Fréttablaðið - 25.10.2016, Blaðsíða 12

Frá degi til dags
Útgáfufélag: 365 miðlar ehf. Stjórnarformaður: Ingibjörg Stefanía Pálmadóttir forStjóri: Sævar Freyr Þráinsson Útgefandi og aðalritStjóri: Kristín Þorsteinsdóttir kristin@frettabladid.is
aðStoðarritStjórar: Andri Ólafsson andri@frettabladid.is, Hrund Þórsdóttir hrund@stod2.is, Kolbeinn Tumi Daðason kolbeinntumi@365.is. Fréttablaðið kemur út í 90.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri.
Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslun um á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. ISSn 1670-3871
fréttaBlaðið Skaftahlíð 24, 105 reykjavík Sími: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is ÞróunarStjóri: Tinni Sveinsson tinni@365.is helgarBlað: Kristjana Björg Guðbrandsdóttir kristjanabjorg@frettabladid.is menning: Magnús Guðmundsson
magnus@frettabladid.is lífið: Sara McMahon sara@frettabladid.is ljóSmyndir: Vilhelm Gunnarsson villi@365.is framleiðSluStjóri: Sæmundur Freyr Árnason sfa@frettabladid.is ÚtlitShönnun: Silja Ástþórsdóttir siljaa@frettabladid.is
Halldór
Þorbjörn
Þórðarson
thorbjorn@frettabladid.is
Megintilgangur með stjórnarskrá er að mæla fyrir um skipulag og verksvið æðstu stofnana ríkisins og marka valdi þeirra ramma eða umgjörð en hún er líka brjóstvörn borgarans gegn átroðningi ríkisvaldsins eða annarra
borgara því hún geymir ákveðin grundvallarréttindi.
Réttarheimspekingar á Vesturlöndum hafa dregið fram
stöðugleika og varðveislu stöðugleika í stjórnkerfinu
meðal mikilvægustu eiginleikanna sem stjórnarskrá þarf
að búa yfir í réttarríki. Stjórnarskrá lýðveldisins Íslands
var samþykkt í þjóðaratkvæðagreiðslu árið 1944. Í sjötíu
og tvö ár hefur hún þannig veðrast og verið skýrð og
túlkuð með mikilvægum dómafordæmum Hæstaréttar
Íslands. Þannig hefur þessi æðsti dómstóll þjóðarinnar og
eiginlegur stjórnlagadómstóll landsins fyllt og skýrt æðstu
réttarheimildina með túlkunum þegar upp hefur komið
ágreiningur um grundvallarréttindi. Stjórnarskráin hefur
þannig öðlast rótfestu með fyllingu tímans. Rótfesta af
þessu tagi er mjög mikilvægur eiginleiki sem stjórnarskrár
í réttarríkjum þurfa að búa yfir.
Dómstólar gegna mikilvægu hlutverki við að ákvarða
inntak stjórnarskrárákvæða líkt og að framan greinir.
Þannig er mikið af réttindum í stjórnarskránni sem koma
ekki beinlínis fram í texta hennar. Eitt skýrasta og nær-
tækasta dæmið um þetta er frægur dómur Hæstaréttar,
Öryrkjadómur hinn fyrri. Í þeim dómi beitti Hæstiréttur
svokallaðri samræmisskýringu á jafnræðisreglu stjórnar-
skrár og ákvæði hennar um réttindi til aðstoðar vegna
sjúklinga og komst að þeirri niðurstöðu að lög frá Alþingi
sem fólu í sér skerðingu örorkubóta vegna tekna maka
gengju í berhögg við þessi ákvæði þegar þau væru skýrð
saman. Þannig var stjórnarskráin útvörður hagsmuna-
gæslu þeirra sem minnst mega sín í samfélaginu þegar
löggjafinn ætlaði að meiða þennan tiltekna þjóðfélagshóp
með skerðingu bóta.
