir þar sem gengið var frá
einum bæ til annars, hundum smalað
og þeir orma hreinsaðir. Passað upp á
að hundar væru ekki að komast í slát-
urúrgang þannig þeir væru ekki að
smitast úr sauðfénu aftur. Hundar geta
smitað fólk. Það var mikill áróður að
hundar ættu ekki að vera í mannabú-
stöðum, ættu að vera úti og ekki sleikja
andlit, hendur eða matarílát. Það tekur
kynslóðir að breyta þessum áhrifum
sem áróðurinn hafði á fólk.“
Góð áhrif á manninn
Sigurborg segir að vegna hollustu-
háttareglugerðar séu gæludýr bönn-
uð víða. Hins vegar mætti gjarnan
leyfa gæludýr víðar.
„Áður var það sullurinn en nú
er það ekki málið heldur ofnæmi.
Auðvitað hefur fólk ofnæmi fyrir
hundum og köttum en það er ekkert
há tíðni. Örugglega innan við fimm
prósent fólks eru með ofnæmi fyrir
hundum. Það eru fleiri en dýrin
sem bera vakana á sér. Við hunda-
og kattaeigendur berum vakana á
okkur í fötunum okkar. Rannsóknir
sýna t.d. mjög mikið af ofnæmisvök-
um í skólastofum og íþróttahúsum.“
Sigurborg segir rannsóknir einnig
sýna að gæludýr hafi góð áhrif á fólk.
„Hundar á elliheimilum hafa gefið
góða raun. Dýr bæta, kæta og hressa.
Það er engin spurning að dýr hafa
afskaplega góð áhrif á manninn. Bæði
róandi og gleðja mikið. Sérstaklega
er þetta með fólk sem má sín minna,
börn og gamalt fólk. Dýr eru ofboðs-
lega góð í að örva og láta fólki líða vel.
Það eru til þó nokkuð margar rann-
sóknir sem sýna fram á þetta.“
Sérstaklega hafi rannsóknir skoðað
áhrif á gamalt fólk og heilabilað fólk.
„Það er sýnt fram á að það örvast. Jafn-
vel fólk sem hefur ekki talað fer að tala
við dýrin þó það vilji ekki tala við fólk.
Það fer að brosa og verður jákvæðara.“
Ábendingar um illa meðferð
Til embættis yfirdýralæknis berast
margar ábendingar um illa meðferð á
dýrum. „Þetta eru um 560 ábendingar
á ári,“ segir Sigurborg. „Við erum að fá
flestar ábendingar um illa meðferð á
gæludýrum en líka hrossum. Þetta eru
dýrin sem standa manninum næst.
Við fáum minna af ábendingum sem
varða t.d. alifugla og svín, þau eru ekki
fyrir augum almennings. Stundum
er þetta alvarlegt og stundum á þetta
ekkert við rök að styðjast, geta verið
nágrannaerjur. Jafnvel hefnd.“
Sjáið þið ljót dæmi? „Já. Stundum
þurfum við að kalla lögreglu okkur til
aðstoðar til að fara inn í húsakynni.
Við megum ekki beita ofbeldi og fara
inn í húsakynni ef okkur er meinaður
aðgangur eða ef við erum hrædd um
að eitthvað komi upp á.“
Einnig hafa komið upp mál þar
sem fólk safnar dýrum og hugsar
ekki nægilega um þau. „Það eru oftast
félagsleg vandamál, andleg veikindi.
Oftast er eigandinn þess fullviss að
hann sé að fara vel með dýrið en áttar
sig ekki á að svo er ekki.“
Varphænubúin verst
Hvernig er staðan á þessum helstu
stóru búum á þessu landi? „Ég held við
séum nokkuð framarlega almennt, en
sérstaklega aftarlega með varphænur,
og svínahald. Við höfum ekki fylgst að
með Evrópusambandsríkjunum sem
hafa afnumið t.d. búrahald hænsna
fyrir þó nokkuð mörgum árum. Eins
í svínahaldi, þá er lausaganga gyltna
krafa. Þetta erum við að taka upp með
nýjum lögum um velferð dýra. Það
fékk hver dýrategund nýja reglugerð
sem er byggð á þessum nýju lögum.