Gildandi stjórnarskrá er ekki fullkomið skjal. Við
þurfum að endurskoða kaflann um forsetann og setja
ákvæði um auðlindir, framsal valds til alþjóðlegra
stofnana og þröskuld atkvæðisbærra manna til að krefjast
þjóðar atkvæðagreiðslu um tiltekin lög samþykkt á
Alþingi. Af ástæðum sem ekki verða raktar til tímaskorts
heldur miklu fremur til aðgerða- og afstöðuleysis fyrr-
verandi forsætisráðherra tókst Alþingi ekki að ljúka gerð
frumvarps til breytinga á stjórnarskránni á síðastliðnu
kjörtímabili. Það er afar mikilvægt að nýtt þing ljúki þeirri
vinnu á sömu forsendum og lagt var upp með.
Ef stefna Pírata og vinstriflokkanna sem vilja kollvarpa
stjórnarskránni verður ofan á og gildandi stjórnar-
skrá verður eyðilögð þá er hætt við því að margra ára
flækjustig fyrir íslenskum dómstólum taki við. Í þessum
dómsmálum verða átök um túlkun og fara þarf í flóknar
samanburðar- og samræmisskýringar á textum gildandi
stjórnarskrár og þeirrar nýju. Mikilvæg dómafordæmi
Hæstaréttar Íslands munu útvatnast og við þurfum að
byrja á hálfgerðum núllpunkti. Við verðum að afstýra
því stórslysi sem er í vændum með því að standa vörð
um æðstu réttarheimild íslensks réttar en ljúka þeim leið-
angri sem er hafinn. Að uppfæra hana með breytingum
sem almenn sátt er um í íslensku samfélagi.
Eyðilegging
Ef stefna Pír­
ata og vinstri­
flokkanna
sem vilja
kollvarpa
stjórnar­
skránni
verður ofan
á og gildandi
stjórnarskrá
verður eyði­
lögð þá er
hætt við því
að margra
ára flækju­
stig fyrir
íslenskum
dómstólum
taki við.
Nú takast stjórnmálaflokkarnir enn eina ferðina á um fiskveiðistjórnunarkerfið í tengslum við kom-andi þingkosningar. Í grundvallaratriðum snúast
deilurnar um meiri félagshyggju eða meiri frjálshyggju.
Félagshyggjufólk telur, að ríkið eigi að njóta beins arðs
af fiskveiðum í ríkari mæli en tíðkast í öðrum atvinnu-
greinum, t.d. í formi veiðileyfagjalda eða söluhagnaðar
af kvótauppboði. Frjálshyggjufólk álítur hins vegar, að
sjávarútvegurinn skapi hámarksverðmæti í formi gjald-
eyrisöflunar og atvinnusköpunar, búi hann við sams konar
rekstrarskilyrði og önnur fyrirtæki og þurfi ekki að sæta
eignaupptöku undir dulnefni eða æ hærri viðbótargjöldum
fyrir kvóta sem þegar hefur verið greitt fyrir fullu verði á
markaði.
En til er sáttaleið. Norska leiðin. Í Noregi borga olíufyrir-
tækin sérstakt gjald fyrir vinnslu á olíu. Stór munur er hins
vegar á olíuvinnslugjaldinu í Noregi og veiðileyfagjaldinu
hér heima. Á Íslandi rennur veiðileyfagjaldið í hít ríkisins
sem eyðsluglaðir stjórnmálamenn á atkvæðaveiðum geta
ráðstafað að vild eins og öðrum sköttum. Í Noregi, hins
vegar, er olíugjaldið eyrnamerkt olíusjóðnum sem stjórn-
málamenn þar í landi mega að jafnaði ekki hreyfa við enda
er hann hugsaður sem varasjóður þvert á kynslóðir. Ríkið
má einungis ráðstafa hluta ávöxtunar sjóðsins, m.a. til að
jafna hagsveiflur. Hvati stjórnmálamanna til að hækka
gjaldið í sífellu og grafa þannig undan samkeppnishæfni
olíuvinnslufyrirtækjanna er því lítill.
Hví stofnum við þá ekki sams konar sjóð, Íslenska fisk-
veiðisjóðinn, sem fjármagnaður væri með hóflegum veiði-
leyfagjöldum? Ekki þyrfti að kollvarpa núverandi kerfi
heldur beina veiðileyfagjöldunum í heilbrigðari farveg.
Almenningur fengi þá hlutdeild í traustum sjóði sem
gegndi samfélagslegu hlutverki. Félagshyggjufólk ætti að
vera sátt við það. Frjálshyggjufólk ætti líka að geta þokka-
lega vel við unað því slíkur sjóður væri rekinn sem kapítal-
ískur fjárfestingarsjóður án teljandi ríkisafskipta auk þess
sem útgerðarfyrirtækin byggju við stöðugleika og frið til
að reka sig á hagkvæman hátt. Ísland gæti þá áfram verið
eina landið innan OECD þar sem fiskveiðar eru arðbærar
jafnframt því sem fólkið í landinu fengi beina hlutdeild í
rentunni. Frjálshyggja og félagshyggja gætu því náð mála-
miðlun sé viljinn fyrir hendi.
Kvótakerfið – sáttaleið
Guðmundur
Edgarsson
málmenntafræð-
ingur og kennari
Ekki þyrfti að
kollvarpa
núverandi
kerfi heldur
beina veiði­
leyfagjöld­
unum í
heilbrigðari
farveg.
Almenningur
fengi þá
hlutdeild í
traustum
sjóði sem
gegndi
samfélagslegu
hlutverki.H E I L S U R Ú MAR
G
H
!!!
2
51
01
6
DAGAR REKKJUNNAR
20–40% AFSLÁTTUR
AF ÖLLUM AMERÍSKUM
HEILSURÚMUM FRÁ KING KOIL.
KOMIÐ OG KYNNIÐ YKKUR ÚRVALIÐ.
Hugulsemin
Fjölmargir skelltu sér á kröfufund
bæði á Austurvelli og á Ráðhús-
torgi til þess að krefjast bættra
kjara. Logi Einarsson, varafor-
maður Samfylkingarinnar, var
þó ekki einn þeirra. Hann mætti
á dvalarheimilið Hlíð og leysti
starfskonur þar af á meðan þær
skelltu sér á fundinn. Birti síðan
mynd af sér á Facebook, svo
örugglega yrði eftir þessu tekið.
Þetta virðist auðvitað vera hugul-
samt af Loga. En svo má velta
fyrir sér hvort hann endurtaki
ekki örugglega leikinn næst þegar
kröfufundur verður haldinn í til-
efni af 24. október. Eða hvort viss
kosningaskjálfti hafi rekið hann
til verksins í þetta eina skipti.
Unnið til vinstri
Þeir flokkar sem hafa verið á hvað
mestri siglingu í skoðanakönn-
unum upp á síðkastið eru Vinstri
græn og Björt framtíð. Fylgisaukn-
ingu VG má líklegast skýra með
þeim trúverðugleika sem formaður
flokksins, Katrín Jakobsdóttir,
skilar þeim. Fylgis aukning Bjartrar
framtíðar er hins vegar til komin
vegna þeirrar sérstöðu sem flokk-
urinn skapaði sér með afstöðu til
búvörusamninga. Flokkurinn væri
ekki bara einn þeirra sem spretta
upp af vinstri rótum. Forvitnilegt
verður að sjá hvaða áhrif það hefur
á fylgis þróun nú á lokasprettinum,
þegar flokkurinn er byrjaður að
leggja drög að samstarfi við vinstri
öflin eftir kosningar.
jonhakon@frettabladid.is
2 5 . o k t ó b e r 2 0 1 6 Þ r I Ð J U D A G U r12 s k o Ð U n ∙ F r É t t A b L A Ð I Ð
SKOÐUN
2
5
-1
0
-2
0
1
6

0
4
:2
7
F
B
0
4
0
s
_
P
0
2
9
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
0
s
_
P
0
1
2
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
ti
o
n
P
la
te
r
e
m
a
k
e
:
1
B
0
C
-D
4
4
C
1
B
0
C
-D
3
1
0
1
B
0
C
-D
1
D
4
1
B
0
C
-D
0
9
8
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
2
B

F
B
0
4
0
s
_
2
4
_
1
0
_
2
0
1
C
M
Y
K