Þar eru miklar framfarir að verða. Það
hefur mikið breyst undanfarið en það
tekur tíma.“
Sjálf þekkir Sigurborg vel til ali-
fuglaræktarinnar. „Ég vann sjálf í
sjö ár hjá alifuglabúi. Kjúklingar
eru aldir á gólfi, þeir fara inn í hús
sem eru mjög hrein. Þau eru sótt-
hreinsuð, nýr spónn á gólfum og
upphituð þegar fuglarnir koma
inn dagsgamlir. Þetta er allt vegna
smithættu. Kjúklingarnir eru allir
frjálsir og hafa mikið pláss til að
byrja með. Þessi tegund sem er hér
á landi, Ross-stofn, vex óskaplega
hratt. Kjúklingur sem við kaupum
í búð er af fugli sem er 35 daga gam-
all. Síðustu dagana er aðeins farið
að þrengja að fuglinum. Oft er fólk
að rugla þessu saman við búrahald
og halda að kjúklingar séu aldir í
búrum en svo er ekki. Sumir eru
meira að segja farnir að hleypa þeim
út en þá er meiri hætta á camphylo-
bakteríu eða salmonellu. Það er
reynt að verjast því eins og kostur
er.“
Hún segir varphænur hins vegar
oft í búrum. „Það er það sem við erum
að afleggja núna. Á næstu árum. Þar
erum við eftirbátar. Það eru alltaf
fleiri og fleiri bú á Íslandi sem eru að
hverfa úr þessu búrahaldi og eru að
fara í lausagönguhænur sem eru þá
frjálsar á gólfi. En búskapur á íslandi
er almennt góður og almennt vel
hugsað um dýr. En það eru alltaf ein-
hverjir sem gera það ekki og þá bara
tökum við á því.“
Þyrftu stuðning ríkisins
Hún segir almenna ánægju með
breytingar á löggjöf um dýravelferð.
„Auðvitað eru atvinnugreinarnar að
benda á að samhliða þessum breyt-
ingum verður til kostnaður. Þeir þurfa
að fara í breytingar sem geta verið
umfangsmiklar, dýrar og tímafrekar.
Svínaræktin hefur óskað eftir að ríkið
veiti stuðning við greinarnar. Þetta
er þekkt í ESB og í nágrannalöndum
okkar, að þegar ríkið setur auknar
kröfur sem kosta mikið þá hefur ríkið
komið með pening til stuðnings. Það
flýtir fyrir.“
Bregðast bú fljótt við ef þið gerið
athugasemdir? „Auðvitað er það mis-
jafnt en yfirleitt taka dýraeigendur því
alvarlega. Maður þarf að vera stöðugt
að þrýsta á. Það er svona smátt og
smátt að síast inn að við erum virki-
lega að fylgja málum eftir.“ Sigurborg
segir að það hafi reynst vel að beita
dagsektum sem sé heimilt samkvæmt
nýju löggjöfinni.
Vill ekki gæludýravegabréf
Svokölluð dýravegabréf hafa verið í
umræðunni meðal gæludýraeigenda
sem þykir sumum miður að geta ekki
ferðast með dýr sín milli landa.
„Samkvæmt íslenskri löggjöf er
bannað að flytja lifandi dýr til lands-
ins en svo kemur heilmikil klausa, að
það sé samt leyfilegt að gera það að
uppfylltum ákveðnum skilyrðum.
Með hunda og ketti eru skilyrði.
Það þarf að rannsaka dýrið og bólu-
setja áður en það kemur til landsins.
Þegar það er komið þarf það að vera
fjórar vikur í einangrun. Ef það stenst
skoðun að fjórum vikum liðnum þá
er einangrun aflétt og dýrið fær að
vera í frjálsu flæði á Íslandi.“
Hefur einangrun ekki vond áhrif á
dýrin? „Auðvitað er það álag, flutning-
urinn per se, að fara í flugvél og vera
svo fjarri eigendum sínum. En þau
venjast því hratt. Dýr eru háð því að
hafa rútínu. Ég vann úti í Hrísey um
tíma, þau voru virkilega óróleg fyrstu
tvo til þrjá sólarhringana en eftir það
eru þau komin í rútínu, eigandinn
kom ekki í heimsókn og þá læra þau
það og verða róleg. Það er ekki svo
slæmt fyrir dýrið að vera í einangrun
þennan tíma.“
Ertu ekki fylgjandi því að það verði
gefin út gæludýravegabréf? „Ekki eins
og staðan er. Gæludýravegabréfið
eitt og sér segir að dýrið sé af þessum
uppruna, hvar það hafi verið og fyrir
hvaða sjúkdómum það hafi verið
bólusett. En það getur hafa verið
úti um allt, það getur borið í sér smit
þó það sé bólusett við einhverjum
öðrum sjúkdómum. Á Íslandi erum
við svo vel sett að við erum laus við
flesta þessara sjúkdóma sem eru
víða um heim. Við höfum viljað
halda þessari góðu sjúkdómastöðu
– ekki síst dýranna vegna.“
Sigurborg telur fjórar vikur í
einangrun við gæludýraflutninga
algjört lágmark.
„Fyrst voru fjórir mánuðir. Síðan
hefur þetta verið stytt og hluti skýr-
ingarinnar er sá að núna er dýrið
undirbúið betur í heimalandi sínu.“
Ekki hrifin af dýragörðum
„Það að svipta dýr frelsi er stórt
dýravelferðarmál, eins og í dýra-
görðum. Til hvers erum við að
þessu? Okkur til skemmtunar,
ánægju og yndisauka en dýrunum
líður kannski ekkert vel,“ segir
Sigurborg. „Ég er löngu hætt að fara
í dýragarða. Ég finn til með þessum
dýrum.“
Hvað með Húsdýragarðinn?
„Þar eru dýr sem eru af íslenskum
uppruna. Þetta eru húsdýr, nema
refurinn, minkurinn og selurinn og
hreindýrin. En ég er ekki voðalega
hrifin.“
Finnst þér að það ætti að banna
dýragarða? „Nei. Það er örugglega
hægt að hafa dýragarða þar sem
dýrunum líður sæmilega vel. Fyrsta
grein í nýju dýrareglulögunum er
þannig að dýr eru verur sem eru
með tilfinningar jafnt og maðurinn.
Lögin segja að þau eigi að geta sýnt
sitt eðlilega atferli eins og kostur
er. Það að vera með dýragarð og
geta ekki uppfyllt þessar náttúru-
legu þarfir dýranna, þá er virkilega
spurning hvort það sé rétt.“
Löngu hætt að vilja
fara í dýragarða
Sigurborg Daðadóttir yfirdýralæknir vill ekki innleiða svokölluð gæludýravega-
bréf svo dýr geti ferðast með eigendum sínum. Hún segir dýr hafa góð áhrif á
fólk, sérstaklega þá sem eiga sín minna og vill sem flesta hunda á elliheimilin.
Sigurborg segir Íslendinga eftirbáta hvað varðar svínahald og varphænubú. Fréttablaðið/anton brink
Stundum þurfum
við að kalla lögreglu
okkur til aðstoðar.
1 7 . j ú n í 2 0 1 6 F Ö S T U D A G U R16 F R é T T i R ∙ F R é T T A B L A ð i ð
1
7
-0
6
-2
0
1
6

0
4
:3
5
F
B
0
5
6
s
_
P
0
4
1
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
5
6
s
_
P
0
4
1
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
5
6
s
_
P
0
1
6
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
5
6
s
_
P
0
1
6
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
ti
o
n
P
la
te
r
e
m
a
k
e
:
1
9
C
4
-0
B
F
8
1
9
C
4
-0
A
B
C
1
9
C
4
-0
9
8
0
1
9
C
4
-0
8
4
4
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
2
B

F
B
0
5
6
s
_
1
6
_
6
_
2
0
1
6
C
M
Y
K